Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Joseph en Omtzigt over de verjaring van schadeclaims bij invaren van pensioenen

Antwoord van Minister Van Hijum (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) (ontvangen 1 juli
2025)Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2024–2025, nr. 2337

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van de uitspraak van de Rechtbank Oost-Brabant van 10 april
2025, waaruit blijkt dat schadeclaims wegens fouten van pensioenfondsen in beginsel
na 20 jaar verjaren?1

Antwoord 1

Ja, hiervan heb ik kennisgenomen.

Vraag 2

Deelt u de opvatting dat, gelet op deze uitspraak en het algemene verjaringsleerstuk
uit Boek 3 van het Burgerlijk Wetboek, geconcludeerd kan worden dat een rechtsvordering
tot schadevergoeding wegens rekenfouten bij het invaren, dan wel schade als gevolg
van het invaren ten opzichte van de situatie waarin niet zou zijn ingevaren, in beginsel
na uiterlijk 20 jaar verjaart?

Antwoord 2

Ja, deze opvatting ten aanzien van verjaring deel ik. De reden hiertoe is dat er op
dit moment geen juridisch verschil bestaat in de verjaringstermijnen zoals neergelegd
in Boek 3 van het Burgerlijk Wetboek (BW) in de situatie vóór invaren onder de Wet
toekomst pensioenen (Wtp) en de situatie ná invaren onder de Wtp. De verjaringstermijn
van 20 jaar (absolute verjaring) begint op het moment dat een fout is gemaakt als
schadeveroorzakende moment en is hard. Het is uiteindelijk aan de rechter om te oordelen
of (reken)fouten bij het invaren eventueel anders beoordeeld moeten worden. Belangrijk
is daarbij wel dat de Wtp veel waarborgen bevat om te voorkomen dat tijdens (en na)
het invaren fouten gemaakt worden en dat fouten ook hersteld kunnen en zullen worden.
Ik vind het daarom van belang dat fondsen hier alert op zijn en daar werk van maken.
In het antwoord op vraag 3 ga ik hier nader op in.

Vraag 3

Acht u het in dat licht niet problematisch dat deelnemers in veel gevallen – bijvoorbeeld
jongere deelnemers zoals veertigers – pas over circa 25 jaar kunnen vaststellen wat
hun feitelijk pensioenresultaat is, terwijl zij bovendien niet zelfstandig kunnen
nagaan of hun transitieaanspraak correct is berekend en geen inzicht hebben in de
verjaringsproblematiek?

Antwoord 3

Nee, dit zie ik anders en ik geef hierop graag een nadere toelichting. Zoals aangegeven
in mijn antwoord op vraag 2, blijft de toepassing van de verjaringstermijnen in beginsel
ongewijzigd, ook onder de Wtp. Er zijn echter zowel mitigerende mechanismen als structurele
waarborgen in het nieuwe stelsel en tijdens het invaren ingebouwd, die er op gericht
zijn om risico’s voortijdig te ondervangen. Alle maatregelen zijn er eerst op gericht
om fouten te voorkomen. Vervolgens op het herstellen van ontstane fouten.

Zo is er in de aanloop naar het invaren verhoogde aandacht voor de datakwaliteit,
zowel bij de fondsen als de toezichthouders. Ook zijn er verhoogde zorg- en informatieplichten
voor pensioenfondsen. De Wtp bevat expliciete bepalingen over transparantie en evenwichtige
belangenbehartiging bij het invaren die de kans verkleinen dat deelnemers pas (veel)
later ontdekken dat er fouten zijn gemaakt. Zo zorgen de communicatieverplichtingen
ex de artikelen 48a en 117 Pensioenwet (Pw) ervoor dat deelnemers tijdig, duidelijk
en op een begrijpelijke wijze geïnformeerd worden. Als voorbeeld kan worden genoemd
de omzetting van opgebouwde pensioen in een persoonlijk pensioenvermogen, alsook de
belangrijkste uitgangspunten die hiervoor zijn gebruikt en de contactmogelijkheden
bij vragen of twijfels. Als deelnemers dat wensen kunnen ze hun pensioenuitvoerder
vragen de voor hen geldende bedragen na te rekenen en uit te leggen.

