Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Sneller over de bezorgtijden van PostNL in relatie tot de Tweede Kamerverkiezingen

Antwoord van Minister Uitermark (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties), mede
namens de Minister van Economische Zaken (ontvangen 20 augustus 2025)

Vraag 1

Kunt u uiteenzetten op welke wijze het besluit om 48 uur als bezorgtermijn voor brievenpost
voor PostNL te hanteren van invloed is op de uitvoering van de aanstaande Tweede Kamerverkiezingen,
gelet op de rol die de postdienst speelt in het verspreiden van stempassen, vervangende
stempassen en briefstemmen uit het buitenland?

Antwoord 1

Het voorstel heeft betrekking op post die onder de universele postdienst (UPD) verstuurd
wordt. Overheidspost, zoals de bezorging van stempassen, valt hier niet onder. Daar
worden net zoals bij andere zakelijke poststromen direct afspraken over gemaakt met
PostNL.

Voor zakelijke post is PostNL al per 1 januari 2025 overgestapt naar bezorging binnen
twee dagen. Voor de meeste verkiezingspost heeft dit weinig impact, omdat deze al
niet de volgende dag bezorgd werd. Mensen ontvangen stempassen uiterlijk twee weken
voorafgaand aan de verkiezing, bezorging op de volgende dag is daarbij niet nodig.

Bij de verzending van vervangende stempassen, kiezerspassen en schriftelijke volmachten
kan een snelle bezorging wel relevant zijn. Hier gaat het antwoord op vraag 4 nader
op in. Overigens staat het PostNL vrij om een commercieel 24-uurspostproduct te leveren
buiten de reikwijdte van de UPD. De verwachting is dat andere bedrijven, waaronder
pakketbezorgers, dat ook gaan doen. Zodoende kan er concurrentie op prijs en kwaliteit
bij dit postproduct ontstaan. Hier kunnen gemeenten bij de versturing van vervangende
stempassen ook van profiteren.

De briefstemmen vanuit het buitenland vallen wel onder de UPD, voor het deel dat ze
binnen Nederland afleggen. PostNL en de gemeente Den Haag, die het stemmen vanuit
het buitenland organiseert, staan in nauw contact over de bezorging van briefstemmen.
Op de laatste dag dat briefstemmen wettelijk mogelijk is levert PostNL maatwerk om
te zorgen dat de die dag ontvangen briefstemmen tijdig bij de gemeente Den Haag worden
afgeleverd.

Met de gemeente Den Haag is afgesproken bij de Tweede Kamerverkiezing de te laat ontvangen
briefstemmen te inventariseren, zodat dit in de evaluatie kan worden meegenomen. De
maatregel die in de kamerbrief van 30 juni 2025 is aangekondigd kan pas in juli 2026
inwerkingtreden. De bezorgtermijn van bezorging binnen twee dagen voor post binnen
de UPD geldt daarom nog niet voor de Tweede Kamerverkiezing op 29 oktober 2025.

Vraag 2

Deelt u de mening dat tijdige en betrouwbare bezorging van stempassen en briefstemmen
cruciaal is voor uitoefening van het stemrecht?

Antwoord 2

Ja. Het is voor het uitoefenen van het stemrecht essentieel dat mensen stempassen
tijdig in handen hebben.

Vraag 3

Beschikt u over signalen uit het verleden dat kiezers hun stemrecht niet konden uitoefenen
door problemen in de postbezorging, bijvoorbeeld door een vertraagde vervangende stempas
of briefstem?

Antwoord 3

Bij de Tweede Kamerverkiezing worden ongeveer 13,5 miljoen stempassen bezorgd. In
veruit de meeste gevallen gaat dit goed. In het verleden zijn er gevallen geweest
waarbij stempassen niet of niet tijdig zijn bezorgd. In dat geval kan een kiezer een
vervangende stempas aanvragen en alsnog stemmen.

Het algemene beeld van de postbezorging bij de vorige verkiezing, de Europese Parlementsverkiezing
in juni 2024, was goed. Wel heeft de Nederlandse vereniging voor Burgerzaken (NVVB)
in de evaluatie van deze verkiezing aangegeven dat de tijdige bezorging van vervangende
stempassen, kiezerspassen en schriftelijke volmachten op korte termijn niet altijd
lukt.1 Er zijn bij het Ministerie van BZK verder geen signalen ontvangen dat kiezers niet
hebben kunnen stemmen door het niet (tijdig) ontvangen van hun (vervangende) stempas.

De tijdsperiode voor de bezorging van de stempassen is relatief kort en daardoor staat
de tijdige bezorging op de lange termijn onder druk. Daarom heb ik eerder aangegeven
de termijnen in de Kieswet voor de bezorging van stembescheiden te onderzoeken en
te betrekken bij het wetsvoorstel over de kandidaatstellingsprocedure.2

Voor de stemmen vanuit het buitenland gelden bijzondere omstandigheden, namelijk de
afhankelijkheid van het moment van verzending van de kiezer, de postverzending in
het land van verzending en de soms lange afstand die de briefstem moet afleggen naar
Nederland. Hierdoor is het soms niet te voorkomen dat briefstemmen te laat aankomen.
Kiezers in het buitenland worden geïnformeerd over de termijnen en het belang van
tijdige verzending.

