Brief regering : Future Affordable Sustainable Therapies (FAST) over instellen kwartiermaker

33 009
Innovatiebeleid

Nr. 649
BRIEF VAN DE MINISTER VOOR MEDISCHE ZORG

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 20 februari 2020

Aanleiding

In eerdere brieven aan uw Kamer1
,
2 heb ik u laten weten in het kader van het nationaal actieprogramma «Nieuwe kansen
voor Topsector Life Sciences & Health» te werken aan een nationaal platform ter stimulering
van therapieontwikkeling genaamd FAST (Future Affordable Sustainable Therapies). ZonMw
heeft een contourenschets gemaakt van FAST, die u vindt in de bijlage3.

In deze brief informeer ik u, mede namens de Staatssecretaris van Economische Zaken
en Klimaat nader over FAST en over de opdracht die ik ZonMw heb gegeven om voor FAST
een kwartiermaker te benoemen en te huisvesten. Ook de Minister van OCW erkent het
belang van onderzoek en ontwikkelingen die bijdragen aan betaalbare therapieën.

Uitgangspunten voor FAST

De ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen en medische interventies is sterk in beweging
door de opkomst van nieuwe behandelvormen (zoals bijvoorbeeld celtherapie en gentherapie),
personalised medicine en regeneratieve geneeskunde. Cross–overs tussen de geneesmiddelontwikkeling
en medische technologie leiden tot nieuwe toepassingen. Big data en artificiële intelligentie
zullen zorgen voor versnelling en nieuwe manieren van wetenschappelijk onderzoek en
ontwikkeling van producten. Nederland heeft op het terrein van geneesmiddelontwikkeling, medische technologie,
alsook Big Data en Artificiele Intelligentie wetenschappelijk veel te bieden en dit
draagt ook bij aan het ondernemersklimaat. En deze innovatieve therapieën kunnen leiden
tot een uitbreiding van het behandelarsenaal van artsen voor patiënten.

Nederland biedt in meerdere opzichten een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor bedrijven.
De vestiging van het Europees Geneesmiddelen Agentschap (EMA) in ons land vormt een
stimulans. Tegelijkertijd is Nederland proactief op meer conceptuele discussies in
de wetenschap (bijvoorbeeld via Open Science), duurzame betaalbaarheid van de gezondheidszorg
middels uitkomst gerichte zorg (outcome-based healthcare) en de betaalbaarheid van
nieuwe geneesmiddelen. Deze karakteristieken en ontwikkelingen bieden unieke kansen
voor Nederland om een vooraanstaande positie in te nemen op het terrein van Future
Affordable and Sustainable Therapies (FAST). Binnen het nationaal actieprogramma «Nieuwe
kansen voor topsector Life Sciences & Health» biedt FAST een interessante mogelijkheid
om bovengenoemde kansen structureel en duurzaam te verankeren.

Doelstelling FAST

FAST zal het Life Science & Health ecosysteem op het terrein van innovatieve therapieontwikkeling
versterken door samenhang aan te brengen in de inzet van stimulerende instrumenten
die we nu al in Nederland hebben. Hierbij dienen innovatie en betaalbaarheid hand
in hand te gaan. Samen met de relevante stakeholders kan innovatieve therapieontwikkeling
in Nederland verder gestimuleerd worden met de uitgangspunten van betaalbaarheid,
beschikbaarheid en duurzaamheid. Op deze wijze worden economische kansen voor Nederland
en de wetenschappelijke kansen voor kennisinstellingen optimaal benut en dienen we
het belang van een betaalbare gezondheidszorg. FAST beoogt daarmee een nationaal platform
te worden om – met de relevante stakeholders – innovatieve therapieontwikkeling te
bevorderen. Het FAST-platform dient een structureel karakter te krijgen om zo continuïteit
en samenhang van overheidsstimuleringen voor het LSH-ecosysteem te garanderen. Verder
is het van belang om na te denken over het stimuleren van therapieontwikkeling die
wetenschappelijk gezien wel mogelijk is, maar door bedrijven niet of te weinig opgepakt
wordt. Ik denk hier bijvoorbeeld aan de ontwikkeling van nieuwe antibiotica. Maar
ook aan de kansen die drug rediscovery – het toepassen van een bestaand geneesmiddel
bij een nieuwe indicatie – te bieden heeft voor de patiënt. Door een platform als
FAST kan er meer samenhang gecreëerd worden om dit, ook in internationaal verband,
op te pakken. Bijvoorbeeld door met oplossingen te komen hoe bedrijven te verleiden
zijn om duurzaam therapieën te ontwikkelen die nu niet opgepakt worden terwijl wetenschappelijk
gezien er wel mogelijkheden liggen en er een maatschappelijke behoefte is. Of hoe
de publieke rol vergroot kan worden om zo die therapieën beschikbaar voor de patiënt
te krijgen. Nederland kan daarbij een voortrekkersrol vervullen waarbij innovatie
en betaalbaarheid en duurzaamheid worden samengebracht.

