Wetsvoorstellen

Dit wetsvoorstel bevat de begroting van uitgaven en ontvangsten voor het jaar 2021 van het Ministerie van Justitie en Veiligheid (VI).

Het wetsvoorstel vormt een onderdeel van een breder wetgevingsprogramma, bestaande uit meerdere wetsvoorstellen op bestuursrechtelijk en strafrechtelijk terrein. Die voorstellen hebben met elkaar gemeen dat zij (mede) tot doel hebben de aanpak van ondermijning te versterken. Dit wetsvoorstel richt zich op de versterking van de strafrechtelijke aanpak van ondermijnende criminaliteit. De voorgestelde wijzigingen zijn van uiteenlopende aard.

Dit wetsvoorstel heeft tot doel om het tijdelijk karakter te verlengen van twee voorzieningen die in de artikelen 33 en 34 van de Tijdelijke wet COVID-19 Justitie en Veiligheid zijn opgenomen.
Artikel 33 maakt het mogelijk om in plaats van bloed slijmvlies of sputum van een verdachte of een derde af te nemen voor de uitvoering van een onderzoek dat dient om vast te stellen of de verdachte of derde drager is van COVID-19. Dit is gewenst met het oog op een adequate strafrechtelijke aanpak van de zogeheten coronahoesters en -spugers. Dat zijn mensen die hulpverleners en anderen, zoals conducteurs en caissières, opzettelijk in het gezicht hoesten of spugen of daarmee dreigen en daarbij opmerken dat ze met het coronavirus zijn besmet.
Ook de met artikel 34 gegeven duidelijkheid over de bevoegdheid van de voorzitter van de veiligheidsregio kan zo na 1 september 2020 behouden blijven.
Bij het tot stand brengen van Tijdelijke wet COVID-19 Justitie en Veiligheid was de gedachte dat de in de artikelen 33 en 34 opgenomen tijdelijke voorzieningen zouden worden omgezet in een permanente regeling. Bij nader inzien is ervoor gekozen om dit nu nog niet te doen, maar eerst te regelen dat de tijdelijkheid van die voorzieningen verlengd kan worden, en op een later moment, in samenhang met de andere tijdelijke regelingen die in het kader van de coronacrisis zijn en worden getroffen, te bezien of en hoe zij een permanent karakter dienen te krijgen.

Dit wetsvoorstel bevat twee elementen, die beide ten doel hebben de rechtseenheid en de rechtsontwikkeling te bevorderen. Dit wetsvoorstel ondersteunt dan ook het streven van het kabinet naar maatschappelijk effectieve rechtspraak.
In de eerste plaats wordt voorgesteld om de figuur van de “amicus curiae” in procedures bij de hoogste bestuursrechters wettelijk te verankeren. Deze figuur houdt kort gezegd in dat ook anderen dan de bij een rechtszaak betrokken partijen de gelegenheid kunnen krijgen om in die zaak een inbreng te leveren (mee te denken). “Meedenkers” kunnen door hun inbreng in een procedure voor de rechter een bijdrage leveren aan de rechtsontwikkeling. Door de inbreng van anderen dan partijen kan de rechter een beter, breder zicht krijgen op de mogelijke maatschappelijke gevolgen van een te nemen beslissing.
In de tweede plaats wordt voorgesteld om de mogelijkheid van zogeheten kruisbenoemingen tussen de hoogste rechtscolleges te voltooien. Het gaat hier met name om het opheffen van de wettelijke belemmering dat alleen personen die zelf al lid zijn van de Hoge Raad, kunnen worden benoemd tot raadsheer in buitengewone dienst in dat college.

