Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van Nispen over de verder aan het licht gekomen misstanden in sektes door Undercover

Antwoord van Staatssecretaris Struycken (Justitie en Veiligheid), mede namens de Minister
van Justitie en Veiligheid (ontvangen 30 juni 2025). Zie ook Aanhangsel Handelingen,
vergaderjaar 2024–2025, nr. 2527

Vraag 1

Bent u bekend met de uitzending van Undercover in Nederland waarin misstanden in de
sekte «de lichtfamilie», die actief is in Nederland, zijn vastgesteld middels een
undercover infiltrant?1
2

Antwoord 1

Ja, ik heb kennis genomen van het tweeluik van Undercover in Nederland over de sekte
De Lichtfamilie.

Vraag 2 en 4

Wat is uw reactie op deze documentaire waarin wordt gesproken over grensoverschrijdend
gedrag binnen deze sekte, zoals shunning, het aftroggelen van geld van de leden en
vernederen?

Deelt u de mening dat het niet aanvaardbaar is dat mensen worden gemanipuleerd en
gekleineerd in het afstaan van hun bezittingen, alle contacten met mensen buiten de
sekte en het ondergaan van grensoverschrijdende handelingen?

Antwoord 2 en 4

In zijn algemeenheid geldt dat iedereen het recht heeft om zijn eigen godsdienst of
levensovertuiging te kiezen en zich daarop te baseren, mits dit binnen de wettelijke
kaders blijft. Zo mogen mensen in principe afstand doen van hun persoonlijke bezittingen,
maar dit mag niet gepaard gaan met strafbaar gedrag zoals manipulatie, dwang of vernedering.
Dergelijke handelingen zijn onaanvaardbaar en kunnen juridische gevolgen hebben, vooral
als ze leiden tot psychisch of fysiek letsel. Het Openbaar Ministerie (OM) kan strafrechtelijk
ingrijpen als er voldoende bewijs is dat er sprake is van strafbare feiten.

Vraag 3

Wat vindt u ervan dat in deze sekte er sprake is van een overtuiging dat mensen die
ernstig ziek, zoals mensen met kanker, dit aan zichzelf te wijten hebben en door de
«Draak» te verdrijven ook de genezing zelf in de hand hebben?

Antwoord 3

Dit vind ik bedrieglijk en gevaarlijk. Een overtuiging uitspreken – zoals de sekteleider
in de uitzending doet – is overigens niet hetzelfde als alternatieve zorg verlenen.
Voor de volledigheid kan ik hier benoemen dat zodra er sprake is van een alternatieve
behandeling, de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (hierna: Wkkgz) en de Wet
op de beroepen in de individuele gezondheidszorg (hierna: Wet BIG) grenzen stellen.
Een alternatieve zorgaanbieder mag volgens de Wkkgz geen schade of een aanmerkelijke
kans op schade aan de gezondheid veroorzaken. Van schade of een aanmerkelijke kans
daarop kan bijvoorbeeld sprake zijn als patiënten worden afgehouden van reguliere
zorg.

In dat geval kan de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) ingrijpen. Het is voor
de samenleving erg belangrijk dat mensen die negatieve gevolgen ondervinden van dergelijke
keuzes, dit melden bij de IGJ. De IGJ kan de situatie dan onderzoeken en ingrijpen
als dat nodig is. Daarnaast kan een behandelaar strafrechtelijk worden vervolgd als
hij een aanmerkelijke kans op benadeling van de gezondheid van de cliënt veroorzaakt
of als hij weet of ernstige reden heeft om te vermoeden dat zijn behandeling en advisering
daartoe leidt. Hierover kan aangifte worden gedaan. Dit is geregeld in de Wet BIG.

Ik roep iedereen op om alert te zijn en eventuele zorgen of problemen over alternatieve
behandelingen te melden bij de IGJ. Het is van groot belang dat we de veiligheid en
gezondheid van patiënten vooropstellen, terwijl we ook hun recht op geloof en keuzevrijheid
respecteren.

