Brief regering : De toekomst van de ziekenhuiszorg in Drenthe en Zuidoost Groningen

29 247
Acute zorg

Nr. 252
BRIEF VAN DE MINISTER VOOR MEDISCHE ZORG

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 2 oktober 2019

In het voorjaar van 2018 zijn diverse partijen in Drenthe en Zuidoost Groningen aan
de slag gegaan om «te voorkomen dat de toekomst hen overkomt». Vanuit een gezamenlijk
gevoelde verantwoordelijkheid voor de beschikbaarheid van goede zorg voor de inwoners
uit de regio, hebben zij hun handen in een geslagen. Ik waardeer het dat zoveel partijen
zich gezamenlijk voorbereiden op de toekomst en overeenstemming hebben gevonden over
een plan voor de ziekenhuiszorg in Drenthe en Zuidoost Groningen. Bij verschillende
gelegenheden heb ik u geïnformeerd over de plannen voor deze regio, die ook de afgelopen
tijd weer verder zijn uitgewerkt.1

Zoals u weet behelzen de plannen voor de ziekenhuiszorg in Drenthe en Zuidoost Groningen
onder meer een wijziging van het zorgaanbod op de locaties Hoogeveen en Stadskanaal
van de Treant Zorggroep. De uiteindelijke besluitvorming hierover kan natuurlijk niet
binnen het regieteam plaatsvinden, dit is de verantwoordelijkheid van Treant zelf.

Op 30 september jl. heeft de Raad van Bestuur van Treant het voorgenomen besluit genomen
om het zorgaanbod te wijzigen in lijn met de plannen voor de regio.

Omdat Treant op de locatie in Stadskanaal met een tekort aan personeel op de afdeling
voor Spoedeisende Hulp (SEH) kampt en er ’s nachts een zeer gering aantal patiënten
op deze SEH kwamen, heeft Treant daarnaast besloten om deze SEH met ingang van 1 oktober
’s nachts tussen 22:00 en 8:00u te sluiten.

Met deze brief informeer ik u, zoals eerder toegezegd,2 over de recente ontwikkelingen in Drenthe en Zuidoost-Groningen en zal ik nader ingaan
op de bovenstaande punten, alsmede op de personele gevolgen van dit voorgenomen besluit
en de continuïteit van de zorg in de regio.

Het plan voor de ziekenhuiszorg in Drenthe en Zuidoost Groningen

Een kernteam, bestaande uit de ziekenhuizen Ommelander Ziekenhuis Groningen, Treant
en Wilhelmina Ziekenhuis Assen, Huisartsenzorg Drenthe (HZD), en zorgverzekeraars
Menzis en Zilveren Kruis, heeft zoals u weet vanaf het voorjaar van 2018 gewerkt aan
een visie op de ziekenhuiszorg in Drenthe en Zuidoost Groningen. In het voorjaar van
2019 is het «kernteam» het «regieteam» geworden en zijn ook de ambulancediensten UMCG
Ambulancezorg en Ambulancezorg Groningen, de Huisartsenkring Groningen en zorgverzekeraar
VGZ aangesloten.

Het plan dat het kernteam heeft opgesteld is uitgewerkt door drie «werkstromen» (werkgroepen).
Er zijn werkstromen voor (1) acute zorg, (2) planbare zorg en (3) netwerkzorg – kwetsbare
ouderen. In de werkstroom acute zorg is een continuïteitsplan voor de acute zorg voorbereid.

De partijen die de afgelopen maanden hebben meegedacht en meegewerkt aan de invulling
van de plannen voor acute zorg zijn naast de partijen die in het regieteam zitten
ook de andere omliggende ziekenhuizen zoals de Isala Klinieken en het Martini Ziekenhuis,
Acute Zorgnetwerk Noord Nederland (AZNN) en het Regionaal Overleg Acute Zorg (ROAZ).
De partijen die hebben meegedacht over de plannen voor netwerkzorg zijn de Centrale
Huisartsendienst Drenthe, Doktersdienst Groningen, de LHV-kring (LHV = Landelijke
Huisartsen Vereniging), Zorgbelang Drenthe, Zorgbelang Groningen en de gemeentes Stadskanaal,
Emmen en Hoogeveen.

