Brief regering : Nieuw pleegzorgkader Caribisch Nederland

Nr. 654 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 15 mei 2019

Bij brief van 22 juni 2018 heb ik uw Kamer toegezegd een kader op te stellen voor
pleegzorg in Caribisch Nederland en te bezien op welke wijze voor dit kader in een
wettelijke grondslag kan worden voorzien.1 Met deze brief ontvangt u het voorstel voor een nieuw pleegzorgkader Caribisch Nederland
dat ik wil vastleggen in een algemene maatregel van bestuur (AMvB) op grond van de
Invoeringswet openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba (IBES). Ik streef
er naar deze AMvB per 1 januari 2020 in werking te laten treden.

In deze brief licht ik de belangrijkste onderdelen van het nieuwe pleegzorgkader toe.
Uitgangspunt is om zoveel als mogelijk aan te sluiten bij de systematiek zoals die
in Europees Nederland geldt op grond van de Jeugdwet, met waar nodig aanpassingen
aan de eilandelijke context.

Pleegzorg Caribisch Nederland

Net als in Europees Nederland is in Caribisch Nederland pleegzorg een op zichzelf
staande, bijzondere en belangrijke vorm van jeugdhulp. Wanneer een jeugdige (tijdelijk)
niet meer thuis kan wonen verkiest een opname in een pleeggezin de voorkeur boven
de plaatsing in een instelling. In een pleeggezin behouden kinderen namelijk de mogelijkheid
om op te groeien in gezinsverband. Een pleeggezin kan het kind een zo natuurlijk mogelijke
vervangende opvoedsituatie bieden. In Caribisch Nederland wordt pleegzorg onder verantwoordelijkheid
van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) uitgevoerd door Jeugdzorg
en Gezinsvoogdij Caribisch Nederland (JGCN).

In Europees Nederland is pleegzorg geregeld in de Jeugdwet. In Caribisch Nederland
geldt momenteel geen wettelijk kader voor pleegzorg. Dat betekent bijvoorbeeld dat
niet is vastgelegd aan welke voorwaarden pleegouders moeten voldoen en wanneer zij
in aanmerking komen voor een vergoeding. Voor een goed functionerende pleegzorg is
van belang dat de kaders van pleegzorg transparant zijn en helder worden gecommuniceerd,
zodat (aspirant)pleegouders weten waar ze aan toe zijn als ze deze maatschappelijk
waardevolle taak op zich nemen. Bijvoorbeeld dat helder is op welke vergoedingen ze
aanspraak maken.

Hoofdlijnen kader pleegzorg

Gezien het bovenstaande en naar aanleiding van onduidelijkheid die was ontstaan rondom
de pleegvergoeding aan pleegoudervoogden in Caribisch Nederland heb ik JGCN gevraagd
mij te adviseren over een (nieuw) kader voor pleegzorg.

Uitgangspunt van het pleegzorgkader is om zoveel als mogelijk aan te sluiten bij de
systematiek zoals die in Europees Nederland geldt op grond van de Jeugdwet, met waar
nodig aangepast aan de eilandelijke context. Hieronder worden de belangrijkste onderdelen
van het nieuwe pleegzorgkader toegelicht.

Vereisten (aspirant) pleegouders

In de huidige situatie voert JGCN een screening uit bij aspirant pleegouders en wordt
van hen verwacht dat zij een door JGCN aangeboden cursus voltooien. Tot op heden is
echter niet in regelgeving vastgelegd welke eisen worden gesteld aan aspirant pleegouders.

Voorgesteld wordt dat pleegouders ten minste eenentwintig jaar moeten zijn, niet zelf
zijn belast met de begeleiding van een pleegouder en beschikken over een verklaring
van geen bezwaar van de Voogdijraad. Daarnaast zullen aspirant pleegouders een voorbereidings-
en selectietraject doorlopen. Hierbij hoort ook een beoordeling door JGCN van de gezinssituatie
waar het pleegkind wordt geplaatst en of deze passend is gezien de leeftijd en behoeften
van het pleegkind. Tussen de pleegzorgaanbieder en de pleegouder wordt een pleegovereenkomst
gesloten waarin afspraken staan over de verzorging en opvoeding van de jeugdige en
de begeleiding die de pleegouders daarbij van de pleegzorgaanbieder ontvangen.