Daarnaast blijft het pensioenfonds ook ná het invaren verantwoordelijk voor de juistheid
van de gegevens waarop de transitie is gebaseerd. Zodra fouten worden ontdekt rust
op het fonds een verantwoordelijkheid om deze te corrigeren voor zover dit redelijk
is. Voorts is sprake van een waarschuwingsfunctie en nalevingsdruk vanuit de toezichthouders
(DNB en AFM). Zij controleren de juistheid van het transitieproces, inclusief de juiste
procestappen ten aanzien van datakwaliteit, communicatie en evenwichtigheid. Verder
zijn de waarborgen voor de klachtenprocedure versterkt en is er een mogelijkheid van
alternatieve geschilbeslechting, naast de gang naar de rechter. Deelnemers die twijfelen
aan de juistheid van hun transitieaanspraak kunnen zodoende terecht bij de interne
klachtprocedure van het pensioenfonds, maar dus ook bij het GIP en Kifid.

Tenslotte zijn er herstelmogelijkheden bij fouten. Als pensioenfondsen namelijk in
een later stadium constateren dat het invaren op basis van foutieve data is gebeurd,
dan zijn zij zoals ik eerder aangaf op grond van hun zorgplicht gehouden deze fouten
te herstellen. Daarvoor houden zij reserveringen aan in hun operationele reserve.

Vraag 4

Deelt u de zorg dat dit des te problematischer is nu deelnemers geen bezwaarrecht
hebben bij het invaren, omdat het bezwaarrecht op grond van artikel 83 Pensioenwet
(Pw) door artikel 150l Wet toekomst pensioenen (Wtp) buiten toepassing is verklaard?

Antwoord 4

Nee, deze zorg deel ik niet. Ook wanneer er sprake zou zijn geweest van individueel
bezwaarrecht kunnen immers fouten worden gemaakt. Zoals aangegeven in mijn antwoord
op vraag 3 zijn er onder de Wtp nieuwe waarborgen en procedures ingevoerd om deelnemers
te beschermen en zullen gemaakte fouten door fondsen worden hersteld.

Vraag 5

Hoe verhoudt deze uitspraak van de Rechtbank zich tot uw antwoord op eerdere Kamervragen2 waarin aangegeven wordt dat niet gegarandeerd kan worden dat er op een later moment
na invaren nog fouten in administraties aan het licht kunnen komen?

Antwoord 5

Ik lees in de uitspraak van de rechtbank een bevestiging van de huidige juridische
realiteit. Namelijk dat een eenmaal verjaarde vordering in principe niet meer succesvol
kan worden ingesteld, zelfs als de schade pas later wordt ontdekt. Zoals ik in mijn
antwoord op vraag 3 heb geschetst bestaan er diverse waarborgen om fouten zo veel
mogelijk te voorkomen en zodra deze ontdekt worden, te corrigeren. Ik verwacht ook
dat pensioenfondsen fouten die gemaakt zijn tijdens het invaren en die zij zelf in
een laat stadium ontdekken, zullen corrigeren.

Vraag 6

Bent u bereid om een lex specialis op te nemen in de Pensioenwet waarin wordt bepaald
dat de absolute verjaringstermijn in geval van schade door invaren wordt verlengd
naar 30 jaar, dan wel dat de aanvang van de absolute verjaringstermijn niet begint
bij het schadeveroorzakende moment, maar bij het moment waarop de deelnemer daadwerkelijk
bekend is geworden met het schadeveroorzakend feit?

Antwoord 6

Ik heb begrip voor de zorgen van de vragenstellers over of deelnemers voldoende handelingsperspectief
hebben, in geval fouten pas laat worden opgemerkt. Hierbij moet in de praktijk een
balans worden gevonden tussen het belang van de individuele deelnemer en dat van het
collectief van deelnemers.