Het uitgewerkte plan houdt op hoofdlijnen het volgende in:

– De basiszorg bij de ziekenhuizen Ommelander Ziekenhuis Groningen, het Wilhelmina Ziekenhuis
Assen en de Treant Zorggroep met ziekenhuislocaties in Stadskanaal, Hoogenveen en
Emmen wordt behouden. Onder «basiszorg» verstaat het kernteam poliklinische zorg,
diagnostiek en eenvoudige ingrepen zoals heup- en knieoperaties.

– De 24/7 ziekenhuiszorg wordt geconcentreerd in Assen, Emmen, Scheemda en Meppel. Daarbij
gaat het onder meer om spoedopnames, acute operaties en diagnoses met een hoge waarschijnlijkheid
van opname. Op deze locaties komen meer bedden om het grotere aantal patiënten op
te kunnen vangen.

– In Stadskanaal en Hoogeveen kunnen patiënten terecht voor alle planbare zorg: poliklinische
zorg, diagnostiek, dagbehandeling en kortdurende opnames op weekdagen.

– Op 6 januari 2020 wordt de SEH in Stadskanaal omgevormd tot een basisspoedpost. Op
6 april 2020 wordt ook de SEH in Hoogeveen omgevormd tot zo’n basisspoedpost. Deze
basisspoedposten zijn zeven dagen per week open van 8:00 tot 23:00 uur, voor niet-levensbedreigende
situaties. Patiënten kunnen hier terecht voor bijvoorbeeld wonden, trombose, diverse
sportletsels en eenvoudige botbreuken.

– Voor levensbedreigende situaties kunnen patiënten uit de regio Drenthe en Zuidoost-Groningen
terecht bij de afdelingen spoedeisende hulp in Assen, Emmen, Meppel en Scheemda.

– In Assen, Emmen, Scheemda en Meppel zullen er 24/7 een SEH zijn. De acute verloskunde
zal blijven in Assen, Emmen en Scheemda.

– Daarnaast zullen in Hoogeveen en Stadskanaal focusklinieken worden opgezet. In Hoogeveen
wordt gewerkt aan een beweegcentrum (orthopedie en revalidatie). Ook zal de mammachirurgie
verder worden uitgebreid. Speerpunten voor Stadskanaal zijn onder andere de niet-acute
ongevalchirurgie (fracturen) en een oogcentrum. Treant onderzoekt de mogelijkheden
om herstel- en revalidatiebedden dicht bij huis te realiseren voor kwetsbare ouderen.

– De huisartsen blijven beschikbaar voor reguliere huisartsenzorg, en 24/7 voor acute
zorg. Voor de acute zorg in de ANW-uren blijft er op de ziekenhuislocaties in Emmen,
Assen, Scheemda en Meppel een huisartsenpost (HAP) aanwezig. Een patiënt kan voor
alle acute zorgvragen die niet levensbedreigend zijn en waarbij er geen beroep wordt
gedaan op ambulancezorg terecht bij de huisarts of HAP, die zo nodig bekijkt of de
patiënt moet worden doorverwezen naar de SEH of spoedpost. In Hoogeveen is de HAP
vanaf 6 april na 23:00u niet meer open voor inloop. Vanaf dat moment rijden huisartsen
visite en werken zij nauw samen met het naastgelegen ziekenhuis. Dit is in Stadkanaal
al langer het geval. Ambulances kunnen in spoedgevallen binnen de daarvoor geldende
«15 minuten-norm» bij een patiënt zijn.

– Om de zorg nog dichter bij de patiënt te organiseren wordt ook gewerkt aan vernieuwende
zorgconcepten zoals digitale consultatie met de huisarts en medisch specialisten,
en de opzet van intensieve samenwerking met zorgorganisaties voor zwangere vrouwen
en kwetsbare ouderen.