Vraag 5

Deelt u de mening dat dit zeker geen nieuw fenomeen is gezien een eerdere documentaire
van Undercover in Nederland in 2011, toen over de «Miracle of Love» sekte? En alle
andere onthullingen over misstanden bij verschillende sektes in de jaren daarna?

Antwoord 5

Ja, ik ben het eens dat het bestaan van «sektes» geen nieuw fenomeen is. Neutraal
gedefinieerd zijn «sektes» georganiseerde groepen mensen binnen een religie die dezelfde
geloofsovertuigingen delen. Door de geschiedenis heen zijn ze in diverse vormen en
onder verschillende omstandigheden ontstaan, vaak als reactie op sociale, culturele
of religieuze veranderingen, wat aantoont dat ze van alle tijden zijn. De recente
aandacht in de media en de maatschappij voor groeperingen die als sektes worden bestempeld,
vooral door onthullingen van misstanden, hebben geleid tot een verhoogd bewustzijn
en discussie over de problematiek die binnen deze groeperingen speelt.

Vraag 6

Hoe groot en ernstig is volgens u momenteel de problematiek van sektes en misstanden
die zich daarbinnen afspelen in Nederland?

Antwoord 6

Het is belangrijk te benadrukken dat gesloten groeperingen niet per definitie schadelijk
zijn. Echter, er zijn gesloten groeperingen waarin misstanden voorkomen, waaronder
strafbare feiten die ernstige gevolgen hebben voor hun leden en de samenleving. In
dergelijke groeperingen kan het delen van ervaringen en het zoeken naar hulp bemoeilijkt
worden door sterke loyaliteit, geheimhouding, machtsstructuren en een hoge mate van
(dwingende) controle. Leden voelen zich vaak niet veilig om te spreken uit angst voor
sociale uitsluiting of repercussies, wat leidt tot isolement en beperkte toegang tot
externe hulpbronnen. Dit is zeer schadelijk, want fysiek en psychisch misbruik zijn
ernstige schendingen van de lichamelijke en geestelijke integriteit van slachtoffers,
met langdurige gevolgen die hun dagelijks leven, relaties, werk en welzijn ingrijpend
kunnen beïnvloeden.

Er zijn geen exacte cijfers over «sektes», omdat hier niet op wordt geregistreerd.
Bovendien is er geen overeenstemming over de definitie van een «sekte», wat het moeilijk
maakt om te bepalen of een bepaalde groep als sekte kan worden aangemerkt.

Vraag 7

Kunt u in algemene zin aangeven hoe de beleidsmatige aanpak van sektes in Nederland
zich de afgelopen jaren heeft ontwikkeld?

Antwoord 7

De beleidsmatige aanpak van gesloten groeperingen in Nederland heeft de afgelopen
jaren een belangrijke ontwikkeling doorgemaakt. Tussen 2012 en 2020 bestond het meldpunt
Sektesignaal. Na het opheffen van het meldpunt hebben de leden Van Wijngaarden/Michon-Derkzen
(VVD) en Van Nispen (SP) via diverse moties en Kamervragen verzocht om een nieuw meldpunt.
Mede naar aanleiding hiervan is expertisecentrum Fier in opdracht van het Ministerie
van Justitie en Veiligheid op 1 juni 2024 gestart met een 2,5-jarige pilot om een
hulppunt in te richten zodat er één herkenbaar punt komt voor hulp en doorverwijzing
aan slachtoffers van onveiligheid en dwingende controle in (gesloten) groeperingen
en hun omgeving. Het hulppunt zal op 1 juli 2025 van start gaan.