Ik wil hierbij benadrukken dat bij administratieve fouten rond pensioenopbouw of invaren
geldt dat de pensioenuitvoerder wettelijk gehouden is tot herstel zodra een fout aan
het licht komt, mits dit nog uitvoerbaar is. De Wtp benadrukt daarbij het belang van
zorgvuldige communicatie en datakwaliteit en spoort deelnemers expliciet aan om fouten
te melden. In dat kader biedt de relatieve verjaringstermijn van 5 jaar uit artikel
3:310 BW nog voldoende ruimte: die termijn gaat namelijk pas lopen vanaf het moment
dat een deelnemer daadwerkelijk bekend is met de schade én de partij die daarvoor
aansprakelijk is. Deelnemers behouden dus in beginsel zeer ruime gelegenheid om bij
ontdekking van een fout een vordering in te stellen. Dat kan uiteraard direct via
een gang naar de rechter, maar de reguliere contactkanalen met de uitvoerders, alsook
de interne en/of de externe klachtenprocedures staan hiervoor ook open. De hiervoor
geschetste wijze biedt naar mijn mening voldoende evenwicht tussen de actieve herstelverantwoordelijkheid
van de uitvoerder en een reële reactietermijn voor deelnemers.

Voor het in de vraag geopperde instrument zie ik op dit moment geen aanleiding. Allereerst
als de verlenging naar 30 jaar zou plaatsvinden, dan blijft ook dit een harde termijn
waar bij echte onwetendheid na 30 jaar herstel eveneens niet mogelijk is. Zowel in
de bredere jurisprudentie als in deze specifieke uitspraak, wordt het bestaan van
verjaringsregels bovendien gerechtvaardigd vanuit de balans in rechtszekerheid voor
enerzijds de individuele deelnemer en anderzijds de pensioenuitvoerder en daarmee
voor het fondscollectief. Die rechtvaardiging is er ook in gelegen dat door (groot)
tijdsverloop het niet meer goed mogelijk is voor een partij om zich tegen een aansprakelijkstelling
te verweren.

Vraag 7

Bent u het eens met de conclusie in dit geval niet kan worden aangesloten bij artikel
59 Pw, aangezien het hier een toekenningsvordering en geen uitkeringsvordering betreft?

Antwoord 7

Mij is onduidelijk waarop deze conclusie is gebaseerd. Artikel 59 Pw sluit niet uit
dat een deelnemer die een uitkering ontvangt, maar meent dat zijn transitieaanspraak
te laag is vastgesteld, daartegen in rechte kan opkomen. Zoals ik heb aangegeven in
het antwoord op vraag 2 is het uiteindelijk aan de rechter om hierover een oordeel
te vellen.

Vraag 8

Indien u niet bereid bent deze aanvullende rechtsbescherming te bieden, welke concrete
en realistische maatregelen bent u dan wél bereid te steunen om de rechtspositie van
deelnemers in dit opzicht te versterken?

Antwoord 8

Ik vind het in dit licht van groot belang dat deelnemers goed worden meegenomen in
deze pensioentransitie en goed begrijpen wat er met hun pensioenaanspraken gebeurt.
Ik onderken namelijk dat deelnemers, zeker jongeren en slapers, afhankelijk zijn van
de juistheid van gegevens en informatie in de keten. En dat bij onvolkomenheden of
fouten herstel soms pas laat mogelijk blijkt. Recent heb ik daarom een aantal aanvullende
maatregelen aangekondigd om deelnemers beter te betrekken en te informeren. Daarnaast
vind ik het zoals in de eerdere beantwoording van groot belang dat er veel aandacht
is voor het voorkomen en herstellen van fouten, zodat een gang naar de rechter niet
noodzakelijk hoeft te zijn. In dat kader zijn ook de reeds getroffen maatregelen van
rechtsbescherming van groot belang. Deze zien toe op de wettelijke eisen van de interne
geschilbeslechting en de verplichte aansluiting van een pensioenuitvoerder bij de
externe geschilbeslechting.

Vraag 9

Bent u het ermee eens dat deelnemers hun pensioenopbouw niet zelfstandig kunnen berekenen
door gebrek aan toegang tot fondsspecifieke gegevens zoals sterftetafels, omrekentabellen
en wisselende loon- en franchisewijzigingen?