Indien deze plannen doorgang vinden, kunnen patiënten in geval van spoed net zo handelen
als zij nu al doen. Zij kunnen bellen met het spoednummer van hun huisarts (in Drenthe:
0900 – 112 0 112 en in Groningen: 0900–9229), of bij levensbedreigende situaties met
het alarmnummer 112. Huisartsen zijn 7 dagen per week en 24 uur per dag beschikbaar,
aldus het regieteam. De medewerker van de huisartsendienst of meldkamer zal de patiënt
vervolgens laten weten wat hij in de gegeven situatie het beste kan doen.

Zoals ik al heb aangegeven is dit een plan, en moet de definitieve besluitvorming
plaatsvinden door de betreffende zorgaanbieders, met name Treant. Daaraan gaan nog
enkele stappen vooraf. Op het proces dat doorlopen wordt ga ik hierna verder in.

Stand van zaken

In mijn voorgaande brief van 12 juli jl.3 heb ik uw Kamer geïnformeerd over de uitgewerkte plannen van het regieteam. Naar
aanleiding van deze plannen heeft een onafhankelijke partij de uitgewerkte plannen
van het regieteam doorgerekend. Dit houdt in dat er op basis van data uit het verleden
en de uitgewerkte plannen is berekend hoeveel patiënten er in de toekomst naar verwachting
op een locatie worden verwacht. Zo kan inzicht verkregen worden of een locatie meer
of minder patiënten kan verwachten wanneer de gepresenteerde plannen worden gerealiseerd.
Het gaat hier om schattingen aangezien nooit geheel te voorspellen is waar patiënten
naar toe gaan en met welke redenen, maar hiermee hebben de betrokken partijen geprobeerd
inzicht te krijgen in de eventuele gevolgen van de plannen om zich hier vervolgens
zo goed mogelijk op te kunnen voorbereiden. Op basis van de uitgewerkte plannen, berekeningen
en informatie over de te verwachte patiëntenstromen is er onder meer een plan gemaakt
voor de organisatie Treant.

Tevens is er, in lijn met de concept algemene maatregel van bestuur (amvb) beschikbaarheid
acute zorg, een continuïteitsplan acute zorg opgesteld. In een dergelijk continuïteitsplan
dient duidelijk te worden gemaakt waar patiënten terecht kunnen voor zorg als op een
locatie bepaalde zorg niet meer wordt geleverd, welke afspraken hierover worden gemaakt
en wanneer één en ander wordt gerealiseerd.

Zoals ik in mijn eerdere brieven aan uw Kamer heb gemeld, zijn er de afgelopen periode
al diverse bijeenkomsten met onder meer organisaties in de zorg, gemeenten en inwoners
georganiseerd om het uitgewerkte plan nader toe te lichten en hierover de dialoog
met alle partijen in de regio aan te gaan, conform de concept algemene maatregel van
bestuur beschikbaarheid acute zorg4. Treant heeft mij gemeld dat de betrokken partijen ook dit najaar in gesprek blijven
met inwoners, overheden en organisaties in de zorg, via lokale bijeenkomsten. Medisch
specialisten, huisartsen en medewerkers van de ambulancediensten zullen tijdens deze
bijeenkomsten het plan en de inrichting van de zorg in de regio nader toelichten.

