Brief regering : Kabinetsappreciatie onderhandelingsraamwerken Noord-Macedonië en Albanië

Nr. 386
BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 4 september 2020

Op 1 juli jl. circuleerde de Europese Commissie de concept-onderhandelingsraamwerken
voor Noord-Macedonië en Albanië alsmede non-papers over de voortgang op hervormingsterrein in beide landen. De documenten zijn gemarkeerd
als limité. Uw Kamer kan de documenten inzien via het zogenaamde delegates portal van de Raad (8578/20, 8579/20, 8581/20, 8582/20). Deze appreciatie gaat in op de belangrijkste
elementen uit zowel de concept-onderhandelingsraamwerken als de non-papers. De reguliere
jaarlijkse voortgangsrapportage over alle (potentiële) kandidaat-lidstaten wordt in
het najaar verwacht. In de kabinetsappreciatie van deze jaarlijkse voortgangsrapportages
zal het kabinet uw Kamer t.z.t. informeren over de implementatie van gewijzigde motie
van de leden Van der Graaf en Anne Mulder over een gedetailleerde hervormingsagenda
voor de landen op de Westelijke Balkan (Kamerstuk 21 501-20, nr. 1533). Tevens zal het kabinet uw Kamer informeren over de dekking en uitwerking van het
steunpakket voor de Westelijke Balkan zoals toegezegd tijdens het nota-overleg op
4 mei jl. zodra deze informatie volledig bekend is.

Concept-onderhandelingsraamwerken

De raamwerken zijn vrijwel identiek en gebaseerd op de nieuwe methodologie. Uw kamer
ontving hierover reeds een kabinetsappreciatie (Kamerstuk 21 501-20, nr. 1511). Net als voorheen besluit de Raad ook onder de nieuwe methodologie met unanimiteit
of is voldaan aan de criteria voor het openen van elk cluster, alsook aan de criteria
voor het sluiten van elk van de hoofdstukken. Dit garandeert de blijvende intensieve
betrokkenheid van de Raad bij het gehele proces.

De raamwerken zijn opgedeeld in drie hoofdstukken: principes, inhoud en procedures.
De documenten bevatten tevens een annex over organisatorische zaken en de clusterindeling.

Appreciatie concept-onderhandelingsraamwerken

Het kabinet verwelkomt de concept-raamwerken en is van mening dat deze een goede basis
vormen voor bespreking in de Raad. Het kabinet constateert dat de nieuwe methodologie
goed tot zijn recht komt in de concept-raamwerken.

Hervormingen op rechtsstaatsterrein krijgen een nog centralere plaats in het proces.
Door het expliciet maken van het belang van de rechtsstaat wordt in de raamwerken
meer nadruk gelegd op het belang van een solide democratisch fundament in de kandidaat-lidstaten.
Verder wordt voortgang op andere terreinen nog sterker gekoppeld aan voortgang op
rechtsstaatsterrein; zonder voldoende stappen op het terrein van de rechtsstaat worden
er geen andere hoofdstukken gesloten. Zoals bekend is het toetredingsproces een langdurig
proces. Om deze reden is de voortdurende focus op de Fundamentals voor het kabinet van essentieel belang. Het cluster Fundamentals beslaat, naast de hoofdstukken rechtsstaat, mensenrechten en veiligheid, een aantal
andere hoofdstukken die prioriteit hebben en direct van belang zijn voor de hervorming
van de rechtsstaat, zoals openbare aanbestedingen en financiële controle. Het kabinet
verwelkomt dit, net als het feit dat economische grondbeginselen onderdeel vormen
van het Fundamentals cluster. Op deze manier wordt de verbinding tussen de economie en de rechtsstaat
nog duidelijker, conform de mededeling over de nieuwe methodologie. Daarnaast zijn
economische hervormingen fundamenteel in de voorbereidingen op het lidmaatschap.

Verder komt de strijd tegen corruptie in alle relevante hoofdstukken terug. Dit is
van belang gezien de omvang van deze problematiek in de regio en het gegeven dat corruptie
zich voordoet op alle beleidsterreinen, zoals ook opgenomen in de meest recente kabinetsappreciatie
van het uitbreidingspakket van juni 2019 (Kamerstuk 23 987, nr. 361). Het kabinet is tevreden dat de nadruk hierbij gelegd wordt op de implementatie
van maatregelen.