In een zogenoemd kaderbesluit van de Europese Unie zijn regels opgenomen over het Europees aanhoudingsbevel en over de overlevering van personen tussen de justitiële autoriteiten van de lidstaten. Nederland heeft dat kaderbesluit in 2004 omgezet in de Overleveringswet. Het Hof van Justitie van de Europese Unie heeft sindsdien verschillende uitspraken gedaan over dat kaderbesluit en daarbij de verplichtingen van de lidstaten verduidelijkt. De Overleveringswet bleek in een aantal gevallen niet in lijn met de uitleg van het Hof van Justitie.
Het wetvoorstel beoogt vooral de Overleveringswet in overeenstemming te brengen met deze arresten van het Hof van Justitie. Het wetsvoorstel wordt daarom beschouwd als een ‘herimplementatie’ van het Europese kaderbesluit. Het voorstel voorziet daarnaast, naar aanleiding van de inmiddels in de praktijk opgedane ervaring met overlevering, in een aantal andere wijzigingen van de Overleveringswet en de Uitleveringswet.

Dit wetsvoorstel houdt in dat het huidige taakstrafverbod voor geweld- en zedenmisdrijven wordt uitgebreid naar elke vorm van geweld tegen personen in de uitoefening van een publieke taak in het kader van de handhaving van de orde of veiligheid. Het gaat om politiemensen, medewerkers van de brandweer of ambulance, buitengewoon opsporingsambtenaren en andere personen met een publieke taak in het kader van de handhaving van de orde of veiligheid.
Hiermee wordt uitvoering gegeven aan de motie van de leden Helder (PVV), Van Oosten (VVD) en Van Dam (CDA) (Kamerstukken II 2018/19, 35000-VI, nr. 24).

Op het moment van indienen van dit wetsvoorstel zijn steeds meer maatregelen ter bestrijding van de epidemie van het coronavirus versoepeld. Het verloop van het virus is onbekend, dus ook voor de komende periode is het nodig om maatregelen ter bestrijding daarvan te kunnen treffen en die maatregelen te kunnen op- of afschalen. Dit wetsvoorstel dient als vervanging van de noodverordeningen. Daarnaast wordt met dit wetsvoorstel aangesloten bij de bestuurlijke verhoudingen die buiten crisissituaties van toepassing zijn. Dat wil zeggen dat bevoegdheden niet meer bij de veiligheidsregio’s, maar op gemeentelijk niveau komen te liggen, met de controlemogelijkheden van de gemeenteraad. Zodra er geen maatregelen meer nodig zijn om de epidemie van het virus te bestrijden zal de wet komen te vervallen.

Dit voorstel voor een Kaderwet overige JenV-subsidies beoogt een duidelijk en overzichtelijk regime te scheppen voor alle door een bewindspersoon van het Ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV) verstrekte subsidies, met uitzondering van subsidies die worden verstrekt op grond van andere wetten in formele zin.

Een novelle is een wetsvoorstel dat een ander wetsvoorstel dat bij de Eerste Kamer ligt, verbetert of aanvult. In dit geval gaat het om een novelle waarbij het wetsvoorstel terugkeer en vreemdelingenbewaring (Wtvb) wordt aangepast. Het geeft onder meer de directeur van een inrichting voor vreemdelingenbewaring de bevoegdheid om bij ernstige orde- en veiligheidsproblemen een lock down in te stellen. In het geval van zo’n lock down kunnen vreemdelingen gedurende 23 uur per dag worden opgesloten in hun cel. De lock down kan maximaal zes weken duren.

Dit wetsvoorstel versimpelt en verbetert de mogelijkheden voor het verzamelen van de relevante informatie en bewijsmateriaal in de fase voorafgaand en tijdens de civiele procedure. De rechter kan na de mondelinge behandeling uitspraak doen als alle benodigde informatie over de zaak van partijen zoveel als mogelijk voor de rechter beschikbaar is.
Het wetsvoorstel bevat daartoe de volgende uitgangspunten:
• het zoveel mogelijk door partijen verzamelen van de relevante informatie over hun geschil voordat een procedure bij de rechter wordt aangespannen;
• de mogelijkheid voor de rechter om binnen de grenzen van de rechtsstrijd met partijen de feitelijke grondslag van hun vordering, verzoek of verweer te bespreken;
• er komt één verzoek om een of meer voorlopige bewijsverrichtingen in plaats van afzonderlijke verzoeken per voorlopige bewijsverrichting (een voorlopig getuigenverhoor, een voorlopig deskundigenbericht, een voorlopige plaatsopneming of bezichtiging en een vordering tot inzage voorafgaand aan een procedure);
• het inzagerecht (de regeling van de exhibitieplicht) wordt aangepast en zo veel mogelijk gelijkgetrokken met de overige bewijsverrichtingen. Voor alle verzoeken om een voorlopige bewijsverrichting gaan dezelfde toe- en afwijzingscriteria gelden;
• de mogelijkheid om beslag te leggen op bewijsmateriaal in zaken die niet gaan over intellectuele eigendomsrechten wordt vastgelegd in de wet

