Brief regering : Adviezen OMT en maatregelen COVID-19
25 295 Infectieziektenbestrijding
Nr. 504 BRIEF VAN DE MINISTER VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT
Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Den Haag, 18 augustus 2020
Ook deze week blijft er sprake van een zorgelijke ontwikkeling rond het aantal besmettingen.
De afgelopen week testten ongeveer 4.000 mensen positief. Er zijn relatief veel besmettingshaarden
op (familie)feestjes en vriendenbijeenkomsten. Tevens is sprake van een stijgend aantal
besmettingen op het werk. We zien dat mensen zich onvoldoende aan de basisregels houden
en niet altijd meewerken aan maatregelen, zoals de quarantaine of het bekendmaken
van contacten. Dit vraagt om regionale maatregelen waar dat kan, ondersteund met landelijke
maatregelen om de trend van een toenemend aantal besmettingen te keren.
Met deze brief informeer ik u, mede namens de Minister van Justitie en Veiligheid,
over de adviezen die het Outbreak Management Team op 12 en 17 augustus jl. heeft uitgebracht,
de landelijke en regionale maatregelen die worden genomen en kom ik op een aantal
toezeggingen uit het debat met uw Kamer van 12 augustus jl. (Handelingen II 2019/20,
nr. 93, debat over de ontwikkelingen rondom het coronavirus) terug.
OMT-advies 12 augustus jl.
Het OMT heeft op 12 augustus jl. geadviseerd over het verkorten van de duur van de
quarantaine en het testen van mensen zonder symptomen. U vindt dit advies bijgevoegd
bij deze brief1. Op 13 augustus jl. heeft over dit advies een Bestuurlijk Afstemmingsoverleg (BAO)
plaatsgevonden. Met deze brief informeer ik u hier nader over en over de opvolging
van dit advies.
Adviesaanvraag
Het OMT heeft eerder geadviseerd te kijken naar mogelijkheden om specifieke risicogroepen
zonder klachten te testen.2 Ik heb het OMT gevraagd mij te adviseren over de specifieke termijn waarop dit nuttig
is en wat dit kan betekenen voor het eventueel verkorten van de quarantaineperiode
voor degenen die gebruik maken van de CoronaMelder en voor reizigers die terugkeren
uit een gebied met een verhoogd risico. Daarbij heb ik niet alleen aandacht gevraagd
voor het verkorten van de quarantaineperiode, maar ook het nut van twee keer testen.
Tot slot, heb ik verzocht om mij te adviseren vanaf welk moment testen bij nauwe contacten
uit het bron-en contactonderzoek zonder klachten voldoende toegevoegde waarde heeft
en over de invloed die dit kan hebben op het verlagen van de R waarde.
Essentie OMT-advies
Ten aanzien van quarantaine
• Het OMT adviseert de quarantaineduur te bekorten van 14 dagen tot 10 dagen na laatste
potentiële blootstelling aan een COVID-19-indexgeval.
• Bij het bekorten van de quarantaine tot 10 dagen of na beëindiging van quarantaine
op grond van een negatieve testuitslag op dag 6–7 (zie hierna), blijft een hoge mate
van alertheid gewenst tot 14 dagen na het laatste blootstellingsmoment; bij (milde)
klachten moeten zij zich laten testen en thuisblijven in afwachting van de testuitslag.
Immers, het nauwe contact kan alsnog besmet blijken.
• Het OMT hecht eraan te benadrukken hoe essentieel het naleven van de regels is voor
isolatie- (voor test-bevestigde zieken) en quarantaine (voor blootgestelde contacten
die potentieel besmet zijn) om een effectieve bestrijding van de COVID-19 uitbraak
mogelijk te maken.
Ten aanzien van testen van mensen zonder klachten
• Het OMT adviseert het testen van nauwe contacten zonder klachten op dag 6–7, alsmede
ook een eerder testmoment (dag 3–4), te onderzoeken mits dit laatste uitvoerbaar is
binnen de testcapaciteit.
• Deze adviezen gelden voor zowel nauwe contacten in het bron- en contactonderzoek,
voor gebruikers van de CoronaMelder die een melding krijgen van een risicocontact,
als voor terugkerende reizigers uit risicogebieden. Voor de laatste groep, die een
groot aantal personen kan inhouden, wordt geadviseerd dit eerst alleen voor dag 6–7
in onderzoeksetting te evalueren, mede als op dag van aankomst een test is afgenomen.