Net als in Europees Nederland kan in Caribisch Nederland ook sprake zijn van netwerkpleegzorg.
Er is sprake van netwerkpleegzorg als familie, vrienden of bekenden uit het netwerk
van de jeugdige de dagelijkse verzorging en opvoeding van een jeugdige op zich nemen,
omdat de natuurlijke ouders dit (tijdelijk) niet meer kunnen. De voordelen van deze
zorg door iemand uit het netwerk liggen vooral in de sfeer van de bekendheid met het
gezin en de daar heersende waarden, normen en gebruiken. De zorg door iemand uit het
netwerk kan plaats vinden zowel met als zonder pleegovereenkomst. Dit laatste (zonder
overeenkomst) wordt ook wel informele pleegzorg genoemd. Als er geen pleegovereenkomst
is met de pleezorgaanbieder valt die zorg niet onder de pleegzorg zoals wordt voorgesteld
in dit kader.

Leeftijdsgrens: ook in Caribisch Nederland 21 jaar nieuwe standaard

Pleegzorg in Caribisch Nederland wordt in de huidige situatie in principe ingezet
tot de leeftijd van 18 jaar. Vanaf 18 jaar is het in bepaalde gevallen wel mogelijk
om pleegzorg te verlengen, waarbij aan bepaalde voorwaarden moet worden voldaan om
de pleegzorg te kunnen verlengen.

Voor Europees Nederland is recent besloten wettelijk te regelen dat de pleegzorg en
pleegvergoeding standaard doorlopen tot het pleegkind 21 jaar is (tenzij ouders en
pleegkinderen anders beslissen). Eerder heb ik al gemeld dat ik, in lijn met de bestuurlijke
afspraken in Europees Nederland, ook in Caribisch Nederland jeugdigen standaard tot
de leeftijd van tot 21 jaar de mogelijkheid bieden in een pleeggezin te verblijven.
Dit biedt de mogelijkheid om een pleegkind door een pleeggezin te laten begeleiden
naar volwassenheid en zelfstandigheid in een tempo dat past bij het pleegkind.

Pleegoudervoogdij

Momenteel wordt in Caribisch Nederland nog niet gewerkt met pleegoudervoogden, maar
alleen met pleegouders die dan volledig voogdij kunnen krijgen over hun pleegkind.

Wanneer een jeugdige gedurende langere tijd bij dezelfde pleegouder verblijft, kan
het in het belang van het kind zijn dat ook het gezag (de voogdij) over de jeugdige
bij de pleegouder komt te liggen. Wanneer het gezag bij een pleegouder wordt neergelegd
is de betreffende pleegoudervoogd verantwoordelijk voor de verzorging en opvoeding
van de jeugdige. Ook is de pleegoudervoogd de wettelijke vertegenwoordiger van de
jeugdige. Dat de pleegouder belast is met voogdij betekent niet dat de pleegouder
daardoor onderhoudsplichtig is voor de jeugdige; de pleegoudervoogd kan aanspraak
blijven maken op pleegvergoeding.

Voor het kind betekent pleegoudervoogdij (meer) zekerheid over zijn plek in het pleeggezin.

In de Jeugdwet is de ondersteuning die aan pleegoudervoogden wordt geboden beperkt
tot ten hoogste één gesprek per jaar zodat de pleegouders voldoende ruimte hebben
om de jeugdige naar eigen inzicht en expertise op te voeden en te verzorgen. Het voornemen
is om deze beperking niet op te nemen voor pleegoudervoogdij in Caribisch Nederland.
De reden daarvoor is dat pleegoudervoogdij nieuw is voor CN en het daarom de voorkeur
geniet ruimte te bieden voor een passende begeleiding per pleeggezin. Afspraken hierover
worden vastgelegd in de pleegovereenkomst.

Pleegvergoeding

De huidige pleegvergoeding in CN wordt vastgesteld op basis van een ingewikkeld systeem
van basisbedragen en toeslagen. Op dit moment ontvangen pleegouders een basisbedrag
van $ 9.74 per dag ($ 301,94 per maand), dit is onafhankelijk van leeftijd/ontwikkelingsfase.
Daarnaast kunnen pleegouders voor verschillende kosten die zij maken voor de opvoeding
en verzorging van het pleegkind een bijkomende vergoeding van JGCN krijgen. Hiervoor
moeten de pleegouders de facturen voor bijvoorbeeld kinder- en naschoolse opvang,
bijles enz. indienen bij JGCN. Dit vraagt niet alleen van JGCN, maar ook van de pleegouders
een hoge administratieve last.

