Brief regering : Verslag van de Vergadering van verdragspartijen van het Internationaal Strafhof

Nr. 46 BRIEF VAN DE MINISTERS VAN BUITENLANDSE ZAKEN EN JUSTITIE EN VEILIGHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 30 januari 2020

Van 2 tot en met 7 december jl. vond in Den Haag de jaarlijkse Vergadering van verdragspartijen
van het Internationaal Strafhof plaats. Over de Nederlandse inzet tijdens deze Vergadering
werd u geïnformeerd via de Kamerbrief van 2 december jl. (Kamerstuk 28 498, nr. 45).

Versterking Strafhof

De Vergadering stond dit jaar voornamelijk in het teken van de review van het Hof, teneinde het functioneren van het Hof te versterken. Het kabinet is
verheugd dat er tijdens de Vergadering een resolutie is aangenomen waarmee deze review van start kan gaan.Nederland vindt dat het Hof en de verdragspartijen meer kunnen
en moeten doen om het Hof zo effectief mogelijk te maken in de strijd tegen straffeloosheid.

Negen experts zullen zich voor de review focussen op drie thema’s: 1. De governance van het Hof 2. De organisatie en het verloop van de rechtspraak en 3. De organisatie
van het werk van de aanklager. De kosten van de review zijn conform Nederlandse wens opgenomen in de begroting van 2020 van het Hof. Nadat
de experts hun aanbevelingen hebben gegeven in september 2020 zullen de verdragspartijen
in korte tijd de aanbevelingen van de experts omzetten naar voorstellen en resoluties,
zodat er concrete maatregelen genomen kunnen worden tijdens de Vergadering in december
2020.

Tijdens het algemene debat van de Vergadering benadrukten verdragspartijen dat – naast
de onafhankelijke experts – het vooral de verdragspartijen zelf zijn die een belangrijke
rol spelen bij de review: door kritisch naar het eigen functioneren te kijken, en door ervoor te zorgen dat
er maatregelen doorgevoerd kunnen worden. De review is enkel de eerste stap. Verdragspartijen gaven aan uit te kijken naar een inclusief,
transparant proces met concrete, actiegerichte aanbevelingen.

Verkiezing nieuwe aanklager en rechters in 2020

Er was tevens veel aandacht voor de aankomende verkiezingen van zes nieuwe rechters,
waarna ook een nieuwe president zal worden verkozen, en de verkiezing van de nieuwe
aanklager voor een termijn van negen jaar tijdens de Vergadering van december 2020.
Het mandaat van de huidige aanklager, Fatou Bensouda, loopt af in juni 2021. Het Hof
is gediend bij een sterke opvolger. Nederland zet zich hier actief voor in.

Veel verdragspartijen, waaronder Nederland, hadden voorafgaand aan de Vergadering
opgeroepen om het proces rond de verkiezingen van rechters te versterken. Staten benadrukten
dat kennis en ervaring van de kandidaten de doorslaggevende factoren moeten zijn en
dat politisering moet worden vermeden. De kwaliteit van de rechters raakt aan kritiek
op het functioneren van het Hof en is een voorbeeld waar verdragspartijen zelf hun
verantwoordelijkheid moeten nemen. De verdragspartijen dragen immers in sommige gevallen
niet of minder geschikte kandidaten voor en kiezen rechters veelal op basis van steunruil.
Het is in dat kader een positieve stap dat de Vergadering een resolutie aan heeft
genomen die de onafhankelijke beoordeling van kandidaat-rechters dient te versterken.

Rechters-salarissen

Naast de verkiezingen van de rechters, kwamen ook hun salarissen aan de orde tijdens
deze Vergadering. In zijn speech benoemde Minister Blok het feit dat een aantal rechters
een zaak is gestart bij het administratief tribunaal van de ILO (ILOAT) over de hoogte
van hun salaris terwijl veel belangrijke besluiten blijven liggen, hetgeen moeilijk
uit te leggen is. De president greep het debat over de review aan om nogmaals de redenen uiteen te zetten waarom zij de procedure voor een verhoging
van hun salaris hebben aangespannen, wat tot verschillende negatieve reacties leidde.
Ten aanzien van de zaak voor het ILOAT is het goed dat de Vergadering een compromis
heeft weten te bereiken door een panel in het leven te roepen dat aanbevelingen kan
doen aan de Vergadering over de hoogte van de salarissen van de rechters. Na jaren
van uitstel van de verdragspartijen over een beslissing rond de herziening van de
salarissen van rechters kan de Griffier (als verdediger in de zaak) nu in zijn verweer
laten zien dat er maatregelen zijn genomen voor de herziening van de salarissen in
de toekomst.

