Brief regering : Vervolg Gemeenschappelijke Centrale Meldkamer (GCMK)

29 517 Veiligheidsregio’s

Nr. 692 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 12 juni 2020

Op 5 maart 2019 hebt u de reactie op het definitieve BIT-advies op het project Gemeenschappelijke
Centrale Meldkamer (GCMK) ontvangen (Kamerstuk 26 643, nr. 596), met de toezegging u te informeren over de uitkomsten van een extern onderzoek door
het COT (Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement) naar de kwalitatieve baten
van de GCMK en het vervolg van het project.

Wat betreft het laatste kan ik u meedelen dat ik ervoor gekozen heb om de realisatie
van de GCMK voort te zetten, mede op basis van het advies van het COT en met inachtneming
van de adviezen van het BIT. Hierbij kies ik er voor dit te doen met een nadrukkelijk
ander accent. De focus dient te liggen op het leveren van een bijdrage aan integrale
gebiedsgerichte veiligheid en niet primair op kostenbesparing door schaalvergroting.
Hierbij is de technische en procedurele opschaalbaarheid, gekoppeld aan een landelijk
kwaliteitskader een belangrijk uitgangspunt. Ik zal hieronder toelichten hoe ik tot
deze keuze gekomen ben.

Veiligheidsopdracht en belang integrale gebiedsgerichte benadering

In de vier Rijkskantoren die door de GCMK bediend zullen worden zijn onder meer de
Ministeries van JenV, BZK, BZ, IenW, SZW, VWS en OCW gehuisvest. Het betreft circa
25,000 werkplekken die liggen aan de «Haagse Loper». Dit gebied had voor de uitbraak
van COVID-19 dagelijks circa 80.000 passanten. Het dreigingsbeeld in Nederland is
de laatste jaren sterk ontwikkeld en het dreigingsniveau is structureel hoger. Dit
stelt andere eisen aan de organisatie rondom gebouwoverstijgende calamiteiten en incidenten.
Een meer integrale gebiedsgerichte benadering van beveiliging is essentieel. De noodzaak
tot de realisatie van een GCMK moet vanuit dit perspectief beschouwd worden.

De huidige pandgebonden benadering maakt het verkrijgen van inzicht in en de coördinatie
van de respons alsmede de eenheid van optreden bij calamiteiten en incidenten complex
en tijdrovend. Centraliseren van signalering en coördinatie van de respons is broodnodig
en levert substantiële kwalitatieve baten op. Een voorbeeld: bij de tramaanslag in
Utrecht in maart 2019 zijn op het niveau van individuele rijkskantoren in Utrecht
beslissingen genomen, die nogal uiteenliepen vanwege interpretatieverschillen met
als gevolg dat er geen uniforme beveiligingsmaatregelen zijn genomen. Ook de vele
demonstraties in het centrum van Den Haag vereisen een snellere uniforme respons voor
het nemen van beveiligingsmaatregelen in plaats van maatregelen per rijkskantoor.
Om dergelijke situaties in de toekomst beter het hoofd te kunnen bieden is een GCMK
cruciaal.

De GCMK is immers het centrale punt waar alle informatiestromen van de aangesloten
panden samenkomen. De bij een GCMK werkzame beveiligingsmedewerkers vervullen een
sleutelrol bij beveiliging en bewaking en hebben een sturende rol in de opvolging
van incidenten, calamiteiten of crises. Dit op basis van uniforme werkwijzen, processen
en systemen. Voor hulpdiensten, openbaar vervoer, lokale overheid en gebiedsgebruikers
is er met een GCMK één logisch aanspreekpunt. Dit veronderstelt dat een GCMK wordt
gerealiseerd vanuit deze functionaliteit en dit toekomstbeeld. Hierbij zijn opschaalbaarheid,
continuïteit en een verdergaande samenwerking tussen de Rijksorganisatie, de beveiligingsorganisatie,
lokale overheid, gebiedsgebruikers en de betrokken hulpdiensten belangrijke uitgangspunten.

