Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Boon over het bericht “Tienduizenden arbeidsmigranten van buiten de EU zonder papieren in Nederland’

Antwoord van Minister Van Hijum (Sociale Zaken en Werkgelegenheid), mede namens de
Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (ontvangen 19 juni
2025). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2024–2025, nr. 2156.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Tienduizenden arbeidsmigranten van buiten de EU zonder
papieren in Nederland» en kunt u bevestigen dat tienduizenden derdelanders – waaronder
naar schatting 35.000 Brazilianen – zonder geldige verblijfsstatus in Nederland illegaal
werken?1

Antwoord 1

Ja, hiervan heb ik kennisgenomen.

Het kabinet vindt het zeer onwenselijk dat mensen illegaal verblijven in Nederland.
Dat maakt hen kwetsbaar en gevoelig voor arbeidsmisstanden en zelfs uitbuiting. Hoeveel
derdelanders er precies in de illegaliteit leven, is niet te zeggen, omdat een groot
deel onder de radar verdwijnt.

Vraag 2

Bent u, in het licht van het grootschalige misbruik van de visumvrije toegang door
arbeidsmigranten uit landen als Brazilië en Georgië, bereid deze regelingen opnieuw
te beoordelen en – indien nodig – op te schorten om verdere illegale arbeidsmigratie
tegen te gaan?

Antwoord 2

Opschorting van visumvrijstelling kan alleen in EU-verband gebeuren. De Europese Commissie
kan het opschortingsmechanisme activeren op eigen initiatief of naar aanleiding van
kennisgevingen van lidstaten. Activering van het opschortingsmechanisme kan alleen
in specifieke omstandigheden, zoals een wezenlijke toename van het aantal onrechtmatige
verblijvende vreemdelingen. Een toename van minstens 50% wordt in dit kader als wezenlijke
toename beschouwd.

Op basis van het zevende Commissierapport over het visumopschortingsmechanisme2 blijkt dat Brazilië en Georgië geen aanzienlijke stijging vertonen, bijvoorbeeld
in het aantal onrechtmatige verblijvende vreemdelingen. Op basis van de huidige cijfers
ligt activering van het opschortingsmechanisme daarmee niet voor de hand. De Europese
Commissie heeft lidstaten onlangs om input gevraagd voor het achtste opschortingsmechanismerapport.
Het beleid, de regels over visumverlening en vrijstellingen, valt onder de verantwoordelijkheid
van de Minister van Buitenlandse Zaken en zal in dat kader bijzondere aandacht vragen
voor deze signalen ten aanzien van illegaal verblijf.

In het kader van de lopende herziening van het opschortingsmechanisme zet het kabinet
in op versterking van de effectiviteit van het mechanisme. Nederland dringt daarbij
aan op uitbreiding van de opschortingsgronden, en verlaging van de drempelwaarde naar
30% voor de activering van het mechanisme.

Met de invoering van het Europees systeem voor reisinformatie en -autorisatie (ETIAS)
in het vierde kwartaal van 2026 zal een nieuwe verplichting gaan gelden voor visumvrije
derdelanders tot het vooraf aanvragen van een reisautorisatie. Hiermee kan worden
beoordeeld of de aanwezigheid een risico vormt op onder andere irreguliere migratie.

Vraag 3

Bent u bereid de sluiproute via het Registratie Niet-Ingezetenen (RNI)-systeem, waarmee
derdelanders zonder tewerkstellingsvergunning tóch een burgerservicenummer (bsn) kunnen
verkrijgen en daarmee toegang krijgen tot de Nederlandse arbeidsmarkt, per direct
te dichten?

Antwoord 3

Ik vind het zeer onwenselijk dat onrechtmatig toegang wordt verkregen tot de Nederlandse
arbeidsmarkt door met het aan het RNI-loket verkregen bsn rechtmatig verblijf in Nederland
en andere rechten te veinzen. Ik werk samen met de Staatssecretaris van BZK aan maatregelen
naar aanleiding van het nieuwsbericht en eerdere signalen3. Uw Kamer wordt in september daarover geïnformeerd, conform de motie van de leden
Saris en Ceder4.

Het is hierbij goed om te benadrukken dat het bsn zelf geen recht geeft op het werken
in Nederland, maar hiermee een schijn van legaliteit wordt verondersteld. De Wet arbeid
vreemdelingen (Wav) verbiedt werkgevers om buitenlandse krachten die geen vrije toegang
hebben tot de Nederlandse arbeidsmarkt, zonder geldige tewerkstellingsvergunning of
een gecombineerde vergunning voor verblijf en arbeid voor zich te laten werken. Het
maakt niet uit of de betreffende persoon of personen in bezit is/zijn van een bsn.
De Nederlandse Arbeidsinspectie controleert of de Wav wordt nageleefd door werkgevers
en kan bij overtredingen boetes en sancties opleggen.