Uithongering als oorlogsmisdrijf

Een belangrijk resultaat werd behaald met de aanname van het amendement van het Statuut
van Rome waarmee strafbaarstelling van uithongering van de burgerbevolking als oorlogsmisdrijf
in niet-internationale gewapende conflicten wordt toegevoegd aan het Statuut. Nederland
organiseerde voorafgaand aan de aanname een evenement over «conflict and hunger», voortbouwend op de door Nederland in 2018 geïnitieerde en door de VN-Veiligheidsraad
unaniem aangenomen resolutie 2417 over de verbanden tussen conflict en honger en over
het belang van het amendement voor de strijd tegen straffeloosheid.

Begroting

De begroting van het Hof blijft een splijtzwam en belangrijke bron van hoogoplopende
discussies over de manier waarop het Hof gesteund dient te worden. Nederland heeft
in 2019 opnieuw een belangrijke rol gespeeld in de onderhandelingen, omdat het van
belang is dat het Hof voldoende financiering ontvangt om zijn mandaat uit te voeren.
Hoewel niet alle onderdelen uit het advies van de Committee on budget and finance in de begroting zullen worden opgenomen, is het kabinet tevreden met het eindresultaat,
waarmee de aanklager en het Independent Oversight Mechanism van het Hof extra middelen krijgen. Nederland bevond zich in de onderhandelingen
over het budget tegenover een groep landen die aanstuurde op zero nominal growth van de begroting. Naar de mening van het kabinet zou het Hof daardoor niet efficiënter,
maar juist verzwakt worden. Om dit te onderschrijven heeft de Nederlandse delegatie
net als vorig jaar, samen met een groep gelijkgezinde landen, een verklaring uitgesproken
waarin voor de negatieve gevolgen van onder-financiering wordt gewaarschuwd.

Overig

Tijdens de Vergadering vond een groot aantal inhoudelijke bijeenkomsten plaats over
de volle breedte van onderwerpen die aan het Hof gelieerd zijn. Nederland organiseerde
onder andere, als co-facilitator van de werkgroep universaliteit, een bijeenkomst
waar werd gesproken over de obstakels voor toetreding van landen bij het Statuut van
Rome, maar waar ook veel aandacht was voor de nieuwe verdragspartij Kiribati en mogelijke
andere toetredingen. Positief nieuws kwam tevens van een parlementariër uit Oekraïne
die aankondigde dat er een «critical mass» van voorstanders bereikt is in het Oekraïens parlement, en dat mogelijk al in mei
of juni over toetreding tot het Statuut zou kunnen worden gestemd.

Ook organiseerde Nederland twee bijeenkomsten rond samenwerking met het Hof waar aandacht
werd gevraagd voor een sterker engagement van verdragspartijen na de vrijlating van
vrijgesproken personen naar aanleiding van de Blé Goudé kwestie, voor wie het Hof
nog altijd een land zoekt dat hem wil overnemen, en het ondersteunen van familiebezoeken
van gedetineerde verdachten. Nederland organiseerde daarnaast een bijeenkomst samen
met de bewijzenbank voor Syrië (het IIIM), het IIMM voor Myanmar en de griffie van
het Hof over samenwerking tussen accountability mechanismen en het maatschappelijk middenveld. Ook was Nederland medeorganisator
van evenementen over de duur en timing van onderzoeken van het Hof, van een event
ter promotie van het Nederlandse initiatief voor een multilateraal verdrag inzake
rechtshulp en uitlevering bij internationale misdrijven en van een bijeenkomst waarbij
de mensenrechtencommissie van de Democratische Republiek Congo «ethical guidelines» presenteerde om onderzoekers te trainen en bewustwording te versterken voor mensenrechtenstandaarden
bij het vergaren van bewijs.

De Minister van Buitenlandse Zaken,
S.A. Blok

De Minister van Justitie en Veiligheid,
F.B.J. Grapperhaus