Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Aukje de Vries over het bericht 'Topman Franse centrale bank slaat alarm: 'Zeer negatieve schok''

Antwoord van Minister Heinen (Financiën) (ontvangen 30 augustus 2024).

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Topman Franse centrale bank slaat alarm: «Zeer negatieve
schok»»1? Wat is uw reactie op dit artikel?

Antwoord 1

Ik ben bekend met dit artikel. Ik deel de zorgen van de heer Villeroy de Galhau met
betrekking tot de hoogte van het begrotingstekort in Frankrijk. Het is momenteel onbekend
welk beleid Frankrijk gaat voeren na de recente parlementsverkiezingen. Monitoring
van het Franse begrotingsbeleid zal binnen de Europese Unie plaatsvinden in het kader
van het Stabiliteits- en Groeipact.

Vraag 2

Bent u eveneens bezorgd over de begrotingstekorten en staatsschuld in een aantal Europese
landen, met name ook in grote landen als Frankrijk en Italië? Wat vindt u van deze
zorgelijke situatie die grote impact kan hebben op de eurozone en Nederland?

Antwoord 2

Het kabinet onderstreept het belang van houdbare overheidsfinanciën en deelt de noodzaak
om hoge schulden en tekorten in lidstaten terug te dringen. Het kabinet erkent dat
de Europese begrotingsregels in het verleden onvoldoende hebben geleid tot schuldafbouw
door lidstaten met hoge schulden en dat lidstaten onvoldoende financiële buffers hebben
opgebouwd om economische en financiële schokken op te vangen. Het kabinet is van mening
dat de herziene begrotingsregels waarborgen bevatten voor ambitieuze schuldafbouw,
structurele hervormingen en dat de regels investeringen stimuleren om de economie
te versterken en handhaving van de regels versterken. Het kabinet zal zich inzetten
voor een gedegen implementatie van de herziene Europese begrotingsregels. In dat kader
verwelkomt het kabinet dat de Ecofinraad op 16 juli jl. buitensporige tekorten heeft
vastgesteld in zeven lidstaten. De Commissie publiceert in het najaar voorstellen
voor Raadsaanbevelingen voor de correctie van deze buitensporige tekorten.2

Vraag 3

Wat zijn de gevolgen voor de euro en de financiële markten, want met name voor de
stabiliteit en toekomstbestendigheid van de euro is het van groot belang dat alle
landen in de Europese Unie een deugdelijk begrotingsbeleid hebben? Wat zijn de gevolgen
voor de rente en de inflatie?

Antwoord 3

Het uitroepen van de parlementsverkiezingen in Frankrijk is gepaard gegaan met een
negatieve reactie op financiële markten, waarbij het renteverschil (spread) tussen
Frankrijk en Duitsland is opgelopen tot het hoogste niveau sinds 2017. Inmiddels zijn
financiële markten gestabiliseerd en is de spread tussen Frankrijk en Duitsland afgenomen,
alhoewel deze wel hoger blijft dan voor het uitroepen van de parlementsverkiezingen.
Derhalve lijken de risico’s voor de financiële stabiliteit momenteel beperkt.

Expansief begrotingsbeleid in de huidige macro-economische context leidt ertoe dat
het begrotingsbeleid geen ondersteunende rol speelt in het streven van de ECB om de
inflatie terug naar haar 2%-doelstelling te brengen. In dit kader heeft het Europees
Begrotingscomité (European Fiscal Board, EFB) ook opgeroepen om in de eurozone als
geheel verkrappend begrotingsbeleid te voeren.3 De noodzaak voor een geleidelijke en aanhoudende begrotingsconsolidatie in de eurozone,
gezien de noodzaak om de hoge tekorten en schulden terug te dringen, is op 15 juli
jl. onderschreven door de Eurogroep.4 De begrotingsopgave die volgt uit het herziene Stabiliteits- en Groeipact en die
in het najaar door de Raad aan de lidstaten aanbevolen zal worden sluit hier naar
verwachting ook bij aan.

Vraag 4

Wat zijn de mogelijke gevolgen voor Nederland als begrotingstekorten in de eurozone
te hoog blijven? Wat zijn daarnaast de effecten voor Nederland als staatsschulden
blijvend te hoog zijn?