Bespreking continuïteitsplan in het ROAZ Noord Nederland

Het continuïteitsplan is op 26 en 27 september jl. besproken en beoordeeld in het
ROAZ Noord Nederland, in lijn met de concept amvb beschikbaarheid acute zorg. De bestuurders
van zorgaanbieders in Noord Nederland, vertegenwoordigd in het Bestuurlijk ROAZ Noord
Nederland, hebben op 27 september jl. uitgesproken dat er een brede consensus is ten
aanzien van het voorgenomen besluit om met ingang van 6 januari 2020 en 6 april 2020
de SEH’s van respectievelijk Stadskanaal en Hoogeveen om te vormen tot basisspoedposten,
zoals uitgewerkt in het continuïteitsplan van de Treant Zorggroep. Deze basisspoedposten
zijn zeven dagen per week open van 8:00 tot 23:00 uur, voor niet-levensbedreigende
situaties. Patiënten kunnen hier terecht voor bijvoorbeeld wonden, trombose of eenvoudige
botbreuken. Voor levensbedreigende situaties kunnen patiënten uit de regio Drenthe
en Zuidoost-Groningen terecht bij de afdelingen spoedeisende hulp in Assen, Emmen,
Meppel en Scheemda.

Het Bestuurlijk ROAZ Noord Nederland heeft aangegeven wel een aantal risico’s te zien,
waarvan de beschikbaarheid van zorgpersoneel door alle ketenpartners als de grootste
zorg wordt gezien.

De ketenpartners in het ROAZ Noord Nederland geven aan zich tot het uiterste in te
spannen om voorbereid te zijn op de verschuiving van patiëntenstromen en de gevolgen
hiervan, zodat de beschikbaarheid en bereikbaarheid van acute zorg geborgd blijft.
Ook de komende tijd wordt in gezamenlijkheid gewerkt aan het treffen van de benodigde
maatregelen en het monitoren hiervan. In het ROAZ is onderstreept dat het van belang
is dat de ketenpartners, waaronder ook de zorgverzekeraars, wekelijks, tot medio 2020,
bij elkaar komen om de risico’s en maatregelen te monitoren, zodat zij daar waar nodig
snel kunnen bijsturen. In dat kader zal onder meer worden gekeken naar de patiëntenstromen,
of het gaat lukken met de personele bezetting en de benodigde faciliteiten.

Op de beschikbaarheid van zorgpersoneel ga ik verderop in mijn brief nader in.

Voorgenomen besluit Treant tot herinrichting van de organisatie

Op 30 september jl. nam de Raad van Bestuur van Treant een voorgenomen besluit tot
herinrichting van de organisatie.

Treant is voornemens om, in lijn met de plannen van het kern- en regieteam, de locaties
van Treant in Stadskanaal en Hoogeveen, respectievelijk per 6 januari en 6 april 2020,
om te vormen tot een weekziekenhuis en de SEH op beide locaties om te vormen tot een
basisspoedpost voor niet-levensbedreigende situaties.

Dit voorgenomen besluit, inclusief het sociaal plan, zal de komende periode aan de
cliëntenraad en OR worden voorgelegd voor advies. Naar verwachting gaat Treant aan
het eind van jaar 2019 over tot definitieve besluitvorming.

Zoals ik aan het begin van mijn brief al heb aangegeven zal Treant de SEH in Stadskanaal
per 1 oktober 2019 al ’s nachts, van 22.00 uur tot 8.00 uur sluiten. De redenen hiervoor
zijn dat Treant op de locatie Stadskanaal met een tekort aan personeel kampt, en dat
er ’s nachts een zeer gering aantal patiënten op de SEH in Stadskanaal kwam. Ziekenhuizen,
huisartsen en ambulancediensten hebben hier met elkaar in het ROAZ Noord Nederland
over gesproken en geconcludeerd dat door deze nachtsluiting van de SEH in Stadskanaal
de beschikbaarheid en bereikbaarheid van de acute zorg niet in gevaar komt.

Uitvoering van de regiovisie heeft gevolgen voor de omvang van de ziekenhuisorganisatie
Treant, en ook voor de andere ziekenhuizen in de regio. Zo zullen als gevolg van de
te verwachte verschuivingen sommige locaties moeten uitbreiden en komen er nieuwe
bedden bij, en zullen andere juist moeten afschalen. Met de verschuiving van de zorgactiviteiten,
verschuift ook het werk. Vanzelfsprekend heeft een ziekenhuislocatie die moet gaan
uitbreiden extra personeel nodig, en is er bij een ziekenhuislocatie die op basis
van de berekeningen verwacht minder patiënten te krijgen, minder personeel nodig dan
voorheen. Het verplaatsen van zorg heeft dan ook personele verschuivingen tot gevolg.