Waar hulpverleners en overheidsinstanties eerder geringe kennis hadden over gesloten
groeperingen, zijn zij nu actiever geworden in het verzamelen van informatie. Er zijn
initiatieven ontwikkeld om voorlichting te geven over risicofactoren van een gesloten
groepering en het herkennen van problematiek. Het hulppunt van Fier zal investeren
in het ontwikkelen van expertise op het gebied van onveiligheid en dwingende controle
in (gesloten) groeperingen, met als doel een landelijke kennisfunctie te creëren.
Daarnaast wordt er gewerkt aan een betere samenwerking tussen verschillende instanties,
zoals hulpverleningsorganisaties, politie en inspecties, om een effectieve aanpak
te waarborgen. Deze stappen wijzen op een groeiende erkenning van de problematiek
die kan spelen binnen gesloten groeperingen en de noodzaak voor adequate ondersteuning
van slachtoffers.

Vraag 8

Deelt u de mening dat een goed functionerend en laagdrempelig Meldpunt voor sektes
van het grootste belang is? Kunt u de Kamer uitgebreid informeren hoe dit Meldpunt,
nu bij Fier, vorm is gegeven en hoe er voor wordt gezorgd dat slachtoffers hulp krijgen
en naasten advies, maar ook dat er een landelijke kennisfunctie gaat ontstaan?

Antwoord 8

Ik deel de mening dat slachtoffers en hun naasten hebben baat bij een herkenbare plek
in de hulpverlening. Met het inrichten van het hulppunt van Fier komt er zo een herkenbare
plek waar signalen van onveiligheid en dwingende controle in (gesloten) groeperingen
samenkomen, en waar kennis en expertise voorhanden is om informatie te verstrekken
over problematiek binnen deze groeperingen. Op de website kunnen gebruikers informatie
vinden, zoals risico-indicatoren en een hulpwijzer. Het hulppunt biedt ook passende
(na)zorg voor personen die fysiek of emotioneel schade ondervinden doordat zij deel
uitmaken of deel uit hebben gemaakt van een groepering waarin misstanden plaatsvinden.
Slachtoffers en naasten kunnen via de website veilig, vertrouwelijk en kosteloos chatten
met Fier, waar ze informatie, advies en professionele hulp door hbo-opgeleide hulpverleners
kunnen ontvangen. De chat staat in verbinding met hulpverleningspartners en opsporingsinstanties,
zodat slachtoffers ook offline ondersteuning kunnen krijgen indien zij dat wensen.

De chat met Fier is al geopend en kan ondersteuning bieden aan mensen die bijvoorbeeld
seksueel geweld, psychisch geweld of uitbuiting hebben meegemaakt. Vanaf 1 juli 2025
kunnen mensen bij Fier terecht voor ondersteuning vanuit de specialisatie onveiligheid
en dwingende controle in (gesloten) groeperingen.

Het hulppunt van Fier investeert in het ontwikkelen van expertise op het gebied van
onveiligheid en dwingende controle in (gesloten) groeperingen, met als doel een landelijke
kennisfunctie te creëren. Hiervoor wordt samengewerkt met deskundigen op operationeel
en wetenschappelijk vlak, zowel nationaal als internationaal. De verworven kennis
vormt de basis voor het hulppunt en de gerichte, onderbouwde inzet van hulpprofessionals
die betrokken zijn bij de online hulpverlening. Vanuit deze kennispositie wordt er
gewerkt aan kennisdeling, onder andere door het organiseren van voorlichtingssessies
voor professionals. Daarnaast wordt er actief aandacht besteed aan samenwerking en
het uitwisselen van informatie over trends en ontwikkelingen met gemeenten, politie
en het OM.

Er is nadrukkelijk niet gekozen voor de oprichting van een nieuw meldpunt. De politie is het centrale punt voor het doen van meldingen en aangiftes van
strafbare feiten. Bovendien kan een punt dat uitsluitend voor meldingen is bedoeld,
geen directe en laagdrempelige hulp of ondersteuning door hiertoe opgeleide professionals
aan slachtoffers en bezorgde familieleden bieden. Dit zou betekenen dat mensen altijd
doorverwezen moeten worden. Het voordeel van de samenwerking met Fier is dat deze
organisatie al over kennis beschikt met betrekking tot geweld in afhankelijkheidsrelaties
en de benodigde samenwerkingsstructuren heeft. Bovendien zou een nieuw meldpunt leiden
tot verdere versnippering van de hulpverlening voor slachtoffers.