In het algemeen adviseert het OMT dat het van belang is om na te gaan op welke wijze
de compliance aan de maatregelen zo snel mogelijk kan worden verbeterd.
BAO-advies
Het BAO onderschrijft het OMT-advies. Het BAO heeft wel een aantal aandachtspunten
benoemd. Deze hebben betrekking op de communicatie en uitvoerbaarheid. Ten aanzien
van de communicatie is een heldere boodschap van belang: met het terugbrengen van
de quarantaineperiode, moet niet de indruk ontstaan dat het wel meevalt. De dagelijkse
cijfers van het aantal besmettingen zijn daarvan het bewijs. Ten aanzien van de uitvoerbaarheid
vragen de veiligheidsregio’s om goede instrumenten voor het handhaven van isolatie
en quarantaine. De GGD’en vragen om te bezien wat de gevolgen zijn voor de testcapaciteit.
Het BAO stelt voor dat dit onderdeel wordt van de onderzoekssetting met een onderzoeksprotocol.
Opvolging van het advies
Het kabinet geeft opvolging aan dit advies.
Ten aanzien van quarantaine
• De richtlijn over het bron-en contactonderzoek wordt per 19 augustus aangepast ten
aanzien van de duur van de quarantaine. Al het communicatiemateriaal van het RIVM,
GGD’en en andere partijen zal hiertoe worden aangepast.
• Het OMT geeft in zijn advies aan dat het naleven van de quarantaine ook voor nauwe
contacten cruciaal is voor een effectieve bestrijding. Ik zal dit betrekken bij de
verdere uitwerking van het quarantainepakket en zal hierop, zoals aan uw Kamer toegezegd,
terugkomen in een brief rond 1 september. Daarbij zal ik ook ingaan op de motie van
het lid Asscher c.s. inzake de ondersteuning van mensen die in quarantaine zijn.3
Ten aanzien van testen van mensen zonder klachten
• Ten aanzien van het testen van mensen zonder klachten geldt, dat de GGD momenteel
al de mogelijkheid heeft om bij uitbraken naar eigen inzicht en in overleg met het
RIVM groepen mensen zonder klachten te testen, zoals recent bij zorginstellingen en
werkgevers, en bijvoorbeeld ook op de jongerencamping op Terschelling is gebeurd.
Er loopt momenteel onderzoek naar de rol van atypische verspreiding van het coronavirus
in verpleeghuizen en naar aanleiding daarvan kan een advies over het testen van mensen
zonder klachten in verpleeghuizen opgesteld worden. Daarnaast vindt nu onderzoek plaats
naar testen zonder klachten bij nauwe contacten uit het bron- en contactonderzoek,
gebruikers van de CoronaMelder die een melding krijgen en terugkerende reizigers uit
risicogebieden.
• Om deze laatstgenoemde groepen toe te voegen aan het testbeleid, dienen de richtlijnen
rond testen en BCO te worden aangepast. Hierbij zal ik de zorg van het OMT betrekken
over de testcapaciteit. De inzet van testcapaciteit mag hierdoor niet onder druk komen
te staan. De testcapaciteit dient zo efficiënt mogelijk te worden ingezet: welk gebruik
van de testcapaciteit levert het meest op voor de bestrijding? Naar aanleiding van
de zorg van OMT en het BAO, heb ik de stuurgroep LCT bijeengeroepen en gevraagd mij
over de beschikbare actuele en toekomstige testcapaciteit te adviseren. Ik zal uw
Kamer hierover per brief nader informeren die ik voornemens was rond 1 september te
sturen. Hiermee acht ik de Kamervragen van leden Hijink en Van Gerven (beiden SP)
beantwoord.4
OMT-advies 17 augustus jl.
Het OMT heeft op 17 augustus een advies uitgebracht over maatregelen in het tegengaan
van verspreiding van COVID-19. Dit advies is bijgevoegd5. Aanleiding voor het OMT was de toename van het aantal bevestigde COVID-19 gevallen,
de druk op het bron- en contactonderzoek(BCO) door én deze toename én de toename van
het gemiddeld aantal contacten per bevestigd COVID-19-geval en een recent gecompleteerde
analyse van het reproductiegetal.