Treant verwacht in 2021 voor de nieuwe vormen van zorg zo’n 500 arbeidsplaatsen minder
nodig te hebben in de ziekenhuizen. Omdat de zorg in regio wel behouden blijft, betekent
dit dat in de komende jaren veel medewerkers een andere werkplek zullen gaan krijgen.
Bij een van de ziekenhuis- of zorglocaties van Treant, of bij een van de andere ziekenhuizen
in de regio.

De personele verschuivingen zullen met name kansen bieden voor de verpleegkundigen
van Treant. Dit geldt in mindere mate voor medewerkers met ondersteunende werkzaamheden
zoals ICT’ers, facilitair medewerkers en leidinggevenden.

Treant wil de afname van werkgelegenheid in de eerste aanleg oplossen met natuurlijk
verloop. Denk hierbij aan personeel dat eerder met pensioen wil of personeel dat wil
overstappen naar een andere locatie of een andere baan. Er zal een zogeheten transitiepool
worden ingericht van medewerkers die waar nodig op een andere plaats in de organisatie
kunnen worden ingezet. Verder zullen tijdelijke contracten en contracten met personeel
niet in loondienst worden beëindigd, en wordt vrijwillig vertrek gestimuleerd.

Daarnaast zijn er afspraken met de omliggende ziekenhuizen over het overnemen van
personeel, om zoveel mogelijk (zorg)medewerkers van werk naar werk te begeleiden.
Dit is ook van belang voor deze omliggende ziekenhuizen en de ambulancediensten, die
vanwege de toename van de patiëntenstromen meer personeel nodig hebben. Zoals ik eerder
in deze brief al heb aangegeven, wordt de beschikbaarheid van zorgpersoneel door de
ketenpartners in het ROAZ als de grootste zorg gezien. Het personeel dat momenteel
op de SEH’s in Hoogeveen en Stadskanaal werkt, kan niet één op één worden overgedragen
aan de andere ziekenhuizen, ook omdat het veelal uitzendkrachten betreft. In het ROAZ
hebben de ziekenhuizen in de regio afgesproken om gezamenlijk te kijken naar de verdeling
en een geleidelijke overgang van personeel, zodanig dat de acute zorg in alle ziekenhuizen
zo goed als mogelijk geregeld is. Ook is zoals gezegd in het ROAZ onderstreept dat
het van belang is om onder meer de personele bezetting de komende periode (tot aan
medio 2020) wekelijks te monitoren. Ik ga ervan uit dat sluiting pas plaatsvindt als
de zorgvraag kan worden opgevangen en de continuïteit van zorg is gegarandeerd.

Voor mensen die met bovenstaande maatregelen nog geen nieuwe functie kunnen vinden,
zal Treant met de vakbonden in gesprek gaan over een Sociaal Plan. Het Sociaal Plan
zou per 31 december 2020 zijn beslag moeten hebben gekregen.

Voor veel medewerkers betekent dit, dat er een onzekere en moeilijke periode aanbreekt.
Ik verwacht van Treant dat hier zeer zorgvuldig mee zal worden omgegaan. Treant heeft
mij gemeld ernaar te streven om uiterlijk in april 2020 alle medewerkers duidelijkheid
te kunnen geven over wat de reorganisatie voor hen betekent, en welke mogelijke stappen
er zijn.

De reorganisatie laat onverlet dat het vinden en behouden van voldoende personeel
in deze regio, net als in de rest van Nederland, een grote uitdaging blijft. Hiermee
zijn partijen, ook in Drenthe en Groningen, hard aan de slag via regionale actieplannen
aanpak tekorten (RAAT). Ik verwacht dat Treant voor deze reorganisatie goed gebruik
zal maken van de afspraken die partijen in deze regionale afspraken hebben gemaakt,
zodat personeel behouden blijft voor de zorg.

