Brief regering : Bijstelling en aanscherping en vervolgproces actualisatie curriculum primair en voortgezet onderwijs

31 289
Voortgezet Onderwijs

Nr. 543
BRIEF VAN DE MINISTER VOOR BASIS- EN VOORTGEZET ONDERWIJS EN MEDIA

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 10 juni 2020

Op 5 maart jl. is met uw Kamer gesproken over de voorstellen om het curriculum van
het funderend onderwijs te actualiseren (Kamerstukken 31 293 en 31 289, nr. 517). Daarbij heb ik uw Kamer toegezegd schriftelijk terug te komen op een aantal punten,
waaronder de breed gedeelde wens om een onafhankelijke curriculumcommissie in te stellen,
in lijn met het advies van de Onderwijsraad. Bovendien heeft ook de coronacrisis gevolgen
voor de inrichting van het vervolgtraject. In deze brief informeer ik u over een aantal
voorgenomen bijstellingen van de vervolgaanpak voor de verbetering van het curriculum.

1. Bijgestelde vervolgaanpak

Ten aanzien van het vervolg heeft uw Kamer zorg- en aandachtspunten benoemd in het
AO van 5 maart, die ik goed wil adresseren. Er is onder andere aandacht gevraagd voor
het belang van wetenschappelijke borging van het proces met een onafhankelijk wetenschappelijk
oordeel, voor de rol van de politiek en het risico op vertraging, en voor de benodigde
betrokkenheid van leraren en schoolleiders bij een vervolgaanpak. Ook de coronamaatregelen nopen tot een bijgestelde vervolgaanpak. Op dit moment zijn leraren en schoolleiders volop aan de slag om het onderwijs
op school weer op te starten, en eventuele lacunes in de ontwikkeling van hun leerlingen
in beeld te brengen en te verhelpen. Dat vergt een nieuwe weging van de aanpak.

Om deze redenen heb ik besloten het vervolgtraject op een aantal punten bij te stellen.
Hiermee houdt het proces voortgang, blijf ik opvolging geven aan de aanbevelingen
van de commissie-Dijsselbloem en worden aanvullende waarborgen ingebouwd.1 Ik wil daartoe dit jaar nog verdere stappen zetten, door deze zomer een tijdelijke
wetenschappelijke curriculumcommissie in te stellen, ingericht conform het advies
van de Onderwijsraad uit 2018.2 De tijdelijke commissie legt de basis voor een permanente commissie, en geeft de
Minister en de Kamer op cruciale momenten richtinggevende adviezen over de inhoud
en het proces van de vernieuwing van het curriculum. Voor het ontwikkelen van de geactualiseerde
kerndoelen en eindtermen is een andere aanpak nodig dan in de afgelopen periode is
gehanteerd, waarbij curriculumexpertise nog steviger wordt betrokken. Er worden geen
grootschalige ontwikkelteams ingesteld, en zowel de kerndoelen als de eindtermen worden
door SLO ontwikkeld, in opdracht van OCW. Dat biedt ook de Kamer optimaal de gelegenheid
om haar controlerende rol in te vullen, mede op basis van de adviezen van de curriculumcommissie.
Hoewel ik tegemoet wil komen aan de wensen vanuit de Kamer ten aanzien van de vervolgaanpak,
ben ik – met de Kamer – ook van mening dat betrokkenheid van leraren, leerlingen,
schoolleiders en ouders van groot belang is. Ik wil daarom de concept-kerndoelen en
-eindtermen goed testen in de dagelijkse schoolpraktijk, om zo te komen tot kerndoelen
en eindtermen die goed uitvoerbaar zijn en draagvlak hebben in het onderwijsveld.
De Kamer wordt periodiek geïnformeerd over de voortgang.

Instelling onafhankelijke wetenschappelijke curriculumcommissie

In lijn met het advies van de Onderwijsraad uit 2018 en de aanwijzingen van de Kamer
belast ik deze commissie met adviserende taken op de cruciale momenten tijdens en
bij de afronding van het vervolgproces. Het gaat om periodiek advies, waarbij de commissie
zich op korte termijn buigt over de voorstellen. Daarnaast adviseert de commissie
over de werkopdracht die wordt gegeven aan de leerplanontwikkelaars en curriculumexperts
van de SLO, inclusief de ontwerptijdverdeling en een beoordelingskader voor kansengelijkheid,
in lijn met de motie van de leden Van Meenen en Kwint.3 Nadat de conceptkerndoelen zijn geformuleerd, adviseert de commissie over in hoeverre
ze voldoen aan de doelstellingen van het curriculumtraject, waaronder het beperken
van overladenheid en het versterken van doorlopende leerlijnen. De commissie brengt
in ieder geval op de volgende momenten advies uit:

• in het najaar van 2020 over de curriculumvoorstellen en de werkopdracht voor het vervolg
aan de SLO;

• eind 2021 over de geformuleerde conceptkerndoelen, alvorens ze twee schooljaren in
de praktijk worden getoetst;

• in 2023 geeft de commissie zijn eindadvies alvorens de kerndoelen aan de Kamer worden
voorgelegd.