Vraag 4

Waarom wordt er nauwelijks gecontroleerd of derdelanders na het verstrijken van hun
visumvrije verblijfstermijn van 90 dagen daadwerkelijk Nederland verlaten? Bent u
bereid werk te maken van structurele uitreiscontrole?

Antwoord 4

Tot op heden wordt niet gecontroleerd wie Nederland verlaat, omdat dit niet uitvoerbaar
is. Een derdelander kan Nederland via Schiphol binnen reizen en bijvoorbeeld via Duitsland
of Frankrijk weer terugreizen naar het land van herkomst. Een dergelijke uitreiscontrole
zal dan ook op Schengenniveau moeten worden geregeld.

Met de inwerkingtreding van het toekomstige Entry Exit-systeem (EES), naar verwachting
in het najaar van 2025, zal het toezicht op het naleven van de toegestane verblijfsduur
binnen het Schengengebied wel worden versterkt. Het doel van het EES is het identificeren
van overstayers en het in staat stellen van nationale autoriteiten om de nodige maatregelen
te treffen. Het EES berekent automatisch de toegestane verblijfsduur van reizigers
en genereert een melding aan de lidstaten wanneer deze termijn is verstreken.

Vraag 5

Heeft u inzicht in het aantal personen zonder geldige verblijfspapieren dat werkzaam
is bij particulieren in Nederland, bijvoorbeeld in de huishoudelijke sector? Welke
maatregelen neemt u om deze vorm van illegale tewerkstelling tegen te gaan?

Antwoord 5

Ik heb geen zicht op het aantal personen dat zonder geldige verblijfspapieren in Nederland
werkzaam is, omdat dergelijke gedragingen per definitie heimelijk zijn. Ook de Arbeidsinspectie
registreert in haar systemen niet de verblijfsstatus van werknemers die ze aantreft
bij controles op naleving van de arbeidswetten door werkgevers. Overtredingen van
de Wav kunnen zowel tewerkgestelden met legaal verblijf als zonder legaal verblijf
betreffen. In de Wav is bepaald dat een derdelander alleen mag werken in Nederland
als zijn werkgever in het bezit is van een tewerkstellingsvergunning (twv) of de vreemdeling
in het bezit is van een gecombineerde vergunning voor verblijf en arbeid (gvva) waarmee
arbeid bij zijn werkgever is toegestaan.

Het is de verantwoordelijkheid van de werkgever om de identiteit van een werknemer
vast te stellen en daarbij na te gaan of betrokkene in Nederland mag werken, en zo
ja, onder welke voorwaarden. Werkgevers moeten nagaan wat hun rechten en plichten
zijn, bijvoorbeeld door gebruik te maken van de zelfinspectietool5. Werkgevers die een derdelander laten werken zonder de benodigde werkvergunning overtreden
de Wav. Onder andere door voorlichting ga ik illegale tewerkstelling tegen.

Vraag 6

Wat gebeurt er met arbeidsmigranten die zonder tewerkstellingsvergunning of papieren
op het werk worden aangetroffen? Worden zij standaard als ongewenst vreemdeling aangemerkt
en uitgezet? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 6

Als de Arbeidsinspectie constateert dat een werkgever de Wav overtreedt door een vreemdeling
zonder de benodigde vergunning tewerk te stellen, maakt zij een boeterapport tegen
die werkgever op. De Arbeidsinspectie kan waar mogelijk en nodig verwijzen naar instanties
die de vreemdeling verder kunnen begeleiden. Overtredingen van de Wav kunnen zowel
tewerkgestelden met legaal verblijf als zonder legaal verblijf betreffen.

De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) kan een vreemdeling ongewenst verklaren.
Een ongewenstverklaring kan alleen worden opgelegd als de vreemdeling niet onder de
Terugkeerrichtlijn valt en er daarom geen Terugkeerbesluit (TKB) en Inreisverbod (IRV)
kan worden opgelegd. Illegaal verblijvende derdelanders op Nederlands grondgebied
vallen in het algemeen onder de Terugkeerrichtlijn. Zij krijgen derhalve een TKB,
waar mogelijk met een IRV. Wanneer er sprake is van een IRV op grond van openbare
orde, bedraagt de duur van het IRV ten hoogste tien jaar. Wanneer daarvan geen sprake
is en het alleen om illegaal verblijf gaat, bedraagt het IRV ten hoogste twee jaar.
Illegale tewerkstelling is een overtreding die de werkgever begaat en niet de vreemdeling.
Wel is het arbeid verrichten in strijd met de Wav in de Vreemdelingenwet 2000 een
grond om de verblijfsvergunning in te trekken.