Ontwikkelingen
Het OMT ziet een toename in het aantal besmettingen: de afgelopen week testten ongeveer
4000 mensen positief. Daarbij zijn er grote regionale en lokale verschillen te zien
in de ontwikkeling van het aantal COVID-19 besmettingen. In Noord- en Zuid-Holland
en West-Brabant is een relatief hoog aantal besmettingen. Ook breder in het land is
er een toename van het aantal bevestigde gevallen. Thuissituatie/feestjes in de privésfeer,
en samenkomsten buitenshuis van familieleden en gelijkgezinden zijn een veelvoorkomende
besmettingsbron. Uit het BCO blijkt dat een deel van de besmettingen ook plaats vinden
op het werk. Er wordt daarnaast een te breed niet-naleven van de coronaregels geconstateerd.
Ook werken mensen niet altijd mee aan maatregelen, zoals de quarantaine of het prijsgeven
van hun contacten.
Essentie OMT-advies
• De pijlers in de aanpak blijven het beperken van contactmomenten, het naleven van
de basisregels, het test-en-tracebeleid en het beperken van de introducties vanuit
het buitenland.
• Het OMT benadrukt opnieuw dat het strikt naleven van quarantaineregels essentieel
is. Het OMT ondersteunt beleidsmaatregelen die nodig zijn voor het meewerken aan BCO
en isolatie-en quarantaine maatregelen, ook indien deze een dwingend karakter zouden
hebben. Daarbij dienen deze eventueel dwingende maatregelen zo uitgevoerd te worden,
dat mensen zich hier ook daadwerkelijk naar kunnen voegen. Het OMT bepleit een versnelling
van het BCO: ook door snel melden voor een test en snel terugkoppelen.
• Het OMT adviseert om het maximaal aantal te ontvangen mensen thuis te beperken tot
maximaal 10 personen, naast de leden uit het eigen huishouden. Uiteraard met daarbij
als voorwaarde dat anderhalve meter afstand gehanteerd kan worden en met inachtneming
van de gezondheidscheck. Het OMT adviseert een uitzondering op dit maximum van 10
personen voor samenkomsten in de privésfeer rond bruiloften en begrafenissen tot maximaal
30 personen.
• Voor samenkomsten in horeca, waaronder de zalencentra, adviseert het OMT om de bestaande
afspraken over registratie en placering toe te passen, dit extra te monitoren en te
verplichten niet rond te lopen of van tafel te wisselen. Het OMT geeft aan dat het
een dilemma is of dit landelijk of regionaal moet worden toegepast. Het advies luidt
om dit landelijk te doen, om te voorkomen dat het virus ook elders weer oplaait. Regio’s
kunnen in een later stadium nadere differentiatie toepassen.
• Het OMT adviseert om landelijk extra aandacht te vragen voor het opvolgen van de bestaande
afspraken en daar ook extra communicatie op te zetten. In het bijzonder geldt dat
nu de start van het schooljaar is voor kinderen. Blijf thuis bij klachten geldt ook
voor kinderen. En als iemand in het huishouden positief getest is, moet het hele huishouden
in quarantaine.
• Het OMT onderschrijft de aanpak om in regionaal verband aanvullende maatregelen toe
te passen, specifiek gericht op risico’s en knelpunten en het snel aanpakken van clusters.
Het OMT ondersteunt de uitgangspunten voor de LCI-richtlijn «Handreiking maatregelen
bij clusters en verspreiding van COVID-19», maar wijst erop dat er in de achterliggende
protocollen nog een slag gemaakt moet worden.
BAO-advies
Het BAO onderschrijft het OMT-advies. Het BAO neemt het advies van het OMT over met
betrekking tot het beperken van het maximaal aantal bezoekers in de thuissituatie.
Uiteraard geldt daarbij de anderhalve meter afstand en een gezondheidscheck. Het BAO
ziet een duidelijk dilemma: we weten dat een belangrijk deel van het probleem in de
thuissituatie zit, maar hoe je daarop kunt handhaven is lastig. Toch moeten we inzetten
op deze sociale norm en het handhaven op excessen. Over de vormgeving is het belangrijk
om in gesprek te gaan met de veiligheidsregio’s. Met betrekking tot de samenkomsten
in zalencentra en horeca, stipt het BAO aan dat veel horecagelegenheden zich houden
aan de regels. Wel is bij samenkomsten wenselijk om de placering beter te monitoren
en mensen te verplichten zich niet te verplaatsen. Dit is in lijn met het OMT-advies.
Het BAO onderschrijft de noodzaak om de bestaande landelijke maatregelen opnieuw onder
de aandacht te brengen. Extra communicatie, ook gericht op doelgroepen, is wenselijk.