Bijgesteld vervolgproces kerndoelen primair onderwijs en onderbouw vo

In de bijgestelde vervolgaanpak voor het kerndoelentraject is een goede balans tussen
wetenschappelijke onderbouwing, praktische toepasbaarheid en breed draagvlak cruciaal.

• Nog deze zomer wordt de bovengenoemde wetenschappelijke commissie ingericht. Dit is
een tijdelijke commissie met een specifieke opdracht om het vervolg van het curriculumtraject
te begeleiden. Na afronding vindt een evaluatie plaats en ben ik voornemens een permanente
curriculumcommissie in te stellen met een brede samenstelling, door middel van een
wetswijziging en conform het advies van de Onderwijsraad;

• ten behoeve van het advies van de commissie over de vervolgaanpak en werkopdracht
verrichten curriculumexperts van mei tot na de zomer technisch voorwerk;

• vanaf najaar 2020 worden op basis van het commissieadvies en de werkopdracht kerndoelen
ontwikkeld door curriculumexperts en vakdidactici. Loopbaanoriëntatie en -begeleiding
krijgt nadrukkelijk een plek in de uitwerkingen. Bij het ontwikkelwerk worden ook
leraren goed betrokken, maar op een schaal waarbij het onderwijs niet extra wordt
belast. Voor dit proces staat één jaar;

• tijdens de ontwikkeling van de conceptdoelen vindt consultatie plaats bij belanghebbenden,
waaronder vakinhoudelijke verenigingen, vertegenwoordigende partijen, vakexperts en
toets- en leermiddelenmakers. De conceptdoelen worden vervolgens ter advisering aan
de wetenschappelijke commissie voorgelegd, die ze toetst aan de genoemde doelen van
het curriculumtraject;

• na opvolging van dit advies worden de conceptdoelen in schooljaren 2021/22 en 2022/23
op pilotscholen beproefd op uitvoerbaarheid en bijdragen aan minder overladenheid
in het curriculum. Het is cruciaal dat scholen, leraren en schoolleiders goed betrokken
blijven in het vervolgproces, en het perspectief van de praktijk stevig inbrengen;

• op basis van deze praktijktoets en het eindadvies van de wetenschappelijke commissie
worden de aangescherpte kerndoelen in een voorstel van wet aan de Kamer voorgelegd.
Met deze wetswijziging wordt ook de permanente curriculumcommissie ingesteld en wordt
een systematiek van periodieke herijking vastgelegd.

Bijgesteld vervolgproces eindtermen bovenbouw vo

Ook het bovenbouwtraject wordt anders ingericht:

• er worden géén bouwstenen gemaakt voor de bovenbouw vo, maar er worden direct voorbereidingen
getroffen voor noodzakelijke vakvernieuwingen, te beginnen bij de vakken Nederlands,
moderne vreemde talen en wiskunde.4 Begin 2021 kunnen deze vakvernieuwingen formeel van start, waarbij de examenprogramma’s
enkele jaren op pilotscholen worden getest. Net als in het kerndoelentraject blijven
scholen en leraren ook hier nadrukkelijk betrokken;

• de commissie adviseert in dit proces als eerste over de werkopdracht van de vakvernieuwingen
Nederlands, moderne vreemde talen en wiskunde, inclusief ontwerptijdverdeling om overladenheid
te beperken;

• de wetenschappelijke curriculumcommissie adviseert vervolgens over de wijze waarin
samenhang wordt gewaarborgd tussen vakken, met de onderbouw vo en tussen schoolsoorten,
dit laatste om doorstroom en stapelen te vergemakkelijken en hiermee kansengelijkheid
te bevorderen;

• alle vakken worden op termijn herijkt. Op basis van de bovengenoemde adviezen stel
ik het komende jaar een meerjarenplanning op, in samenwerking met SLO, CvTE en Cito,
en in afstemming met het onderwijsveld. Zo is inzichtelijk wanneer welke vernieuwingen
start. Deze verwacht ik in de eerste helft van 2021 aan de Kamer voor te leggen. Ik
streef ernaar om vakken zoveel mogelijk in samenhang te vernieuwen. Hiermee wordt
bevorderd dat de inhoud van verschillende vakken beter op elkaar aansluit, en de doorlopende
leerlijn tussen de verschillende schoolsoorten wordt verbeterd. Uiteraard wordt ook
het vervolgonderwijs hier nauw bij betrokken;

• net als in het kerndoelentraject toetst de wetenschappelijke commissie de concepteindtermen
op de eerder genoemde doelstellingen van het curriculumtraject.