Doelstellingen FAST:

1. Het Nederlandse LSH ecosysteem versterken op innovatieve therapieontwikkeling;

2. Meer samenhang aanbrengen in publieke investeringen op het gebied van innovatie therapieontwikkeling;

3. Alleen die initiatieven in het LSH-ecosysteem steunen die voldoen aan de doelstellingen
ten aanzien van economische kansen en kansen voor de kennisinstellingen én bijdragen
aan betaalbaarheid en duurzaamheid van de (Nederlandse) zorg.

FAST platform

Het FAST-platform brengt verschillende ontwikkelingen (in de tijd) bij elkaar.

FAST draagt bij aan synergie tussen de verschillende beleidsdoelen van het kabinet
op het gebied van innovatieve therapieontwikkeling: vanuit de wetenschap wordt binnen
de 25 routes voor wetenschappelijke doorbraken en maatschappelijke vraagstukken, zoals
genoemd in de nationale wetenschapsagenda4, kennis ontwikkeld en benut; we investeren in het missie gedreven innovatie beleid
voor een duurzame en concurrerende economie en we staan voor het belang van een toegankelijke
en duurzaam betaalbare gezondheidszorg van hoge kwaliteit.

Het startpunt van innovatie is het fundamenteel onderzoek dat veelal publiek wordt
gefinancierd. Daarna wordt kennis verder gebracht in de vorm van toepasbare producten.
Het verder ontwikkelen van geneesmiddelen en medische technologie en die naar de markt
brengen wordt – ondermeer vanwege de hoge kosten van deze trajecten – gedaan door
de private sector. Niet altijd levert dit de meest optimale resultaten op het gebied
van maatschappelijke behoefte, betaalbaarheid en beschikbaarheid.

Internationaal is ook een actieve maatschappelijk discussie gaande over betaalbaarheid
van nieuwe geneesmiddelen en medische technologie. Immers, innovatie die vanwege te
hoge kosten de patiënt niet bereikt levert geen enkele bijdrage. Vraag is dan hoe
en in welke situaties sturing vanuit de overheid gewenst is om de balans tussen de
kansen voor het bedrijfsleven en een duurzame betaalbare zorg beter te geleiden. Nederland
heeft internationaal de positie om een voortrekkersrol in te vervullen.

De ontwikkeling van nieuwe therapieën van de toekomst is een internationale aangelegenheid.
Het is niet een overheidstaak om geneesmiddelen te ontwikkelen en naar de markt te
brengen. Echter, Nederland beschikt wel over een aantal sterke punten op het gebied
van therapieontwikkeling, waardoor ons land in deze discussie een goede vooraanstaande
positie in kan nemen. Onze kennisinstellingen zijn van hoog niveau en zijn gewilde
samenwerkingspartners in internationale consortia. Het opleidingsniveau van onze bevolking
is hoog. Onder meer de OECD geeft al vele jaren aan dat onze gezondheidszorg goed
georganiseerd is en van homogene kwaliteit. Door deze factoren heeft Nederland op
onderdelen een geschikt klimaat voor klinische onderzoek in de wereld. In de afgelopen
jaren is, mede op basis van de kennis die door kennisinstellingen gegenereerd is,
een sterke biotechsector gegroeid.