De clustering in thema’s maakt het proces zowel voor burgers, als voor overheden inzichtelijker.
Zowel de EU, als de kandidaat-lidstaten kunnen op basis van de herziene methodologie
eenvoudiger duidelijk maken aan welke hervormingen wordt gewerkt en hoe deze zich
verhouden tot het uiteindelijke doel van toetreding tot de Unie. Het kabinet zal in
de onderhandelingen inzetten op het explicieter betrekken van burgers in het algemeen
en het maatschappelijk middenveld in het bijzonder bij het gehele proces, in lijn
met de nieuwe methodologie.

Het kabinet verwelkomt de grote nadruk op conditionaliteit in de raamwerken. Zoals
bekend streeft het kabinet naar een uitbreidingsproces gebaseerd op merites waarbij
voortgang afhankelijk is van de implementatie van de hervormingen. Dit principe komt
uitgebreid aan de orde in de raamwerken en de verschillende sanctiemogelijkheden worden
expliciet benoemd. Zowel de Commissie als individuele lidstaten kunnen sanctiemaatregelen
voorstellen. Hiervoor was reguliere gekwalificeerde meerderheid nodig. In de concept-raamwerken
is hiervoor nu een omgekeerde gekwalificeerde meerderheid nodig, conform de nieuwe
methodologie. Dit versimpelt de besluitvorming omtrent het opleggen van sanctiemaatregelen
en is in de ogen van het kabinet een belangrijke verbetering. Ook wordt expliciet
gemaakt dat het uitbreidingsproces omkeerbaar is. Niet alleen wordt de mogelijkheid
om een gesloten hoofdstuk te heropenen benoemd maar tegelijkertijd wordt het pauzeren
of geheel stoppen van de onderhandelingen een reële mogelijkheid, indien de voortgang
in het Fundamentals cluster stagneert of terugglijdt. Het kabinet is tevreden met deze aanscherping.

In de Mededeling heeft de Commissie aangegeven in de toekomst te zullen rapporteren
over de publieke politieke committering van kandidaat-lidstaten aan de hervormingen.
Dit belang vanpublieke steun voor de hervormingen komt niet expliciet aan de orde
in de raamwerken. Het kabinet is van mening dat dergelijke publieke steun voor de
hervormingen essentieel is voor het slagen hiervan en zal zich inzetten om dit alsnog
in de raamwerken te laten vastleggen. Het kabinet zou ook graag zien dat aan de Roadmap voor openbaar bestuur opening- en interim benchmarks verbonden worden, zodat er geen hoofdstuk gesloten kan worden voordat hier aan is
voldaan, net als bij de Roadmap voor de rechtsstaat.

In de raamwerken wordt gerefereerd aan voorspelbaarheid en precieze benchmarks die
ontwikkeld zullen worden, zowel voor het wetgevingsproces als voor een bevredigend
trackrecord. Dit zal gedaan worden d.m.v. de opening benchmarks, interim benchmarks voor de rechtstaatshoofdstukken en closing benchmarks. Tussentijdse aanpassingen van benchmarks op basis van IGC’s en voortgangsrapporten zijn mogelijk. Het kabinet verwelkomt de
toegenomen mogelijkheden om op deze manier bij te sturen indien nodig.

Het kabinet verwelkomt tevens het onderscheid dat gemaakt wordt tussen de raamwerken
voor Noord-Macedonië en Albanië. Dit is in lijn met het streven van het kabinet naar
ontkoppeling van de onderhandelingen; de onderhandelingen dienen immers gebaseerd
te zijn op de eigen merites van beide landen en daarom is het van belang dat er twee
eigenstandige onderhandelingsprocessen plaatsvinden. In het raamwerk voor Noord-Macedonië
wordt het belang van goede relaties met de buurlanden extra benadrukt. Dit is wat
het kabinet betreft terecht, o.a. omdat voortdurende implementatie van het Prespa
akkoord met Griekenland essentieel is voor de stabiliteit in de regio.

Zoals blijkt uit de raadsconclusies van maart is een eventueel positief besluit over
het houden van de eerste IGC met Albanië afhankelijk van de voortgang op de grond,
met name op het terrein van de strijd tegen georganiseerde misdaad en corruptie. Het
verbeteren van het track record in de strijd tegen georganiseerde misdaad en corruptie
blijft één van de prioriteiten op hervormingsterrein in Albanië. Het kabinet verwelkomt
dan ook de nadruk die hierop gelegd wordt in het raamwerk.