Continuïteit heeft betrekking op het borgen van de meldkamerfunctie. In de huidige
situatie is er geen alternatief bij het niet bereikbaar en/of beschikbaar zijn van
de pandgebonden meldkamers. In het geval van de GCMK voorziet deze in een terugvaloptie
op de pandgebonden meldkamers. Er is echter vooralsnog geen uitwijkmogelijkheid voor
de gehele GCMK. Daarom ben ik van mening dat het uitgangspunt van opschaalbaarheid,
gekoppeld aan een landelijk kwaliteitskader van belang is. Opschaalbaarheid betreft
zowel de mogelijkheid meer panden aan te sluiten op de GCMK, als de optie om – als
toekomstbeeld – een netwerk van GCMK’s te realiseren. Hierdoor wordt het mogelijk
bij uitval de functie over te laten nemen door een andere GCMK. Om deze mogelijkheid
te borgen wordt er een eenduidig kwaliteitskader voor GCMK’s voor Rijkskantoren opgesteld.

COT ziet voordelen GCMK

Wat betreft de kwalitatieve baten heeft de Minister in haar brief aangeven dat het
veranderde veiligheidsklimaat andere eisen stelt aan de organisatie rondom gebouw
overstijgende calamiteiten en incidenten. Daarbij is zij van mening dat de GCMK hierin
een belangrijk rol zou kunnen vervullen. Desalniettemin heeft zij het advies van het
BIT in deze overgenomen en het COT (Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement)
gevraagd haar hierover nader te adviseren. Naast het COT is ook de Rijksbeveiligingsambtenaar
hierbij nauw betrokken geweest.

Het rapport dat zij vervolgens heeft ontvangen van het COT is geclassificeerd als
vertrouwelijk. Ik zal het in overleg met de griffie van uw Kamer ter vertrouwelijke
inzage laten leggen1.

Het advies van het COT onderbouwt dat een GCMK een belangrijk instrument is voor het
komen tot gebiedsgerichte beveiliging. Het COT ziet kwalitatieve voordelen van een
GCMK als het gaat om professionaliteit, respons op incidenten en calamiteiten en continuïteit.
Een GCMK past ook binnen de bredere ontwikkelingen in het meldkamerdomein. Voorbeelden
van deze ontwikkelingen zijn het centraliseren van centrales (meldkamers), inzet van
meldkamers voor grotere gebieden en meer afnemers, en een event gestuurde inzet van
de meldkamer waarbij centralisten door het systeem worden ondersteund bij het doorlopen
van benodigde acties.

Ik deel de visie van het COT dat een gezamenlijke werkwijze en eenzelfde systeem voor
de verschillende gebouwen bijdraagt aan de (professionele) kwaliteit van de beveiliging
en de incidentafhandeling. Het COT stelt tevens dat respons op incidenten en calamiteiten
wordt verbeterd door een evenement gestuurde inzet van de meldkamer, waardoor de kans
dat belangrijke stappen worden gemist geminimaliseerd wordt. Ook wordt het makkelijker
tot een totaalbeeld van de situatie te komen en centraal te sturen. Het contact met
hulpdiensten kan ook vanuit een centraal punt beter worden gefaciliteerd. Deze punten
worden door een GCMK gerealiseerd.

Het COT stelt een randvoorwaarde als het gaat om het realiseren van deze voordelen:
dit vergt namelijk een expliciete keuze voor de gewenste functionaliteit van de GCMK
en borging van de continuïteit. Door middel van de nieuwe focus maak ik deze expliciete
keuze. Ik heb de opdracht vormgegeven vanuit de actuele veiligheidsopgave waarvoor
ik een integrale gebiedsgerichte benadering noodzakelijk acht en waarbij opschaalbaarheid
en continuïteit uitgangspunten zijn.

COT ziet geen logische alternatieven

Het COT onderkent twee alternatieven voor een GCMK: aansluiten bij bestaande meldkamers
(zoals van politie of gemeente) c.q. volledig outsourcen, of versterken van de huidige
situatie. Het eerste ziet het COT niet als een logisch alternatief. De meldkamers
van bijvoorbeeld politie of gemeente Den Haag zijn ingericht voor andere taken en
verantwoordelijkheden en sluiten aan op andere beleids- en besluitvormingsstructuren.
Ik deel deze visie. Hierop aansluiten zou een volledige aanpassing vergen van systemen
en processen en het risico meebrengen van complicaties en vertragingen voor doorontwikkelingen
in de toekomst en daarmee voor de wendbaarheid van alle betrokken organisaties.