Het voorstel wil een einde maken aan de contractuele praktijk waarbij de overdracht of verpanding van geldvorderingen op naam die voortkomen uit de uitoefening van een beroep of bedrijf wordt uitgesloten. Hiermee wil de regering deze handelsvorderingen beschikbaar maken voor financieringsdoeleinden, om met name voor het midden- en kleinbedrijf (mkb) de kredietruimte te vergroten.

Het wetsvoorstel bevat aanpassingen in de bestuursrechtelijke geldschuldenregeling. Het voorziet er onder meer in dat een beschikking tot invordering van een dwangsom tot stuiting van de verjaring leidt. Ook wordt de verjaringstermijn verlengd gedurende de procedure waarin derde-belanghebbende om een beschikking omtrent de invordering heeft verzocht.

Deze richtlijn vormt onderdeel van een groter pakket aan maatregelen die door de Europese Commissie zijn voorgesteld in het kader van haar strategie voor een Digitale Eengemaakte Markt (DSM). De richtlijn beoogt in het bijzonder tegemoet te komen aan snelle technologische ontwikkelingen die veranderingen hebben gebracht in de manier waarop werken en andere materialen worden gecreëerd, geproduceerd, verspreid en geëxploiteerd. Zij kent drie hoofddoelstellingen:
1. Het mogelijk maken van meer en bredere online toegang tot (beschermde) inhoud in de Europese Unie, in het bijzonder voor radio- en televisieprogramma’s, Europese audiovisuele werken en cultureel erfgoed. In dat kader is ook de Richtlijn online omroepdiensten tot stand gekomen die gelijktijdig met deze richtlijn is aangenomen.
2. Het creëren van een eenvoudiger auteursrechtelijk kader voor onderwijs, onderzoek en cultureel erfgoed en met het oog op de integratie van gehandicapten.
3. Het bewerkstelligen van een duurzamere markt voor cultuurmakers, creatieve bedrijfstakken en de pers waarin rechthebbenden op basis van gelijkwaardigheid met distributeurs van hun beschermde prestaties kunnen onderhandelen over licentievoorwaarden en prijzen. Het betreft hierbij in het bijzonder nieuwe wijzen van verspreiding van deze prestaties.
De uiterste datum waarop de richtlijn in Nederlands recht moet zijn omgezet is 7 juni 2021.

Overheidsorganisaties hebben vaak behoefte om persoonsgegevens te delen en te combineren met elkaar en met private partijen (zoals banken). Zij hebben die gegevens nodig voor het bestrijden van uitkeringsfraude en ondermijnende criminaliteit en voor veel andere doelen. Niet altijd is duidelijk of deze gegevensverwerkingen zijn toegestaan. Het wetsvoorstel geeft een algemene wettelijke grondslag voor dit soort gegevensverwerking.

Voorstel om voor de lagere geldvorderingen in kantonzaken meer griffierechtcategorieën te introduceren. Door drie nieuwe griffierechtcategorieën in te voegen, komt het griffierecht in een betere verhouding te staan tot de hoogte van de vordering. De tarieven voor min- en onvermogenden blijven hierbij in de drie nieuwe categorieën ongewijzigd (€ 83). Dit wetsvoorstel sluit aan bij het pakket aan maatregelen dat wordt genomen in het kader van de Brede Schuldenaanpak, waarmee het kabinet zich inzet om ervoor te zorgen dat minder mensen te maken krijgen met problematische schulden.

Het EOM is een nieuw orgaan dat is ingesteld om fraude met EU-middelen effectiever te kunnen bestrijden. Daarbij kan worden gedacht aan fraude met EU-subsidies voor verschillende activiteiten (studie, onderwijs, onderzoek en innovatie, economische activiteiten) maar ook aan fraude met invoerrechten, uitvoerrestituties, omzetbelasting en contracten aanbesteed door EU-instellingen. Het EOM mag strafbare feiten die de financiële belangen van de Europese Unie schaden, onderzoeken, vervolgen en voor de nationale rechter brengen. Het EOM bestaat uit twee niveaus. Het ene is een centraal niveau dat is gevestigd in Luxemburg waar zich onder meer de Europese hoofdaanklager bevindt. Het andere is een decentraal niveau dat wordt gevormd door de gedelegeerd Europese aanklagers in de lidstaten.
Het wetsvoorstel bevat maatregelen om het EOM operationeel te maken. Het wetsvoorstel regelt onder meer dat officieren van justitie bij het functioneel parket van het openbaar ministerie optreden als gedelegeerde Europese aanklagers en dat de bijzondere opsporingsdiensten opsporingshandelingen voor het EOM kunnen verrichten.

Initiatiefwetsvoorstel van de PVV om vergoedingen aan asielzoekers vanwege trage procedures af te schaffen. Aanvragers van asiel bij wie de wettelijke beslistermijn niet wordt gehaald, hebben nu wettelijk recht op financiële compensatie. Deze mogelijkheid bestaat op grond van de Wet dwangsom en beroep bij niet tijdig beslissen, die ook voor de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) geldt.

Wetsvoorstel ter goedkeuring voor het gehele Koninkrijk van het Aanvullend Protocol bij het Verdrag van de Raad van Europa ter voorkoming van terrorisme. De kern van het Aanvullend Protocol wordt gevormd door de artikelen 2 tot en met 6, waarin de verdragspartijen de verplichting op zich nemen om een aantal gedragingen die verband houden met foreign terrorist fighters strafbaar te stellen.

Het doel van het wetsvoorstel is het uitbreiden van de mogelijkheden om radicale organisaties te verbieden die onze democratische rechtsstaat omver willen werpen of af willen schaffen. Het bestaande artikel 2:20 van het Burgerlijk Wetboek (BW) biedt nu al de mogelijkheid om rechtspersonen te verbieden die in strijd handelen met de openbare orde. Het wetsvoorstel past deze procedure aan om de toepassing daarvan te vergemakkelijken en de effectiviteit van een verbod te verbeteren. Bij de Tweede Kamer is eerder door de Kamerleden Kuiken, Van Toorenburg, Van Wijngaarden, Van der Graaf en Van der Staaij een initiatiefwetsvoorstel ingediend voor een Wet bestuurlijk verbod ondermijnende organisaties.

Het wetsvoorstel heeft tot doel een intensievere screening mogelijk te maken voor bepaalde, door de minister aan te wijzen, functies in het ‘veiligheidsdomein’. Voor deze functies is een hoge mate van integriteit nodig en zijn de bestaande screeningsinstrumenten niet voldoende of niet geschikt. Het wetsvoorstel introduceert daarom een nieuw soort VOG; de VOG politiegegevens. De afgifte van deze VOG wordt geweigerd als de aanvrager niet van onbesproken gedrag is. Politiegegevens kunnen hierbij, net als justitiële gegevens, een zelfstandige weigeringsgrond vormen. Daarbij wordt gelet op de omstandigheden van het geval en het doel waarvoor deze VOG wordt gevraagd.

‘Huwelijkse gevangenschap’ is een situatie waarin de (voormalige) partner weigert mee te werken aan de beëindiging van een eerder gesloten religieus huwelijk. Om een religieus huwelijk te beëindigen, kan het nodig zijn om bepaalde religieuze handelingen te verrichten, waarvoor de medewerking van beide echtgenoten nodig is. Blijft die medewerking uit, dan blijft de religieuze verbintenis in stand. Dit kan ertoe leiden dat betrokkenen, hoewel zij naar burgerlijk recht gescheiden zijn, in de ogen van hun religieuze gemeenschap nog steeds zijn gehuwd. Dat kan allerlei (verstrekkende) gevolgen hebben.
De belangrijkste wijziging die in het wetsvoorstel wordt voorgesteld, zorgt er voor dat de rechter bij echtscheiding een voorziening kan treffen waardoor een echtgenoot bevolen wordt om medewerking te verlenen aan de ontbinding van een religieus huwelijk.

Het doel van het wetsvoorstel is een verdere versteviging en verankering van de positie van het slachtoffer in het strafproces. Het wetsvoorstel introduceert onder meer een verplichting voor de verdachte om op de rechtszitting en bij de uitspraak te verschijnen, als hij zich in voorlopige hechtenis bevindt in verband met een ernstig zeden- of geweldsmisdrijf. Daarnaast wordt een spreekrecht ingevoerd op de tbs-verlengingszitting en bij de voorwaardelijke beëindiging van de plaatsing in een justitiële jeugdinrichting (PIJ-maatregel).

Het wetsvoorstel strekt tot het vergroten van de slagvaardigheid en doelmatigheid van het toezicht door het College van Toezicht Auteurs- en naburige rechten op het collectief beheer van auteursrechten en naburige rechten. In het wetsvoorstel zijn de normen opgenomen waaraan collectieve beheersorganisaties (cbo’s) en onafhankelijke beheersorganisaties (obo’s) zich moeten houden. De belangrijkste activiteiten van cbo’s en obo’s zijn de verlening van licenties aan gebruikers, het houden van toezicht op het gebruik van beschermd materiaal overeenkomstig de licentie en de inning en verdeling van geïnde bedragen voor de exploitatie van rechten.

Dit voorstel wijzigt de Algemene wet bestuursrecht (Awb), de Omgevingswet, enkele wetten die ook al gewijzigd worden met het wetsvoorstel Invoeringswet Omgevingswet (34.986) en een aantal andere wetten in verband met twee stelselwijzigingen: de bundeling en uniformering van het omgevingsrecht door middel van de nieuwe Omgevingswet en de codificatie en harmonisatie van het nadeelcompensatierecht via de Wet nadeelcompensatie en schadevergoeding bij onrechtmatige besluiten (Wns).
In verband met deze stelselwijzigingen beoogt dit wetsvoorstel in de eerste plaats een goede afstemming tussen de Awb en de nieuwe Omgevingswet te bewerkstelligen. Ten tweede wordt voorgesteld de in de Awb vervatte medewerkingsplicht aan toezichthouders aan te vullen met de mogelijkheid om overtreding van deze medewerkingsplicht bestuurlijk te handhaven door middel van een last onder bestuursdwang. Tot slot bevat dit voorstel enkele voorstellen tot aanpassing of intrekking van bijzondere nadeelcompensatieregelingen met het oog op de inwerkingtreding van de algemene nadeelcompensatieregeling van de Awb.

Initiatiefwetsvoorstel van Van der Staaij (SGP) om het opleggen van straffen te verduidelijken en om de vrijwel automatische voorwaardelijke invrijheidstelling af te schaffen. Een vrijheidsstraf wordt nu slechts voor tweederde deel uitgevoerd. Dat is een gevolg van de regeling van de voorwaardelijke invrijheidstelling, die als uitgangspunt heeft dat iedere veroordeelde met een langere tijdelijke gevangenisstraf een strafkorting krijgt. Slechts bij uitzondering is het mogelijk dat een gedetineerde zijn gevangenisstraf volledig uitzit. Voor zowel kortere als langere straffen komt er een eenduidige regeling met mogelijkheden voor een beperkt voorwaardelijk deel van de straf dat specifiek afgestemd is op de omstandigheden van het concrete geval en die het beste past bij de persoon van de verdachte.

Intussen stelt het regeerakkoord dat de bestaande regeling om wijziging vraagt. De regering heeft daartoe een wetsvoorstel (35122) ingediend dat hier uitvoering aan geeft. In afwachting van het verloop van de parlementaire behandeling van het regeringsvoorstel heeft Van der Staaij besloten dit initiatiefwetsvoorstel voorlopig aan te houden.