Antwoord 4

Lidstaten binnen de Economische en Monetaire Unie (EMU) zijn nauw verweven. De EMU
beslaat de gehele EU en de begrotingsregels zijn van toepassing op alle lidstaten.
Deze nauwe verwevenheid in combinatie met hoge schulden in een aantal lidstaten maakt
dat de EMU kwetsbaar is voor schokken. Hoge schulden maken overheden kwetsbaar voor
mogelijke renteschokken en kan leiden tot twijfel bij financiële markten of overheden
in de toekomst kunnen voldoen aan hun financiële verplichtingen. Daarnaast beperken
hoge schulden de ruimte voor overheden om te reageren op een crisis. Een asymmetrische
schok in een lidstaat kan door de verwevenheid binnen de EMU financiële en economische
gevolgen hebben voor andere lidstaten, waaronder Nederland, bijvoorbeeld via onderlinge
kapitaal- en handelsstromen, onderlinge blootstellingen van financiële instellingen
en regelingen voor financiële steun en risicodeling binnen de EU en de eurozone.

Vraag 5

Op welke manier zorgen de hernieuwde afspraken in het Stabiliteits- en Groeipact ervoor
dat landen meer gaan doen om het begrotingstekort terug te dringen? Zijn deze afspraken
nu voldoende afdwingbaar? Zo ja, hoe? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 5

Het kabinet is van mening dat de herziene begrotingsregels aanknopingspunten bieden
voor verbeterde naleving en handhaving. Ten eerste zijn de herziene begrotingsregels
landspecifiek, risicogebaseerd en anticyclisch, wat het nationaal eigenaarschap van
lidstaten moet bevorderen. Ten tweede bevatten de regels waarborgen voor ambitieuze
schuldafbouw en tekortreductie. Deze waarborgen gelden als ondergrens voor de ambitie
van het raamwerk. Ten derde bevatten de herziene begrotingsregels prikkels voor structurele
hervormingen en investeringen, wat ook kan bijdragen aan schuldhoudbaarheid. Ten vierde
is de handhaving van de regels versterkt in de herziene begrotingsregels. Zo worden
jaarlijkse en cumulatieve afwijkingen van het door de Raad vastgestelde uitgavenpad
bijgehouden in een controlerekening. Daarnaast is de rol voor het Europees Begrotingscomité
(European Fiscal Board, EFB) versterkt en verankerd in wetgeving. Ook wordt de schulduitdaging
van lidstaten als verzwarende relevante factor meegewogen bij het vaststellen en corrigeren
van buitensporige tekorten.

Het kabinet blijft zich inzetten voor een gedegen implementatie van de herziene Europese
begrotingsregels. In dat kader verwelkomt het kabinet dat de Ecofinraad op 16 juli
jl. buitensporige tekorten heeft vastgesteld in zeven lidstaten. De Commissie publiceert
in het najaar voorstellen voor Raadsaanbevelingen voor de correctie van deze buitensporige
tekorten.

Besluiten binnen het Stabiliteits- en Groeipact worden conform het Verdrag betreffende
de werking van de Europese Unie genomen door de Europese Commissie en de Raad van
de Europese Unie. Dat betekent dat geen sprake is van automatisme bij de implementatie
van de herziene afspraken. De effectiviteit van de herziening zal zich de komende
tijd in de praktijk moeten bewijzen. Nederland zal zich vanzelfsprekend inzetten voor
een gedegen implementatie van de herziene begrotingsregels door de Commissie en de
Raad.

Vraag 6

In hoeverre deelt u de twee «gouden regels» van de topman van de Franse centrale bank
dat bedrijven moeten kunnen blijven concurreren en dat tekorten niet op kunnen blijven
lopen?

Antwoord 6

Het kabinet deelt deze uitgangspunten van dhr. Villeroy de Galhau. Het kabinet blijft
zich inzetten voor een gedegen implementatie en handhaving van de herziene begrotingsregels.
Verder deelt het kabinet het belang van het versterken van het concurrentievermogen
van bedrijven in Nederland en de EU. Hierbij deelt het kabinet de uitspraak van dhr.
Villeroy de Galhau om te vertrouwen in werk en innovatie, welke in Europees verband
kunnen worden ondersteund door middel van verdere verdieping van de interne markt
en kapitaalmarktunie, en door verstandig nationaal economisch beleid dat in de EU
gecoördineerd wordt via het Europees Semester.