Voor het nieuwe kader is het voorstel om dezelfde systematiek te hanteren als in Europees
Nederland. Daarmee wordt de vaststelling van de bedragen vereenvoudigd, worden de
administratieve lasten voor zowel pleegouders als JGCN verminderd en wordt beter aangesloten
bij specifieke behoeften per levensfase van het kind.

De hoogte van de huidige pleegvergoeding is in 2011 vastgesteld en sindsdien niet
geïndiceerd. Rekening houdend met het feit dat de kosten voor levensonderhoud in Caribisch
Nederland hoog zijn in relatie tot de inkomens wordt voorgesteld aan te sluiten bij
de Nederlandse bedragen. Het huidige maximale bedrag in Caribisch Nederland ligt op
hetzelfde niveau als in Europees Nederland.

Door aansluiting op de hoogte en systematiek van de vergoeding in Europees Nederland
wil ik pleegzorg stimuleren in Caribisch Nederland. Voorkomen moet worden dat de hoge
kosten voor levensonderhoud een (te hoge) drempel opwerpen voor het pleegouderschap.
Dit leidt tot het volgende voorstel:

Leeftijd

Aantal kinderen

Nederland (€)

Nederland ($)1

JGCN huidig (max)

JGCN voorstel

0–8 jaar

5

€ 550

$ 627

$ 632

$ 627

9–11 jaar

33

€ 556

$ 634

$ 632

$ 634

12–15 jaar

18

€ 606

$ 691

$ 632

$ 691

16–17 jaar

11

€ 669

$ 763

$ 632

$ 763

18+

152

€ 676

$ 771

$ 0

$ 771

X Noot

1

Koers:1.14.

X Noot

2

Verwachting 18+ pleegkinderen in 2020 op basis van huidige gegevens.

Doordat wordt aangesloten bij de Nederlandse bedragen, is het voorgestelde bedrag
voor de pleegvergoeding tot 9 jaar, $ 5 dollar per maand lager dan het huidige maximale
bedrag binnen deze leeftijdscategorie. Het is niet de bedoeling dat pleegouders financieel
wordt benadeeld door de nieuwe pleegvergoedingen. Het voorstel is daarom om voor pleegouders
die hierdoor minder pleegvergoeding zouden ontvangen een overgangsregeling te treffen.

Voor de pleegvergoeding op Sint Eustatius en Saba is het voorstel om een toeslag te
hanteren, omdat het levensonderhoud op de bovenwinden duurder is dan op Bonaire.2 Ook hier geldt dat te hoge kosten voor levensonderhoud niet een (te hoge) drempel
mogen opwerpen voor het pleegouderschap. De toeslag is vastgesteld op een bedrag van
$ 50 per pleegkind per maand. Gezien de hogere kosten voor levensonderhoud (hogere
huurprijzen en algeheel hoger prijspeil) is een hogere pleegvergoeding een maatregel
die past bij de eilandelijke context.

Wettelijke grondslag

In de IBES is opgenomen dat er bij of krachtens AMvB regels kunnen worden gesteld
omtrent jeugdzorg in de openbare lichamen. Het nieuwe kader voor pleegzorg wordt uitgewerkt
in een AMvB en ministeriële regeling op grond van de IBES. Hiermee wordt duidelijkheid
verschaft over de verantwoordelijkheden en bevoegdheden die JGCN namens de Minister
van VWS uitoefent, aan welke eisen pleegouders moeten voldoen en wat pleegouders en
pleegkinderen mogen verwachten aan ondersteuning en pleegvergoeding.

Proces

Het pleegzorgkader is opgesteld naar aanleiding van het advies van JGCN en de gesprekken
die zijn gevoerd met pleegouders. Daarna is het kader besproken met pleegouders en
worden ambtelijk gesprekken gevoerd met belangrijke partijen zoals de Inspectie Gezondheidszorg
& Jeugd en de Kinderombudsman. In de derde week van mei ga ik op werkbezoek naar onder
andere Bonaire waar ik het kader met pleegkinderen en pleegouders zal bespreken.

Daarnaast wordt de ontwerp AMvB voor advies voorgelegd aan de eilandbesturen. Door
alle betrokken partijen zo goed mogelijk mee te nemen in het proces streef ik ernaar
dat na besluitvorming in het kabinet en advisering door de Raad van State de AMvB
pleegzorg BES per 1 januari 2020 in werking kan treden.

Vooruitlopend hierop werkt JGCN vanaf 1 september 2019 volgens de nieuwe kaders. Hierdoor
zal ook de pleegvergoeding volgens de nieuwe systematiek en het nieuwe bedrag worden
uitgekeerd.

De Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, P. Blokhuis