Over de nadere vormgeving van het hulppunt bij Fier wordt de Kamer geïnformeerd in
de Kamerbrief onveiligheid en dwingende controle in (gesloten) groeperingen die voor
het zomerreces uitgaat.

Vraag 9

Hoe zal er voor gezorgd worden dat slachtoffers en naasten aan de ene kant er zeker
van zijn dat hulpvragen en zorgen laagdrempelig en veilig gemeld kunnen worden bij
het meldpunt, maar aan de andere kant ernstige misstanden niet zonder gevolgen blijven
en er lijntjes zijn met onder andere de politie en eventueel Inspecties om in te grijpen
in de situaties die daar om vragen?

Antwoord 9

Het hulppunt van Fier zal 1 juli 2025 live gaan. Slachtoffers en hun naasten kunnen
dan kosteloos op een veilige en vertrouwelijke manier chatten, en via die weg informatie,
advies en hulp ontvangen. Chatgebruikers kunnen een account aanmaken, zodat ze op
hun eigen gewenste momenten meerdere keren terug kunnen komen voor hulp. De laagdrempelige
vorm van hulp maakt dat slachtoffers in beeld komen die anders niet gezien worden.
Het is de bedoeling dat het hulppunt van Fier in contact staat met (opsporings)instanties
en hulpverleningspartners, zodat Fier een warme overdacht kan faciliteren richting
face-to-face hulpverlening of het doen van een melding of aangifte, als slachtoffers
hiervoor openstaan. Het hulppunt zal daartoe met de politie samenwerken, onder meer
met politiemedewerkers met de kenniscompetentie sektes en gesloten gemeenschappen.

De precieze uitwerking van de samenwerking wordt waar nodig bijgesteld op basis van
ervaringen. Het hulppunt is daarnaast vanuit zijn expertpositie beschikbaar voor de
politie voor kennis en informatie ten behoeve van opsporing en vervolging.

Vraag 10

Welke financiering is er op dit moment gemoeid met dit «nieuwe» (ooit wegbezuinigde)
Meldpunt voor sektes?

Antwoord 10

De (incidentele) kosten voor de 2,5-jarige pilot om een hulppunt in te richten bij
Fier worden gedekt uit het beleidsbudget voor Slachtofferbeleid en bedragen € 926.907,–.
Als de pilot succesvol blijkt te zijn, is het streven om deze hulpverlening duurzaam
in te richten.

Vraag 11

Hoe staat het met de aangenomen motie-Van Nispen/Michon-Derkzen waarin het kabinet
wordt gevraagd werk te maken van hoe mensen beter beschermd kunnen worden tegen sektes
en of, en zo ja hoe, voorkomen kan worden dat kinderen formeel toetreden tot gesloten
gemeenschappen en waarin wordt verzocht in het kader van de aanstaande nieuwe wet
omtrent strafbaarstelling van psychisch geweld het beleid rondom sektes beter vorm
te geven en hierover al in een vroeg stadium te overleggen met deskundigen, Fier en
de politie?3

Antwoord 11

Hierover wordt de Kamer geïnformeerd in de Kamerbrief onveiligheid en dwingende controle
in (gesloten) groeperingen die voor het zomerreces uitgaat.

Vraag 12

Bent u bereid deze vragen voor het commissiedebat slachtofferbeleid op 18 juni te
beantwoorden?

Antwoord 12

Ik heb bewerkstelligd dat de beantwoording van de vragen is toegezonden voorafgaande
aan het commissiedebat slachtofferbeleid, dat thans geagendeerd staat op 2 juli.