Antwoord 9

Het is in beginsel een taak van de pensioenuitvoerder om het verwachte pensioen van
deelnemers te berekenen. Gegevens die onderdeel zijn van een berekening zoals fondsspecifieke
sterftetafels, toedelingsparameters, projectierendementen en herverdelingsmechanismen
zijn enerzijds vaak actuarieel complex en in onderling samenhang toegepast. Dit maakt
het ook op zich nagenoeg onmogelijk om de berekening zelfstandig te reconstrueren.
Deelnemers hebben wel de mogelijkheid om het fonds te vragen de voor hen geldende
bedragen na te rekenen en uit te leggen. Daarnaast zie ik binnen de sector toenemende
aandacht voor begrijpelijke informatie en voor tools waarmee deelnemers meer inzicht
kunnen krijgen in de herkomst en werking van hun persoonlijk pensioenvermogen. Daarmee
kan enerzijds het vertrouwen van deelnemers worden behouden en anderzijds recht worden
gedaan aan de uitgangspunten waar ik veel waarde aan hecht, namelijk transparantie
en individuele rechtsbescherming binnen een collectief systeem.

Vraag 10

Bent u daarom bereid te regelen dat pensioenfondsen verplicht worden om aan deelnemers
een rechtsgeldig en begrijpelijk document te verstrekken – anders dan het pensioenreglement
– waaraan deelnemers – in tegenstelling tot het uniform pensioenoverzicht (UPO) –
wél rechten kunnen ontlenen?

Antwoord 10

Met de vragen stellers deel ik het belang dat deelnemers bij een omvangrijke stelselwijziging
als het invaren heldere en controleerbare informatie over hun pensioenaanspraken ontvangen.
Zoals in mijn eerdere antwoorden aangegeven hecht ik er daarom aan dat bij fouten
in de administratie de uitvoerders deze corrigeren. In dit verband zie ik ook het
belang van de relatieve verjaringstermijn van 5 jaar wat ik nader heb toegelicht in
mijn antwoord op vraag 6.

Voor het voorstel om afdwingbare rechten aan het UPO te kunnen ontlenen, zie ik echter
geen mogelijkheden. Hoofdregel is en blijft dat het pensioenreglement leidend is.
Aan de hand daarvan worden pensioenaanspraken bepaald. Deze aanspraken zijn echter
niet statisch, wat ook in de jurisprudentie meerdere keren is bevestigd. Wijzigingen
in de persoonlijke situatie van mensen, die soms ook door de werkgever niet of niet
op tijd worden doorgegeven, kunnen veelal al leiden tot wijzigingen in de op te bouwen
dan wel opgebouwde pensioenaanspraken. Daarom is het jaarlijks te verstrekken UPO
een cijfermatige persoonlijke uitwerking, die niet onveranderbaar vaststaat.

Vraag 11

Bent u ook bereid om pensioenfondsen te verplichten een disclaimer op te nemen in
het UPO, waarin expliciet wordt gewezen op de toepasselijke verjaringstermijn en de
mogelijke consequenties hiervan voor de rechtspositie van deelnemers?

Antwoord 11

Ik vind het van belang dat pensioenuitvoerders nu, tijdens de transitie, extra aandacht
besteden aan de juistheid van hun administratie en deelnemers blijven oproepen om
dit te controleren. Ik zie namelijk dat pensioenfondsen deelnemers steeds meer op
expliciete wijze, bijvoorbeeld via de website bij het inloggen op de mijnomgeving,
oproepen om gegevens die bij een pensioenfonds bekend zijn te controleren en wijzigingen
door te geven. Dit sluit niet alleen aan bij hun herstelplicht, voor zoverre correctie
feitelijk nog mogelijk is, maar ook bij de zorgplicht om deelnemers in begrijpelijke
taal wegwijs te maken in hun pensioenpositie. Ik wil met de sector overleggen op welke
wijze zij dit nog meer onder de aandacht kunnen brengen. Op de website pensioenduidelijkheid.nl
zal hier in ieder geval extra aandacht aan worden besteed.

Vraag 12

Kunt u de vragen één voor één beantwoorden binnen 3 weken?

Antwoord 12

U heeft de antwoorden zo spoedig mogelijk na de uitstelbrief ontvangen.