Daarbij is creativiteit, bijvoorbeeld in het benaderen en stimuleren van jongeren
en zzp-ers wenselijk, bijvoorbeeld als het gaat om de quarantaine. En voor alle scholieren
die weer naar school gaan, is het goed om scherp op het netvlies te hebben dat ze
bij klachten thuis moeten blijven en ook als iemand in het huishouden positief is
getest op COVID-19.
Ten slotte wordt in het BAO aandacht gevraagd voor ondersteuning vanuit het Rijk bij
de «regionale gereedschapskist».
Opvolging van het advies
Het kabinet ziet een aantal zorgelijke ontwikkelingen, waarvoor we de ogen niet mogen
sluiten. Het virus heeft de afgelopen tijd aan terrein gewonnen. En mensen houden
zich niet altijd aan de geldende afspraken. Het aantal besmettingen moet dalen. Dat
lukt alleen als we ons aan de belangrijke afspraken blijven houden. We vragen met
nadruk om met klachten écht meteen thuis te blijven, om snel te testen en om in quarantaine
te gaan bij een besmetting in het huishouden of een nauw contact en bij terugkeer
uit een onveilig gebied. Nu ook de scholen weer beginnen, vragen we juist extra aandacht
voor die afspraken: ga met klachten niet naar school en blijf als middelbare scholier
ook thuis als iemand in het gezin positief getest is. Mensen worden daarom opgeroepen
om – nu de vakanties weer voorbij zijn – zoveel mogelijk thuis te blijven werken ook
na 1 september.
Het OMT heeft geanalyseerd hoe mensen besmet raken. Dat vindt vooral plaats in de
privésfeer: achter de voordeur, in zaaltjes bij familiebijeenkomsten en in vriendengroepen.
In de ene regio meer dan in de andere, maar over de hele linie is dat een belangrijke
besmettingsbron. Om dit een halt toe te roepen, is het dringend advies om thuis geen
feestjes te vieren. Daarbij is het dringende advies om het maximum aantal mensen dat
in de thuissuatie mag worden ontvangen, te beperken tot maximaal 6, naast de mensen
uit het eigen huishouden. Dat maximum geldt voor bezoekers vanaf 13 jaar. Natuurlijk
moet daarbij anderhalve meter in acht worden genomen – dus minder gasten in kleine
huizen – je gaat niet op visite als je klachten hebt. Het kabinet wijkt daarbij af
van de genoemde 10 personen in het OMT-advies. Hoe kleiner de groep, hoe kleiner het
risico op verspreiding. De leeftijdsgrens van 13 jaar sluit aan bij de grens die voor
scholen wordt gehanteerd. We maken geen uitzonderingen op het maximale aantal te ontvangen
personen, ook niet voor samenkomsten rond bruiloften of bijeenkomsten rond begrafenissen
in de thuissfeer. Zo houden we het duidelijk.
Voor samenkomsten van familieleden of gelijkgezinden in zalencentra of andere horeca,
houden we vast aan het principe van reservering, een checkgesprek, placering (vaste
zitplaats) en registratie. We vragen nogmaals aan mensen om de regels van placering
na te leven en vragen de eigenaren van de eet-en drinkgelegenheden hierop toe te zien.
Dit betekent dat mensen gedurende het bezoek op hun vaste zitplaats moeten blijven
en niet van plaats wisselen of rondlopen. We zien namelijk dat het virus zich door
verplaatsing makkelijk verspreidt.
Hoewel we grote regionale verschillen zien in de toename van het aantal besmettingen,
zien we het algemene beeld dat de bron vaak ligt bij samenkomsten van familieleden
en gelijkgezinden in de privésfeer en op locaties. Dit pleit voor een landelijke maatregel.
Wij sluiten daarbij een regionale aanvulling of aanscherping niet uit, op het moment
dat de regionale situatie daarom vraagt.
Het kabinet onderschrijft de noodzaak die het OMT schetst om het BCO te versnellen
en de deelname daaraan te bevorderen. Alle inspanningen zijn daarop gericht. Het OMT
bepleit de noodzaak van de quarantaine in het advies. We zien dat mensen soms toch
na een test aan het werk gaan en toch samenkomen met anderen terwijl ze in quarantaine
zouden moeten zitten. Als uiterste maatregel en stok achter de deur, onderzoeken hoe
we in die gevallen quarantaine kunnen verplichten. Over de quarantaineplicht zal ik
u – conform de inbreng in het debat van 12 augustus – rond 1 september nader informeren.
Uiteraard zullen wij waar mogelijk de veiligheidsregio’s en GGD’en blijven steunen
bij het ontwikkelen en uitvoeren van de regionale maatregelen uit de regionale gereedschapskist.