Vraag 7

Op welke manier agendeert dit kabinet in de Europese Unie het belang van gezonde overheidsfinanciën
en concurrentie?

Antwoord 7

Gezonde overheidsfinanciën en concurrentievermogen zijn volgens het kabinet essentieel
voor duurzame economische groei en stabiliteit. Het kabinet agendeert doorlopend het
belang van gezonde overheidsfinanciën. Daarmee zet dit kabinet de lange Nederlandse
traditie voort. Bijvoorbeeld in de recent afgeronde onderhandelingen over de herziene
begrotingsregels en de implementatie van die regels en bij de recente bespreking over
het begrotingsbeleid voor 2025 in de Eurogroep. In de verschillende Europese gremia
zet het kabinet onder andere in op versterking van het EU concurrentievermogen door
gebruik te maken van het gehele EU-beleidsinstrumentarium. Het is van belang om binnen
de overeengekomen financiële kaders de juiste randvoorwaarden te bieden voor versterking
van het concurrentievermogen. Zo dient er onder meer aandacht te zijn voor verdieping
van de interne markt en kapitaalmarktunie, structurele hervormingen, voldoende gekwalificeerd
personeel en vermindering van administratieve bedrijfslasten.

Vraag 8

Welke stappen onderneemt het kabinet om ook in Nederland het begrotingstekort terug
te dringen en om te zorgen dat bedrijven kunnen blijven concurreren?

Antwoord 8

Het kabinet erkent in het Hoofdlijnenakkoord het belang van solide begrotingsbeleid.
Het kabinet respecteert de referentiewaarden voor tekort en schuld zoals vastgelegd
in het Europese Stabiliteits- en Groeipact en de Wet Hof. Om gezonde overheidsfinanciën
te realiseren wil het kabinet de overheidsuitgaven en -inkomsten beheersen. Dit betekent
onder andere dat de budgettaire reeksen uit het Hoofdlijnenakkoord leidend zijn voor
het realiseren van de afspraken uit het akkoord. Volgens de doorrekening van het CPB
leiden de maatregelen zoals gepresenteerd in het Hoofdlijnenakkoord tot een saldoverbetering
van 0,6% bbp in 2028. Hiermee komt het saldo naar verwachting uit op –2,7% bbp in
2028. De schuld blijft naar verwachting ruim onder de 60% bbp, met 51,8% bbp in 2028.
De ramingen van het kabinet zullen in de Miljoenennota op Prinsjesdag worden gepresenteerd.

Naast gezonde overheidsfinanciën erkent het kabinet ook het belang van een sterke
concurrentiepositie, zowel van Nederland als Europa, voor onze welvaart. De Nederlandse
economie staat er goed voor. Tegelijkertijd ziet dit kabinet uitdagingen, waaronder
op het vlak van geopolitieke spanningen en productiviteit. Het kabinet wil daarom
verschillende stappen ondernemen om het verdienvermogen te verbeteren. Zo zet het
kabinet in op een stabiel ondernemingsklimaat, een sterke Europese interne markt en
een succesvolle energietransitie. In het regeerprogramma zal het kabinet hier nader
op ingaan.

In het licht van het artikel dient wel de kanttekening geplaatst te worden dat de
Franse en Nederlandse overheidsfinanciën bepaald niet één op één met elkaar te vergelijken
zijn. Ter illustratie: de Europese Commissie raamt voor Frankrijk een EMU-saldo van
–5,3% bbp en een EMU-schuld van 112,4% bbp in 2024, terwijl het saldo en de schuld
in 2024 voor Nederland, volgens de raming van de Europese Commissie, –2,0% bbp en
47,1% bbp (respectievelijk) bedragen. Ook de structuur van de Franse en Nederlandse
economieën zijn verschillend. Zo ligt in Nederland de werkloosheid in 2024 naar verwachting
op 3,9%, terwijl deze in Frankrijk 7,7% bedraagt.5 Het bruto nationaal product per hoofd van de bevolking was in Nederland in 2023
31% hoger dan in Frankrijk6.