2. Draagvlak en ondersteuning

Op dit moment zijn leraren en schoolleiders volop bezig om het onderwijs op school
weer op te starten na de periode van sluiting. Met deze bijgestelde vervolgaanpak
wil ik hen dan ook niet onnodig belasten. Wel vind ik het van belang om de energie
en betrokkenheid die er nu in het onderwijsveld is te behouden en te benutten. Vanaf
schooljaar 2021/22 wordt scholen die dat willen gevraagd om vernieuwde kerndoelen
in de praktijk te toetsen.

Om alle leraren en schoolteams straks optimaal in staat te stellen om vernieuwde kerndoelen
en eindtermen in de praktijk te brengen is tijd, ruimte en ondersteuning nodig, dit
wordt in het curriculumadvies ook helder gemarkeerd. Ook door uw Kamer is opgemerkt
dat aandacht moet zijn voor tijd en ruimte voor leraren om zich te ontwikkelen: dit
ziet op het bij- en nascholingsaanbod voor het huidige lerarenkorps, maar ook de curricula
en kennisbases van de lerarenopleidingen die startende leraren klaarstomen voor de
klas. Deze ondersteuningsbehoefte zal per school verschillen: elke school zal zijn
eigen accenten willen leggen. Veel scholen zijn al bezig met de thema’s die in dit
traject aan de orde zijn, en voor hen is deze verbetering van het formele curriculum
niet het startschot maar juist het sluitstuk van de vernieuwing van de onderwijsinhoud.
Om de ondersteuningsbehoefte van leraren, schoolleiders en schoolbestuurders goed
in beeld te brengen, inclusief de middelen die hiervoor nodig zijn, wordt via het
Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO) een onderzoeksprogramma opgezet. Hiermee
worden ook de voortgang en resultaten van het vervolg nauwgezet gevolgd.

Er zijn door uw Kamer vragen gesteld over het draagvlak in het onderwijsveld en de
ondersteuning die noodzakelijk is. Hierop kan ik melden dat in het kader van het monitoringsonderzoek
bij een niet eerder betrokken, representatieve groep leraren en schoolleiders aanvullend
gepeild wordt welke specifieke zorg- of aandachtspunten leven ten aanzien van een
vernieuwd curriculum. Op deze wijze wordt het draagvlak voor en de mogelijke kanttekeningen
bij de actualisatie van het curriculum continu onderzocht, evenals de verwachte gevolgen
voor bijvoorbeeld de werkdruk. Hierover wordt verslag uitgebracht aan de Kamer.

3. Tot slot

Op de bovengenoemde wijze denk ik dat een goede balans is gevonden tussen enerzijds
de terechte behoefte van de Kamer om tot een stevige en voortdurende wetenschappelijke
toetsing te komen, en tegelijkertijd recht te doen aan de breed gedragen wens om de
betrokkenheid van het onderwijs, en ook het momentum vast te houden. Daarbij staat
voorop dat we samen blijven werken aan het beste onderwijs voor onze leerlingen.

De Minister voor Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media,
A. Slob

Bijlage 1: uitgaven curriculumtraject

Het lid Rog informeerde tijdens het AO van 5 maart jl. over de tot nu toe gemaakte
kosten ten behoeve van de actualisatie van het curriculum voor het funderend onderwijs.
In lijn met moties vanuit uw Kamer zijn schoolbesturen gecompenseerd voor de deelname
van leraren, schoolleiders en ontwikkelscholen: de compensatie voor scholen, leraren
en sectororganisaties betreft de het merendeel van de kosten.

Naast de ontwikkelsessies zelf worden een groot aantal bijeenkomsten georganiseerd
om feedback op te halen op de tussenopbrengsten van de ontwikkelteams. Dit proces
is in goede banen geleid door het bureau Curriculum.nu. Onder het werkbudget van dit
bureau vielen de apparaatskosten, evenals de facilitaire kosten voor het ontwikkelproces
(o.m. locatiehuur), de kosten voor procesbegeleiders, inhoudelijke deskundigen, de
organisatie van het feedbackproces voor scholen, leraren en andere belanghebbenden,
monitoringsonderzoek, het beheer van de website ten behoeve van het geven van online
feedback, etc. SLO leverde procesmatige en inhoudelijke ondersteuning aan het ontwikkelproces.
Dit is vanuit de reguliere instellingssubsidie vormgegeven.

(€ x 1.000)

2015

2016

2017

2018

2019

Werkbudget bureau Curriculum.nu

721

778

1.349

2.626

2.800

Huisvesting

70

124

143

166

200

Overig communicatie

420

130

225

225

258

Ondersteuning sectorraden/OC

 
 

143

178

112

Ontwikkelteams en -scholen

 
 

0

4.200

3.536

Vakverenigingen

 
 

0

323

144

Uitvoeringskosten

 
 

156

76

50

Totaal

1.211

1.032

2.016

7.794

7.100