Non-papers voortgang Noord-Macedonië en Albanië

Met de concept-onderhandelingsraamwerken circuleerde de Commissie ook non-papers over
de voortgang op hervormingsterrein in Noord-Macedonië en Albanië. Deze papers gaan
in op de ontwikkelingen sinds het besluit van de Raad in maart 2020 om de onderhandelingen
met beide landen (onder voorwaarden) te starten.

De Commissie concludeert dat ondanks de uitdagingen van de Covid-19 pandemie, Noord-Macedonië
betrokkenheid is blijven tonen en verdere tastbare en duurzame resultaten heeft geboekt
op de belangrijkste hervormingsprioriteiten zoals door de Raad uiteengezet in de raadsconclusies
van 2018.

De Commissie concludeert dat Albanië is doorgegaan met het tonen van commitment en
het behalen van tastbare en duurzame resultaten in de prioriteiten zoals opgenomen
in de Raadsconclusies van maart 2020, ondanks de uitdagingen van het coronavirus.
Albanië heeft volgens de Commissie al voortgang geboekt op de voorwaarden voor het
houden van de eerste IGC. Verdere voortgang wordt verwacht, in het bijzonder de aanname
van electorale hervormingen, de zekerstelling van het functioneren van het Constitutioneel
Hof, het finaliseren van de procedures voor de benoeming van de directeur van het
National Bureau of Investigation (NBI), en het verder versterken van de strijd tegen corruptie en georganiseerde misdaad,
wat een lange-termijn doel blijft, inclusief het implementeren van de initiële maatregelen
van het actieplan voor het adresseren van de FATF-aanbevelingen, schrijft de Commissie.

Appreciatie voortgang Noord-Macedonië

Het kabinet kan zich vinden in bovengenoemde conclusie in het non-paper. Desalniettemin
zou de Commissie meer nadruk kunnen leggen op de uitvoering van hervormingen in de
praktijk, inclusief de benodigde mensen en middelen, i.h.b. voor de bestrijding van
corruptie en bij de uitvoering van de wet op het Openbaar Ministerie.

De verbeterde aanpak van corruptiebestrijding van de State Commission for the Prevention of Corruption (SCPC) is een welkome ontwikkeling maar pas als de hele keten (Openbaar Ministerie,
Politie, handhavingsinstanties) naar behoren functioneert, kan dit leiden tot meer
vertrouwen onder de bevolking. Daarnaast dienen de anti-corruptie wetten en regels
verder te worden gepreciseerd op basis van praktische ervaring. Tevens is het van
belang om de noodzaak van het afronden van de doorlichting van de inlichtingendiensten
te benadrukken.

Zoals ook in de raamwerken wordt benadrukt, is het van belang dat Noord-Macedonië
het Prespa-akkoord met Griekenland en het Vriendschapsverdrag met Bulgarije blijft
uitvoeren. Deze verdragen zijn een stabiliserende factor in de regio en daarom is
het van belang dat de voortdurende implementatie hiervan genoemd wordt in de preambule
van de raamwerken.

Het kabinet deelt de constatering van de Commissie dat Noord-Macedonië, ondanks de
grote uitdagingen die de COVID-19 uitbraak met zich meebrengt, concrete resultaten
heeft weten te bereiken. Deze resultaten tonen aan dat Noord-Macedonië zich gecommitteerd
toont om verdere positieve stappen te blijven zetten en EU-gerelateerde hervormingen
te implementeren.

Appreciatie voortgang Albanië

Het kabinet kan zich vinden in de conclusie van de Commissie dat Albanië voortgang
heeft geboekt op de voorwaarden zoals gesteld door de Raad in maart 2020 en dat Albanië
verdere voortgang dient te boeken op deze voorwaarden. Het kabinet zal er op blijven
toezien dat verdere voortgang wordt geboekt op de voorwaarden zoals gesteld in de
raadsconclusies van maart 2020, met name op het terrein van proactieve onderzoeken
naar georganiseerde criminaliteit en corruptie op hoog niveau. Daarnaast is het voor
het kabinet van belang dat de politieke situatie stabiliseert zodat voortgang niet
belemmerd wordt door partijpolitieke wedijver.

De Minister van Buitenlandse Zaken,
S.A. Blok