Gezien de krappe arbeidsmarkt hecht ik er grote waarde aan dat personeel behouden
blijft voor de zorg. Samenwerking – ook breder dan alleen tussen ziekenhuizen – is
daarom van groot belang. Ik verwacht dat Treant voor deze reorganisatie het regionaal
overleg over arbeidsmarkt, inclusief de afspraken over de gezamenlijke regionale aanpak
in Drenthe, Groningen en Friesland van personeelstekorten, ook in dit kader goed zal
benutten en gebruikt om specifieke afspraken voor Treant en omliggende ziekenhuizen
te maken.

NZa en IGJ

Zoals ik al meermaals heb aangegeven volgen de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd
(IGJ) en de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) het proces rondom de ontwikkelingen in
Drenthe en Zuidoost Groningen. De IGJ toetst of de kwaliteit van zorg gehandhaafd
blijft, gelet op veldnormen en wet- en regelgeving, en de NZa ziet toe op de continuïteit
van zorg.

De NZa heeft mij laten weten intensief contact te hebben met marktleider Zilveren
Kruis over de continuïteit van de ziekenhuiszorg in de regio Drenthe en Zuidoost Groningen.
Zilveren Kruis, Menzis en VGZ hebben al enige tijd geleden de handen ineengeslagen
om samen met alle belangrijke stakeholders in de regio te komen tot een toekomstbestendig
(ziekenhuis)zorglandschap. De NZa heeft via Zilveren Kruis vernomen dat het Bestuurlijke
ROAZ akkoord is gegaan met de plannen rondom de transitie van Treant. Zorgverzekeraars
hebben daarnaast in hun contracten met de omliggende ziekenhuizen afspraken gemaakt
over hoe de (acute) zorg in de regio geborgd kan blijven.

De NZa heeft mij gemeld dat de zorgverzekeraar ervoor verantwoordelijk is om de continuïteit
van de zorg in de regio te borgen. De NZa is van mening dat Zilveren Kruis, Menzis
en VGZ op dit moment het proces doorlopen dat de zorgverzekeraar – in samenwerking
met alle andere stakeholders – moet doorlopen. Het is aan de zorgverzekeraars en hun
stakeholders om samen tot concrete afspraken te komen. De NZa concludeert dat partijen
(onder meer in het ROAZ) constructief met elkaar in overleg zijn om de toegankelijkheid
van zorg in deze regio duurzaam te borgen.

De zorgverzekeraars en zorgaanbieders zijn primair verantwoordelijk voor de toegankelijkheid
en beschikbaarheid van zorg. Zij komen zoals gezegd, in dat kader wekelijks, tot medio
2020, bij elkaar om de risico’s en maatregelen te monitoren zodat zij daar waar nodig
snel kunnen bijsturen. Hierbij is aandacht voor de patiëntenstromen, of het gaat lukken
met de personele bezetting en de benodigde faciliteiten. De NZa houdt toezicht op
de toegankelijkheid en beschikbaarheid van de acute zorg.

De IGJ heeft de raad van bestuur van Treant verzocht om haar te informeren over het
proces met betrekking tot de besluitvorming en communicatie over de concentratie.

Tot slot

Ik verwacht dat partijen ook de komende periode goed met elkaar in gesprek blijven
over de ontwikkelingen in de regio; in het regieteam, binnen het ROAZ Noord Nederland,
bij bijeenkomsten die ook de komende periode worden georganiseerd voor onder meer
de inwoners uit de omgeving, en in de Zorgtafel Drenthe. Ik volg de ontwikkelingen,
via de toezichthouders (de NZa en IGJ) maar ook via de contacten die het Ministerie
van VWS en ik met de partijen in de regio hebben, en zal u ook de komende periode
op de hoogte houden van de voortgang van de ontwikkelingen in Drenthe en Zuidoost-Groningen.

De Minister voor Medische Zorg,
B.J. Bruins