Wat betreft het versterken van de huidige situatie, bijvoorbeeld door middel van trainingen
of het doorontwikkelen van de mogelijkheid meerdere panden sneller te alarmeren, geeft
het COT aan dat ook dan de bestaande systemen actualisering behoeven en dat zij geen
zicht hebben op o.a. de financiële implicaties. Voor de actuele veiligheidsopgave
waar ik voor sta, leidt dit alternatief echter niet tot een helder situationeel overzicht
en heeft het daardoor weinig toegevoegde waarde. En zoals het COT terecht aangeeft,
vergt ook deze optie volledige aanpassing van werkwijzen, processen, systemen. Met
het oog op de ontwikkeling van de GCMK is de afgelopen jaren zeer beperkt geïnvesteerd
in de CMK’s van de aan te sluiten panden. De keuze voor het versterken van de huidige
situatie zal dan ook een investering in nieuwe systemen vergen.

Conclusies en opvolging adviezen van het BIT

Het definitieve BIT-advies concludeert dat er onvoldoende onderbouwing is van de baten
van een GCMK en stelt voor deze concreet te maken en na te gaan of er voor deze baten
goedkopere alternatieven zijn. Daarnaast acht het BIT de kans groot dat het project
verder uitloopt in tijd en geld. Tenslotte vindt het BIT de projectsturing onnodig
complex en niet effectief. In de reactie op het BIT-advies, is de Minister uitgebreid
ingegaan op de wijze waarop zij de adviezen van het BIT ter harte neemt wat betreft
het voorkomen van uitloop in tijd en geld en het verbeteren van de projectsturing.

Mede op basis van het COT-advies en vanuit de opgave om ten aanzien van de rijkskantoren
adequaat te kunnen inspelen op de geconstateerde ontwikkelingen in de veiligheidssituatie,
zie ik voldoende onderbouwing voor een GCMK conform de inrichtingslijnen vanuit een
integrale gebiedsgerichte benadering en heb ik opdracht gegeven te starten met het
aanbestedingsproces.

De kennis en ervaring die in het eerdere GCMK-traject is opgedaan, zal worden gebruikt
in het nieuwe traject. Ook de adviezen van het BIT met betrekking tot het oude traject
heb ik nadrukkelijk meegenomen in het vervolgtraject. Dit conform de toezeggingen
in de brief van 5 maart 2019. De toegezegde maatregelen over projectsturing en -beheersing
heb ik in de opdrachtverstrekking meegegeven als harde voorwaarden. Het BIT zal worden
geïnformeerd over de doorstart en het verdere vervolg van het project.

Daarbij merk ik nog op dat ik ervoor heb gekozen de projectbesturing te verzwaren
door een strategische stuurgroep op directeursniveau in te richten. Hierin heeft onder
meer ook de Rijksbeveiligingsambtenaar zitting. Tevens zijn de organisatorische stakeholders
nadrukkelijk vertegenwoordigd om de organisatorische aspecten van het project te kunnen
borgen. Deze stuurgroep ziet toe op de realisatie door de gemandateerd opdrachtgever.
Ook is zij verantwoordelijk voor het opstellen en laten uitvoeren van het (kwaliteits)kader
voor GCMK’s ten behoeve van Rijkskantoren. Qua planning is het streven dat de GCMK
fase 1 (met aansluiting van de eerste vier Rijksverzamelkantoren) in 2022 gerealiseerd
zal zijn.

Met bovenstaande maatregelen heb ik het vertrouwen dat het project GCMK tijdig en
binnen de gestelde randvoorwaarden gerealiseerd zal worden. Ik zal uw Kamer in het
voorjaar van 2021 van de voortgang op de hoogte stellen.

Een intensivering als het gaat om de veiligheid in en rondom Rijkspanden is in mijn
ogen onvermijdelijk. Met het bovenstaande draag ik bij aan de borging van de veiligheid
van de betrokken rijkskantoren in Den Haag, ook in de toekomst.

De Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, R.W. Knops