Vraag 4

Acht u de termijn voor het schriftelijk aanvragen van een vervangende stempas van
vijf dagen voorafgaand aan de verkiezingen, zoals vastgesteld in artikel J 8, derde
lid van de Kieswet, nog toereikend, gelet op de langere bezorgtijden van PostNL? Zo
nee, welke maatregelen bent u van plan te nemen?

Antwoord 4

De termijn voor het schriftelijk aanvragen van een vervangende stempas is vijf dagen
om kiezers hier zo lang als mogelijk de gelegenheid voor te geven. Zo kunnen zij hun
stem uitbrengen, ook als zij er op een laat moment achter komen geen stempas te hebben
ontvangen of deze kwijt te zijn. Na deze termijn is het alleen nog mogelijk de vervangende
stempas mondeling aan te vragen bij de gemeentebalie.

Vervangende stempassen hebben bij PostNL extra aandacht. Voor vervangende stempassen
die op de wettelijk laatst mogelijke dag, de vrijdag voor de verkiezing, worden aangevraagd,
geldt echter dat er dan niet heel veel tijd meer is om deze te bezorgen. Met het hierboven
vermelde, door PostNL gehanteerde, bezorgkader van bezorging binnen twee (werk)dagen
kan ook een op vrijdag aangevraagde vervangende stempas nog tijdig bij de kiezer zijn:
op zaterdag of op dinsdag. Wanneer er echter iets niet helemaal goed verloopt in het
bezorgingsproces, is er de kans dat de kiezer de stempas niet vóór de verkiezingsdag
ontvangt.

Daarom heeft het Ministerie van BZK na contact met PostNL gemeenten hierop gewezen
en opgeroepen voor de op het laatste moment aangevraagde passen te kijken naar alternatieve
bezorgmethoden. Zo kunnen gemeenten overwegen om bodes of koeriersdiensten in te zetten.
PostNL kan bij het inzetten van koeriersdiensten ondersteunen. Kiezers kunnen een
vervangende stempas ook tot de dag voor de verkiezing om 12.00 uur bij de balie van
de gemeente mondeling aanvragen. Zoals hierboven aangegeven zal ik de termijnen voor
de bezorging van stempassen betrekken bij het wetsvoorstel over de versterking van
de kandidaatstellingsprocedure.

Het is kiezers altijd aan te raden zo vroeg mogelijk na te gaan of zij hun stempas
hebben ontvangen en een eventuele vervangende stempas, kiezerspas of schriftelijke
volmacht tijdig aan te vragen. Het Ministerie van BZK zal kiezers hiertoe oproepen
en heeft ook gemeenten gevraagd dit te doen.

Vraag 5

Bent u bereid om PostNL te verzoeken om voor verkiezingspost, zoals stempassen en
briefstemmen, een versnelde procedure te hanteren, zoals dat al gebeurt met rouwpost
en medische post? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 5

Nee, verkiezingspost valt buiten de reikwijdte van de UPD. Dit betekent dat het aan
de verzender van deze overheidspost en PostNL is om afspraken te maken over de condities
en procedures voor bezorging, net zoals dat gebeurt bij alle zakelijke post. Rouwpost
en medische post vallen wel binnen de reikwijdte van de UPD en hebben daarbij speciale
voorwaarden, waaronder bezorging binnen één dag.

Vraag 6

Overweegt u andere maatregelen om te voorkomen dat kiezers door vertragingen in de
post hun stemrecht niet kunnen uitoefenen?

Antwoord 6

De tijdige bezorging van stempassen is van groot belang voor de uitoefening van het
stemrecht bij verkiezingen. Het Ministerie van BZK voert daarom hierover regelmatig
het gesprek met PostNL. Bij PostNL wordt voor verkiezingen een projectteam ingericht
dat intensief contact heeft met gemeenten en drukkers van stempassen, zodat processen
op elkaar aansluiten. Stempassen hebben specifieke codering, waardoor ze goed te volgen
zijn in het sorteerproces. Individuele postbezorgers worden apart geïnformeerd over
het belang van een goede bezorging van de verkiezingspost, wanneer de stempassen zich
in hun tassen bevinden. Het verkiezingsteam van PostNL schakelt bij eventuele incidenten
en calamiteiten met gemeenten om deze zo snel mogelijk op te lossen.

Bij eerdere verkiezingen hebben verreweg de meeste kiezers hun stempas tijdig ontvangen
en de verwachting is dat dit ook voor de Tweede Kamerverkiezing op 29 oktober 2025
het geval zal zijn. Als er toch iets mis gaat, kunnen kiezers een vervangende stempas
aanvragen. Schriftelijk kan dit uiterlijk vrijdag 24 oktober, mondeling bij de balie
van de gemeente kan dit tot dinsdag 28 oktober 12.00 uur. Zoals vermeld roept het
Ministerie van BZK gemeenten op voor op het laatste moment aangevraagde vervangende
stempassen, kiezerspassen en schriftelijke volmachten gebruik te maken van alternatieve
bezorgmethoden. Zodat ook deze tijdig bij de kiezer aankomen.

Daarnaast worden kiezers opgeroepen deze passen tijdig aan te vragen.

Voor de langere termijn worden de termijnen in de Kieswet onderzocht en betrokken
bij het wetsvoorstel over de kandidaatstellingsprocedure.