De platform functie van FAST zal zich met name richten op het structureel samenbrengen
van relevante expertise op het gebied van innovatieve therapieontwikkeling. ZonMw
stelt daarbij drie programmalijnen voor in haar contouren schets: (1) Versterken van
infrastructuur en onderwijs op het gebied van innovatieve therapieontwikkeling; (2)
R&D activiteiten op strategische speerpunten, en; (3) een strategische verkenning
van huidige ontwikkelingen en toekomstige kansen.

Het vertrekpunt voor FAST is om bestaande programma’s meer in regie in te zetten en
de relevante expertise die in het platform bijeen wordt gebracht te ontsluiten.

Opdracht kwartiermakerschap

Ik zie samen met de Staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat, FAST als het
platform om innovatieve therapieontwikkeling binnen Nederland verder te stimuleren
waarbij innovatie en duurzaamheid, beschikbaarheid en betaalbaarheid hand in hand
dienen te gaan. We willen vanuit FAST die initiatieven steunen die daarbij passen.
Denk daarbij ook aan toekomstige therapieën zoals gentherapie, celtherapie en regeneratieve
geneeskunde waar in de komende jaren met big data en artificiële intelligentie nieuwe
manieren van wetenschappelijk onderzoek mede zullen leiden tot ontwikkeling van innovatieve
therapieën.

Ik heb ZonMw verzocht om het plan verder uit te werken. Ik voorzie een eerste fase
(«kwartiermaken») waarin het plan voor het te vormen platform verder wordt uitgewerkt
en een tweede fase waarin – op basis van het plan – de platform functie van FAST operationeel
wordt gemaakt.

Ik heb, samen met de staatsecretaris van EZK, mevrouw Ross-van Dorp benoemd als ambassadeur
voor het opstellen en het uitvoeren van een actieprogramma dat gericht is op versterking
van het LSH-ecosysteem in Nederland. Achtergrond is de komst van het EMA naar Nederland
en de kansen die dit kan bieden voor de versterking van het LSH-ecosysteem. Zij is
tevens ambassadeur van FAST en heeft daarmee een aanjagende functie voor FAST.

Ik heb de kwartiermaker verzocht om in samenwerking met de ambassadeur en op basis
van het plan voor FAST dat ontwikkeld wordt, tevens een voorstel uit te werken, hoe
FAST ingebed kan worden in het Nederlandse LSH-ecosysteem. Hoe er meer samenhang aangebracht
kan worden met andere lopende agenda’s, programma’s en uitvoeringen. Een goede samenwerking
in de kwartiermakersfase met de Topsector LSH is daarbij van groot belang. De Topsector
LSH heeft als doel het stimuleren van publiek-private samenwerking binnen de LSH-sector,
gericht op het benutten van de economische kansen van de maatschappelijke uitdagingen
op het thema Gezondheid & Zorg.

Ik heb de kwartiermaker gevraagd om in het derde kwartaal van 2020 het rapport over
hoe FAST gerealiseerd kan worden op te leveren.

Gidsland

Afsluitend wil ik opmerken dat ik vertrouwen heb dat FAST in de toekomst zal bijdragen
aan een bloeiend LSH-ecosysteem in Nederland. Een LSH-ecosysteem waarin innovatieve
therapieën worden ontwikkeld, waarmee economische groei wordt gerealiseerd en een
stimulerend onderzoeksklimaat aan de kennisinstellingen. Waarbij FAST eraan bij hoopt
te dragen dat de meest innovatieve biomedische technieken worden ingezet en dat de
innovatieve therapieën die op basis daarvan worden ontwikkeld ook beschikbaar komen
tegen maatschappelijk aanvaardbare prijzen voor de patiënt waarbij de A van «Affordable»
en de S van «Sutainable» recht wordt gedaan.

Ik vind dit ook van belang omdat Nederland de taak heeft om in dit bij uitstek internationale
speelveld bij te dragen aan innovatieve therapieontwikkeling. In het bijzonder kan
Nederland een gidsland zijn hoe wetenschappelijke excellentie en betaalbaarheid voor
de patiënt hand in hand kan gaan met duurzame economische bedrijvigheid.

De Minister voor Medische Zorg,
B.J. Bruins