Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Dijk over de berichten 'Onderzoekers: uitbuiting schoonmakers Saints & Stars staat niet op zich' en 'Saints & Stars was geen incident: ongedocumenteerden houden Nederland draaiende'

Antwoord van Minister Paul (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) (ontvangen 9 september
2025)

Vraag 1

Wat is uw reactie op het onderzoek uit de berichtgeving dat ongedocumenteerde mensen
in Nederland zo zwaar worden uitgebuit?1
2

Antwoord 1

Ik vind het schrijnend en onacceptabel hoe er met deze werknemers is omgegaan. Wanneer
signalen van (arbeids)uitbuiting kenbaar worden is het belangrijk dat de Nederlandse
Arbeidsinspectie onderzoek kan doen. De Arbeidsinspectie krijgt steeds meer mogelijkheden
om dergelijke misstanden aan te pakken. Zo zijn (en worden) de boetes verhoogd, zijn
de mogelijkheden tot stillegging verruimd en ligt de wet modernisering en uitbreiding
strafbaarstelling mensenhandel bij de Eerste Kamer waardoor arbeidsuitbuiting en ernstige
arbeidsmisstanden beter kunnen worden aangepakt. Daarnaast wordt ingezet op versterkt
toezicht en handhaving om de misstanden adequaat aan te pakken.

Vraag 2

Hoeveel meldingen ontvangt de Arbeidsinspectie jaarlijks over arbeidsuitbuiting van
en/of over ongedocumenteerde werknemers? Hoeveel van deze meldingen leiden tot een
boete voor de werkgever?

Antwoord 2

De Opsporingsdienst van de Arbeidsinspectie heeft in 2024 285 signalen ontvangen van
mogelijke arbeidsuitbuiting, die hebben geresulteerd in 102 meldingen die zijn opgevolgd
met (strafrechtelijk) onderzoek. Vervolgens zijn 96 intakes gevoerd met potentiële
slachtoffers, wat heeft geleid tot 62 aangiften.3

Bij de Wet arbeid vreemdelingen (Wav) wordt gecontroleerd of derdelanders over een
werkvergunning beschikken. Als dat niet het geval is, kan dat resulteren in een boete
voor de werkgever op grond van de Wav. De Arbeidsinspectie houdt niet structureel
bij of de aangetroffen derdelanders over een geldige verblijfsstatus beschikken. Illegale
tewerkstelling betekent immers niet per definitie dat ook sprake is van illegaal verblijf.

Vraag 3

Wat is uw reactie op het feit dat slechts zeven van de geschatte 2000 casussen van
arbeidsuitbuiting voor de rechter komen?4

Antwoord 3

Slachtoffers verkeren over het algemeen niet in de positie om zich te melden bij de
autoriteiten. Gelet hierop moeten uitbuitingssituaties worden ontdekt en de slachtoffers
daarvan moeten worden herkend. Dit vormt een grote uitdaging binnen de aanpak van
mensenhandel. In het Versterkte Actieplan Samen tegen mensenhandel wordt met het brede
werkveld gewerkt aan verschillende actielijnen om dit te verbeteren.5 Wanneer een slachtoffer als zodanig is geïdentificeerd kan een melding of aangifte
volgen. Niet alle slachtoffers kiezen hiervoor. In de gevallen waarin een strafrechtelijk
onderzoek kan volgen, heeft de Opsporingsdienst van de Arbeidsinspectie te maken met
een hoge bewijslat. Een groot deel van de strafrechtelijke onderzoeken haalt deze
bewijslat niet. Momenteel ligt er een wetsvoorstel in de Eerste Kamer dat de strafbaarstelling
introduceert van ernstige benadeling en het voordeeltrekken daaruit.6 De Arbeidsinspectie verwacht met deze verruiming van de strafrechtelijke aansprakelijkheid
dat meer zaken voor de strafrechter kunnen worden gebracht.

Vraag 4

Hoe reageert u op de conclusie van Conny Rijken, de Nationaal Rapporteur Mensenhandel,
dat de Arbeidsinspectie te passief omgaat met arbeidsuitbuiting? Gaat u aan de slag
met de Arbeidsinspectie om het zoeken en opvolgen van signalen van arbeidsuitbuiting
te verbeteren, zodat illegale werkgeverspraktijken vaker worden aangepakt?

Antwoord 4

Recent heeft de Nationaal Rapporteur Mensenhandel een rapport over de signalering
van arbeidsuitbuiting uitgebracht en ik heb uw Kamer, samen met de Minister van Justitie
en Veiligheid, geïnformeerd over de opvolging van dat rapport7. De aanbevelingen van de Nationaal Rapporteur Mensenhandel worden meegenomen in verdere
verbeteringen in de aanpak van arbeidsuitbuiting8. Met de verwachte inwerkingtreding van het wetsvoorstel Modernisering en uitbreiding
strafbaarstelling mensenhandel, waar ik samen met de Minister van Justitie en Veiligheid
aan werk, is de verwachting dat meer ernstige misstanden in de arbeidssfeer kunnen
worden aangepakt. Dit wetsvoorstel ligt bij de Eerste Kamer voor behandeling. Daarnaast
heeft de Opsporingsdienst van de Nederlandse Arbeidsinspectie in 2023 een gespecialiseerde
Afdeling Arbeidsuitbuiting opgericht waar het proces van meldingen, intake en onderzoek
op dezelfde afdeling plaatsvindt. Deze inzet op verdere professionalisering viel buiten
de onderzoeksperiode van de Nationaal Rapporteur Mensenhandel en is nog niet zichtbaar
is in het rapport.

Vraag 5

Zijn de boetenormbedragen voor werkgevers die arbeidswetten overtreden al met 18 procent
verhoogd, zoals aangegeven in uw brief van 9 juli jongstleden?9 Wat is de terugverdientijd voor werkgevers met de huidige boetebedragen? Bent u bereid
de boetenormbedragen voor werkgevers verder te verhogen als de terugverdientijd te
laag is?

Antwoord 5

De Arbeidsinspectie heeft berekend wat de gemiddelde «terugverdientijd» is voor overtredingen
van de Wet Arbeid Vreemdelingen, een wat cynische term in dit verband, omdat de «verdiensten»
door wetsovertreding zijn ontstaan. Dus hoe lang de werkgever het voordeel moet genieten
dat met de overtreding wordt behaald om het bedrag van de boete «goed te maken». In
bijna 90 procent van de gevallen is dat minder dan 1 jaar. Bij 7 van de 24 onderzochte
situaties is de «terugverdientijd» zelfs 3 maanden of minder.

Uit onderzoek van SEO blijkt dat, door het achterwege laten van indexering, de reële
waarde van boetes door inflatie is gedaald. Dit ondermijnt zowel de preventieve werking
(het ontmoedigen van overtredingen) als de reactieve werking (het voorkomen van herhaling)
van de boetes. Zoals aangegeven in de brief van 9 juli 202510 is het daarom mijn voornemen om de boetes van Eerlijk Werk arbeidswetten te verhogen
door bij het nieuwe normbedrag rekening te houden met fictieve indexatie van de afgelopen
jaren. Vanwege het grote belang om misstanden op de arbeidsmarkt daadwerkelijk en
effectief te bestrijden, is het mijn ambitie om deze wijziging zo spoedig mogelijk
in werking te laten treden. Ik streef uw Kamer hierover in het eerste kwartaal van
2026 te informeren. Daarnaast zal indexatie over de arbeidswetten Eerlijk Werk jaarlijks
plaats gaan vinden om te zorgen dat in de toekomst de reële waarde van boetes gelijk
blijft.

Vraag 6

Bent u bereid de opbrengsten van boetes aan werkgevers die schuldig zijn aan arbeidsuitbuiting
in te zetten voor ondersteuning van ongedocumenteerde mensen?

Antwoord 6

Het doel van het geven van een bestuurlijke boete is om de overtreding zo snel mogelijk
te stoppen. En daarnaast kennen bestuurlijke boetes een preventieve werking, die ervoor
zorgt dat werkgevers zich aan wet- en regelgeving blijven houden. Bij het opleggen
van boetes staat een zorgvuldige procedure voorop. Door de opbrengsten van boetes
aan werkgevers in te zetten voor ondersteuning van ongedocumenteerde mensen zou er
een perverse prikkel kunnen ontstaan om te gaan sturen op het aantal boetes en de
hoogte van de boetes. Dit staat een zorgvuldige procedure in de weg. Daarnaast zijn
boeteontvangsten geen stabiele financieringsbron en is daarmee niet geschikt als ondersteuning
aan ongedocumenteerden. Onder vraag 7 zal ik nader ingaan op de ondersteuning aan
ongedocumenteerde slachtoffers van arbeidsmisdrijven en de wegen die openstaan om
het loon terug te vorderen.

Vraag 7

Op welke manier worden ongedocumenteerde werknemers nu in bescherming genomen als
zij melding doen van illegale werkomstandigheden? Bent u bereid deze bescherming tegen
werkgevers die hen uitbuiten te verbeteren? Zo ja, op welke manier? Zo niet, waarom
niet?

Antwoord 7

Ongedocumenteerde werknemers hebben dezelfde arbeidsrechten als andere werknemers.
Zij hebben recht op minimumloon, vakantiegeld en de arbeidstijden- en omstandighedenwet
is ook op hen van toepassing. Daarnaast kunnen ongedocumenteerden op grond van artikel
23 Wet arbeid vreemdelingen (Wav) hun loon terugvorderen. Ook kunnen zij melding doen
bij de Arbeidsinspectie van eventuele misstanden.

Verder hebben slachtoffers van mensenhandel recht op tijdelijk verblijf indien zij
meewerken aan het strafproces. Gelet op de onzekere verblijfstatus werken we daarnaast
met verschillende instanties samen die ongedocumenteerde werknemers ondersteunen.
Zoals met vakbonden, maatschappelijke organisaties en bijvoorbeeld het Juridisch Loket.

Vraag 8

Deelt u de mening dat de afhankelijkheid van ongedocumenteerde mensen in sectoren
zoals de horeca en schoonmaak ook de werkomstandigheden en arbeidsvoorwaarden van
gedocumenteerde werknemers onder druk zet? Bent u bereid het minimumloon verder te
verhogen, het liefst naar 18 euro per uur, zodat de arbeidsvoorwaarden in deze sectoren
verbeteren en meer mensen bereid zijn het werk te doen, waardoor bedrijven minder
afhankelijk zijn van zwart-betaalde werknemers?

Antwoord 8

Het wettelijk minimumloon stelt de ondergrens van het loon. Dat beschermt alle werknemers
werkzaam in Nederland. Het voorkomt oneerlijke concurrentie op arbeidsvoorwaarden.
Onderbetaling is bij de Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag verboden. Het gaat
in dit soort gevallen veelal om werkgevers die bewust het wettelijk minimumloon overtreden.
Verhoging van het wettelijk minimumloon zal die misstanden niet meteen verhelpen.
Daarom zet ik mij doorlopend in om door middel van handhaving deze misstanden aan
te pakken.

In het illustratieve pakket in het Interdepartementaal Beleidsonderzoek (IBO) Arbeidsmigratie
is verhoging van het wettelijk minimumloon opgenomen als één van de mogelijke maatregelen
om de vraag naar laagbetaalde arbeid te verminderen en de kwaliteit van werk te verhogen.
Dit is een generieke maatregel die alle werknemers en werkgevers treft. Het kan daarmee
ook bijdragen aan bestaanszekerheid. Maar zoals het IBO opmerkt, kunnen ook negatieve
arbeidsmarkteffecten optreden waardoor sommige werknemers hun baan kunnen verliezen
omdat de loonkosten stijgen. Daarbij is het minimumloon de afgelopen jaren al verhoogd.
Onder andere door de generieke verhoging van 10,15% in 2023 en de invoering van het
minimumuurloon in 2024. Verhogen van het minimumloon kent een groot budgettair beslag,
indien dit wordt doorgevoerd met de koppeling aan de uitkeringen.

Vraag 9

Deelt u de mening dat er betere regels moeten komen voor goed werkgeverschap in de
schoonmaaksector, zodat schoonmaakwerk meer als werk wordt gezien in plaats van een
klusje en de arbeidsvoorwaarden beter geregeld kunnen worden? Zo ja, op welke manier
en waarom is dit nog niet het geval? Zo niet, waarom niet?

Antwoord 9

Meer regels zijn niet altijd het antwoord op het soort misstanden met arbeidsmigranten
dat nu naar buiten komt, want daarbij worden de regels juist niet nageleefd door werkgevers.
De verantwoordelijkheid voor goed werkgeverschap ligt bij werkgevers én opdrachtgevers.
Er zijn ook goede private initiatieven zoals de Code Verantwoordelijk Marktgedrag,
oftewel de Schoonmaakcode. Die een appèl doet op opdrachtgevers om bij aanbestedingen
niet alleen de prijs te laten meewegen maar ook de kwaliteit en de arbeidsomstandigheden
van medewerkers.