Ik ga hieronder in op de regionale aanpak.
Regionale aanpak
Kern van de aanpak is om regionale «oplevingen» zo veel mogelijk regionaal «de kop
in te drukken» en alleen landelijke maatregelen te nemen als het moet. We ondersteunen
deze regionale aanpak met een regionale gereedschapskist, een dashboard op regionaal
niveau en een opschalingssystematiek die past binnen de landelijke aanpak.
De regionale gereedschapskist raakt steeds beter gevuld. We zien dat de GGD’en en
voorzitters van de veiligheidsregio’s hiermee keihard aan de slag zijn. Waar nodig
ondersteunen we hen daarbij. Regio’s worden verder ondersteund met regionale informatie
in het dashboard over de verspreiding van het virus. Het dashboard helpt in het «finetunen»
van de maatregelen en geeft inzicht in waar strengere maatregelen noodzakelijk zijn.
Ook ontwikkelen we een systematiek waarmee lokale overheden afhankelijk van het lokale
beeld proportionele maatregelen kunnen nemen wanneer opschaling noodzakelijk is. We
zijn daarover intensief in gesprek. Dat gaat over regionaal maatwerk binnen landelijke
kaders en het toepassen van een aanpak voor het opschalen van maatregelen op regionaal
niveau, die naadloos aansluit op maatregelen op landelijk niveau.
Voorzitters van veiligheidsregio’s kunnen de opschalingssystematiek toepassen en ook
uitwisselen met hun collega’s in het veiligheidsberaad. Zo kunnen ze de nut, noodzaak
en proportionaliteit van maatregelen bespreken.
De Veiligheidsregio Amsterdam-Amstelland stuurt in dit kader een brief aan de betreffende
gemeenteraden met daarin het voornemen tot een aantal nieuwe regionale maatregelen,
passend bij de zorgelijke ontwikkelingen in het toegenomen aantal COVID-19 besmettingen
en een analyse van de bron en oorzaken van de toename in de regio.
Het kabinet vindt het bemoedigend dat de veiligheidsregio deze stap zet en wil graag
verder met de veiligheidsregio in gesprek over de concrete maatregelen die worden
voorgesteld.
Met lokale plannen wordt duidelijkheid gegeven aan de inwoners welke lokale maatregelen
aanvullend op landelijke maatregelen te verwachten zijn. De lokale aanpak van Amsterdam-Amstelland
maakt het ook mogelijk om rekening te houden met lokale omstandigheden en het lokale
epidemiologische beeld. Zo speelt in het geval van Amsterdam-Amstelland, meer dan
bij andere veiligheidsregio’s, bijvoorbeeld de populariteit van de stad als bestemming
voor dagjesmensen. Hiervoor stelt de veiligheidsregio gerichte communicatiemaatregelen
naar dagjesmensen voor. De komende weken betrekt het kabinet ook bestaande lokale
initiatieven, zoals die van Amsterdam, bij het verder uitwerken van de handreiking
voor de lokale gereedschapskist.
Studentenverenigingen
Tijdens het plenair debat van 12 augustus jl, heeft uw Kamer per motie6 verzocht om het voor studentenverenigingen ook mogelijk te maken werving- en introductieactiviteiten
te organiseren, mits zij aan dezelfde eisen voldoen als onderwijsinstellingen, studentensportverenigingen
en studieverenigingen. De Minister-President heeft toegezegd dit met het Veiligheidsberaad
te bespreken. De Minister van JenV heeft dit op zich genomen. Uitkomst hiervan is
dat de voorzitters van de veiligheidsregio’s al kunnen handelen in de geest van deze
aanpassing. Deze aanpassing zal ook in de aanwijzing worden verwerkt. Zo kunnen in
aanvulling op de aanwijzing van 7 augustus, ontheffingen worden verleend aan studentenverenigingen
voor de organisatie van fysieke samenkomsten in het kader van de werving en introductie
van studenten van mbo, hbo en wo, mits die samenkomsten geaccordeerd zijn door een
onderwijsinstelling of de veiligheidsregio, gericht zijn op kennismaking, studie of
sport, kleinschalig zijn, er geen alcohol gedronken wordt en de bijeenkomsten niet
plaatsvinden tussen 22.00 uur en 06.00 uur. Op deze manier is uitvoering gegeven aan
de motie.
De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, H.M. de Jonge
Ondertekenaars
-
Eerste ondertekenaar
H.M. de Jonge, minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport