Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Joseph over belastingheffing op pensioenen opgebouwd in Duitsland

Antwoord van Staatssecretaris Heijnen (Financiën) (ontvangen 17 september 2025).

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Belastingdrama treft 60.000 Nederlanders: kwaad bloed
door dubbele heffing en uitblijvende rechtspraak» van De Stentor van 18 augustus 2025?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Klopt het dat Nederlanders die in het verleden in Duitsland hebben gewerkt en daar
een klein pensioen hebben opgebouwd, sinds 2016 in Nederland belasting moeten betalen
over de bijbehorende pensioenuitkeringen?

Antwoord 2

Dat klopt, in het belastingverdrag tussen Nederland en Duitsland dat sinds 2016 in
werking is, is opgenomen dat als een inwoner van Nederland of Duitsland pensioen-
of lijfrente-uitkeringen of socialezekerheidspensioenen uit het andere land ontvangt
die in een kalenderjaar bij elkaar € 15.000 of minder bedragen, het woonland deze
uitkeringen mag belasten. Op verzoek van Nederland gold een algemene overgangsregeling
gedurende een tijdvak van één jaar die mede diende om de inkomensgevolgen van deze
nieuwe heffingsrechtverdeling te beperken. Belastingplichtigen met de genoemde uitkeringen
konden op basis van die overgangsregeling voor het belastingjaar 2016 ervoor kiezen
om het oude belastingverdrag toe te passen zodat voor hen de nieuwe verdeling van
heffingsrechten pas vanaf 2017 toepassing vindt.

Vraag 3

Klopt het dat deze groep in Duitsland, in ieder geval voor het opgebouwde pensioen
van vóór 2005, netto premies heeft betaald en er daardoor in deze gevallen sprake
is van dubbele belastingheffing, namelijk over zowel de premies als over de uitkeringen?

Antwoord 3

Dat kan het geval zijn. Als het heffingsrecht op grond van het belastingverdrag aan
Nederland wordt toegewezen, betrekt Nederland dit Duitse inkomen in de belastingheffing
ook als in Duitsland netto premies zijn betaald. In de praktijk is onduidelijkheid
ontstaan over de wijze waarop dit Duitse inkomen in Nederland in de heffing mag worden
betrokken. Bij de rechter ligt namelijk de vraag voor of inkomstenbelasting (box 1)
kan worden geheven over het deel van het Duitse socialezekerheidspensioen (Duitse
Rente) waarvoor in Duitsland geen recht op aftrek bestond. De Hoge Raad heeft nog
geen arrest gewezen. Zie hierover nader het antwoord op de vragen 8 en 9.

Vraag 4

Om hoeveel mensen gaat dit naar schatting en hoeveel belastinginkomsten heeft de Nederlandse
staat hiermee sinds 2016 gerealiseerd?

Antwoord 4

Voor het jaar 2020 ging het om ongeveer 57.500 mensen met een pensioenuitkering uit
Duitsland tot € 15.000 die in Nederland belasting moeten betalen over de pensioenuitkering.2 Gemiddeld ging het in die gevallen om een bedrag van € 2.862 aan Duitse Rente. Het
gemiddelde overige inkomen bedroeg € 20.778. Er is toen berekend dat bij dit gemiddelde
bedrag de belastingopbrengst per geval voor Nederland onder het nieuwe verdrag € 271
meer bedroeg dan onder het oude verdrag zou zijn geweest. Op basis hiervan bedroegen
de extra belastinginkomsten bij deze groep circa € 16 miljoen per jaar. Deze berekening
is gemaakt op basis van de beschikbare informatie en uitgangspunten zoals beschikbaar
bij het schriftelijke overleg in 2022. Er is geen reden te veronderstellen dat de
situatie wezenlijk veranderd is sinds destijds. Bij deze budgettaire inschatting dient
overigens rekening gehouden te worden met het feit dat Nederland naast deze opbrengst
ook een derving heeft door het verlies van heffingsrecht over de kleine pensioenen
die vanuit Nederland betaald worden aan inwoners van Duitsland.

Vraag 5

Waarom is in het verdrag gekozen voor een grens van 15.000 euro per jaar? Kunt u een
voorbeeldberekening maken van een in Nederland wonende gepensioneerden met een pensioen
van 36.000 euro, waarvan een Duitse pensioen van 14.999 euro, respectievelijk 15.001
euro per jaar?

Antwoord 5

Wat de hoogte van het bedrag betreft (€ 15.000) kan worden opgemerkt dat deze grens
het resultaat van een bilaterale onderhandeling is geweest. De rechtvaardiging voor
deze € 15.000-grens in het belastingverdrag tussen Nederland en Duitsland is gelegen
in het streven administratieve lasten te beperken. Hiermee wordt namelijk voorkomen
dat inwoners van Nederland met «kleine» pensioenen, lijfrenten en socialezekerheidspensioenen
in Duitsland aangifte moeten doen. Ook in de Tweede Kamer is eerder aandacht gevraagd
voor de problemen die belastingheffing in Duitsland in dergelijke gevallen meebrengt.3 Dergelijke administratieve lasten zijn voor inwoners van Nederland met een Duits
pensioen (bijvoorbeeld een Rente) van € 15.000 of minder onder het huidige belastingverdrag
niet meer aan de orde.

U vraagt om een voorbeeldberekening. Daarbij neem ik het volgende in acht. De belastingdruk
tussen Nederland en Duitsland kan uiteraard verschillen. Nederland en Duitsland hebben
immers separate belastingstelsels met eigen grondslagen en tarieven. De precieze omvang
van het verschil in belastingdruk voor een pensioen net onder of op de grens (woonstaatheffing)
en een pensioen net boven de grens (bronstaatheffing) is sterk afhankelijk van de
feiten en omstandigheden van het individuele geval, zoals de hoogte van het overige
inkomen dat in een land belast kan worden op grond van het belastingverdrag. In Duitsland
is verder voor pensioenen bijvoorbeeld het moment van pensionering relevant. Afhankelijk
van het jaar waarin voor het eerst recht bestaat op deze pensioenen geldt een vrijstelling
voor een deel van de grondslag.4 In Nederland is de belastingdruk afhankelijk van de hoogte van eventueel ander inkomen
dat de belastingplichtige geniet en dient het progressie-effect in de vergelijking
te worden meegenomen. In de situatie dat er in het betreffende kalenderjaar geen inkomen
is naast een Duits pensioen van € 15.000 of minder zal er in Nederland in beginsel
geen belasting verschuldigd zijn. Dit komt door de werking van de heffingskortingen
(de algemene heffingskorting, maar ook de ouderenkorting en mogelijk de alleenstaande
ouderenkorting). Afhankelijk van het overige inkomen loopt het belastingtarief (tarieven
2025) op van 8,17%, naar 37,48% tot een tarief van 49,5% bij een overig inkomen van
€ 76.817 of meer.5

Het voorgaande in acht nemend is de gevraagde voorbeeldberekening gemaakt; zie daarvoor
de onderstaande tabel. Hierbij is uitgegaan van een alleenstaande die in 2020 met
pensioen is gegaan waardoor in Duitsland een vrijstelling geldt van 20% van de pensioengrondslag.
Een pensioen van € 15.001 geeft daardoor een belastbaar inkomen dat lager ligt dan
het Grundfreibetrag van € 12.096 waardoor de inkomstenbelasting in Duitsland uitkomt
op nihil. Er is uitgegaan van verzekeringsplicht in Nederland waardoor er geen verschil
is in verschuldigde premies volksverzekeringen en zorgverzekering. De bedragen betreffen
uitsluitend de inkomstenbelasting.

Tabel: Voorbeeldberekening (bedragen 2025, euro)

Voorbeeld 1

Voorbeeld 2

Inkomen uit Nederland

21.001

20.999

Pensioen uit Duitsland

14.999

15.001

Totale inkomen

36.000

36.000

Inkomstenbelasting Nederland

1.181

689

Inkomstenbelasting Duitsland

0

0

Totale inkomstenbelasting

1.181

689

Verschil

– 492

Vraag 6

Waarom worden juist kleine pensioenen in Nederland belast, terwijl grotere Duitse
pensioenen onder het gunstigere Duitse regime vallen?

Antwoord 6

Zoals is aangegeven bij de beantwoording van vraag 5, zijn de verdragsluitende partijen
overeengekomen het heffingsrecht over kleine pensioenen toe te wijzen aan de woonstaat
om administratieve lasten te beperken. In dat kader is aan «kleine pensioenen» dus
invulling gegeven aan de hand van een grens van € 15.000 per kalenderjaar. Voor pensioenen
hoger dan € 15.000 per kalenderjaar zijn Nederland en Duitsland een bronstaatheffing
overeengekomen. Dit sluit aan bij de Nederlandse onderhandelingsinzet bij bilaterale
belastingverdragen, zoals vastgelegd in de Notitie Fiscaal Verdragsbeleid 2020.6 Dit brengt eveneens met zich mee dat Duitse pensioenen hoger dan € 15.000 per kalenderjaar
in Duitsland in de heffing worden betrokken. De uiteindelijke belastingdruk in Duitsland
is afhankelijk van de individuele feiten en omstandigheden; derhalve kan niet worden
aangenomen dat het Duitse regime per definitie in alle gevallen voordeliger is.

Vraag 7

Hoe verhoudt deze constructie zich tot het uitgangspunt dat belastingverdragen dubbele
belasting moeten voorkomen en het beginsel «gelijke fiscale en sociale behandeling
in de woonstaat»?

Antwoord 7

De bepaling in het belastingverdrag tussen Nederland en Duitsland voorkomt op adequate
wijze dubbele belastingheffing en voorkomt eveneens dat inwoners die de genoemde uitkeringen
tot en met € 15.000 (per kalenderjaar) uit het andere land ontvangen, in dat andere
land aangifte moeten doen. Deze afspraak zorgt voor kleine pensioenen voor gelijke
fiscale behandeling in de woonstaat: de belastingdruk op pensioenuitkeringen voor
inwoners van Nederland die een Duits pensioen van € 15.000 of minder ontvangen is
namelijk hetzelfde als de belastingdruk voor inwoners van Nederland die onder gelijke
omstandigheden een gelijk bedrag aan Nederlands pensioen ontvangen.

Vraag 8 en 9

Hoe beoordeelt u de uitspraak van het Gerechtshof Arnhem/Leeuwarden uit 2022, waarin
deze belastingheffing als onrechtmatig en onrechtvaardig werd aangemerkt?

Waarom koos uw ambtsvoorganger ervoor om in cassatie te gaan, terwijl de Belastingdienst
zelf de uitspraak van het Hof wilde volgen?

Antwoord 8 en 9

In de uitspraak waarnaar wordt verwezen is de Duitse Rente bij de aanslagregeling
volledig in de Nederlandse heffing van inkomstenbelasting betrokken (box 1). De inspecteur
betoogt primair voor het Gerechtshof dat deze uitkering kwalificeert als loon uit
vroegere dienstbetrekking, dan wel als een periodieke uitkering. Indien één van deze
kwalificaties juist is, is niet van belang of er in Duitsland in het verleden sprake
is geweest van premieaftrek.

Het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden oordeelde echter dat de Duitse Rente kwalificeert
als een uitkering van een pensioenregeling van een andere mogendheid, in welk geval
relevant wordt of de betaalde premies in Duitsland (deels) niet aftrekbaar zijn geweest.7 Hiermee heeft het Gerechtshof overigens een juridische uitspraak gedaan over hoe
in zijn ogen de wet moet worden toegepast.

De inspecteur heeft een cassatievoorstel ingediend bij FJZ/Cassatie.8 De stelling dat de Belastingdienst de uitspraak van het Gerechtshof wilde volgen
is dus niet juist. Mijn ambtsvoorganger heeft vervolgens cassatieberoep ingesteld.9

Vraag 10

Hoe beoordeelt u het advies van advocaat-generaal Melvin Pauwels aan de Hoge Raad
in 2023 om het cassatieberoep van de Staatssecretaris ongegrond te verklaren?

Antwoord 10

Er is sprake van een lopende cassatieprocedure. Ik wacht derhalve het oordeel van
de Hoge Raad af.

Vraag 11

Bent u bereid om, vooruitlopend op het arrest van de Hoge Raad, maatregelen te treffen
om deze groep gepensioneerden tegemoet te komen en verdere financiële schade te voorkomen?

Antwoord 11

Zoals ook in eerdere brieven aan de Tweede Kamer is aangegeven10, wordt geen invulling gegeven aan de uitspraak van het Gerechtshof zolang de Hoge
Raad geen arrest heeft gewezen. Indien de Hoge Raad het cassatieberoep verwerpt, zal
de Belastingdienst invulling geven aan het arrest voor die belastingaanslagen die
op de datum waarop het arrest is gewezen nog niet onherroepelijk vaststaan.

Vraag 12

Hoe beoordeelt u het oordeel van het Europees Hof van Justitie uit 2023 dat Nederland
in strijd met EU-recht handelde door belasting te heffen bij de overdracht van pensioenkapitaal
van migrerende werknemers?

Antwoord 12

Bij brief van 22 december 2023 heeft het kabinet de Tweede Kamer geïnformeerd over
de inhoud, impact en gevolgen van dit arrest.11 Door middel van een wijzigingswet (Overige fiscale maatregelen 2025) zijn de Invorderingswet
1990, de Pensioenwet en de Wet verplichte beroepspensioenregeling met terugwerkende
kracht tot en met 16 november 2023 aangepast om de wetgeving in lijn te brengen met
het EU-recht.

Vraag 13

Kunt u deze vragen één voor één en binnen drie weken beantwoorden?

Antwoord 13

Ja.