Verslag van een schriftelijk overleg : Verslag van een schriftelijk overleg over het voornemen tot oprichting van de Stichting Nationaal Expertisecentrum Wetenschap en Samenleving (hierna: NEWS) (Kamerstuk 36472-1)

Nr. 2
VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG

Vastgesteld 1 februari 2024

De vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft een aantal vragen en
opmerkingen voorgelegd aan de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap over de
brief van 24 november 2023 over het voornemen tot oprichting van de Stichting Nationaal
Expertisecentrum Wetenschap en Samenleving (hierna: NEWS) (Kamerstuk 36 472, nr. 1).

De vragen en opmerkingen zijn op 16 januari 2024 aan de Minister van Onderwijs, Cultuur
en Wetenschap voorgelegd. Bij brief van 1 februari 2024 zijn de vragen beantwoord.

De fungerend voorzitter van de commissie, Michon-Derkzen

Adjunct-griffier van de commissie, Bosnjakovic

Inhoud

blz.

I

Vragen en opmerkingen uit de fracties

2

• Inbreng van de leden van de GroenLinks-PvdA-fractie

2

• Inbreng van de leden van de VVD-fractie

3

• Inbreng van de leden van de D66-fractie

3

• Inbreng van de leden van de BBB-fractie

4

II

Reactie van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

4

I Vragen en opmerkingen uit de fracties

Inbreng van de leden van de GroenLinks-PvdA-fractie

Inleiding

De leden van de GroenLinks-PvdA-fractie hebben met grote belangstelling kennisgenomen
van het besluit om NEWS op te richten en daarvoor een voorhangprocedure te starten.
Deze leden onderschrijven van harte het streven om de impact van wetenschappelijke
inzichten en innovaties te vergroten. Ervaringen uit het recente verleden, deze leden
denken aan de recente COVID-19-pandemie, hebben laten zien dat vertrouwen in de wetenschap
niet vanzelfsprekend is en een gewenste sterke verbinding tussen wetenschap en samenleving
de nodige inspanningen vergt om draagvlak voor wetenschappelijk gevalideerde uitkomsten
te creëren. Daarnaast vinden deze leden het essentieel dat, omgekeerd, burgers actief
gefaciliteerd worden in de toegang tot wetenschappelijke inzichten bij het kritisch
beoordelen van (overheids)beleid. Wetenschapscommunicatie kan zo beschouwd goede diensten
bewijzen, zo oordelen deze leden.

NEWS is, zo lezen deze leden, bedoeld als katalysator voor het bestaande en toekomstige
veld van wetenschapscommunicatie en expliciet niet om op burgers gerichte activiteiten
te organiseren. In de toelichting wordt benadrukt dat het bij het versterken van de
verbinding tussen wetenschap en samenleving om «tweerichtingsverkeer» moet gaan, maar
naar het oordeel van deze leden blijft nog onduidelijk hoe dit precies in het doel
en de taken van NEWS zal worden vertaald. Deze leden vragen in hoeverre het perspectief
van burgers kan worden meegenomen als NEWS zich expliciet niet gaat bezighouden met
«burger-gerelateerde» activiteiten. Deze leden hebben daarom nog enkele vragen.

Centrale vraag voor de leden van de GroenLinks-PvdA-fractie is: hoe kan NEWS de gewenste
katalysator voor effectieve wetenschapscommunicatie worden als NEWS niet eigenstandig
onderzoekt wat nodig is voor het draagvlak van wetenschap in de samenleving? Dat NEWS
zich primair richt op uitvoerders van wetenschapscommunicatie, wetenschapscommunicatie-onderzoekers
en beleidsmakers en uitvoerders op het gebied van wetenschapscommunicatie laat onverlet
dat NEWS zicht moet hebben op wat leeft onder burgers. Het veronderstelde nut van
tweerichtingsverkeer tussen wetenschap(pers) en samenleving is naar het oordeel van
deze leden lastig te stimuleren als NEWS daarin geen (directe en/of indirecte) rol
voor zichzelf weggelegd ziet. Klopt de veronderstelling van deze leden dat NEWS zich
in de huidige taakopvatting uitsluitend richt op de vraag hoe wetenschappers en instituten
effectiever kunnen communiceren met de samenleving? Zo nee, wat gaat NEWS concreet
zélf rechtstreeks richting burgers doen? Zo ja, hoe krijgt NEWS scherp wat leeft in
de samenleving en waarop wetenschappers en instituten kunnen/moeten acteren?

De leden van de GroenLinks-PvdA-fractie onderschrijven het belang van een onafhankelijk
opererend NEWS. Niet de overheid, maar de wetenschap zélf moet kunnen bepalen wat
goede wetenschap en wetenschapscommunicatie inhoudt, zo wordt terecht in de toelichting
benadrukt. Tegelijkertijd blijft de rol van de Minister van Onderwijs, Cultuur en
Wetenschap ongeregeld. Wat zijn de precieze formele en informele bevoegdheden van
de Minister ten aanzien van NEWS? Is er bijvoorbeeld voorzien in gesprekscycli waarin
de Minister onderwerpen, zienswijzen en dergelijke kan «meegeven» aan het bestuur
van NEWS waarmee uiteindelijk wetenschapscommunicatie op vorm en inhoud wordt gestuurd?
Ligt het niet voor de hand om, gezien de rol van NEWS als nationaal coördinerend expertisecentrum
op wetenschapscommunicatie, de verhouding tot de (rijks)overheid concreet te definiëren,
zo vragen deze leden. In de brief van het Ministerie van Financiën van 5 september
2023 is geadviseerd om «minimaal op te nemen dat bij wijzigingen de Minister wordt
geïnformeerd».1 Dat advies is, voor zover deze leden dat kunnen teruglezen in de statuten, opgevolgd.
Is er over andere mogelijke ministeriële bevoegdheden nagedacht? Zo ja, welke?

Tot slot vragen de leden van de GroenLinks-PvdA-fractie of voorzien wordt in een evaluatie
van NEWS en hoe NEWS na 2031 zal worden geëffectueerd.

Inbreng van de leden van de VVD-fractie

De leden van de VVD-fractie onderschrijven het belang van wetenschapscommunicatie
en hebben op dit moment geen verdere vragen.

Inbreng van de leden van de D66-fractie

De leden van de D66-fractie hebben met veel interesse kennisgenomen van de brief van
de Minister en de bijhorende voorhang. Zij wensen de Minister nog enkele vragen voor
te leggen over de oprichting van NEWS.

De leden van de D66-fractie nemen kennis van het adviesrapport van de externe kwartiermakers,
waarbij wordt gesteld dat een stichting de beste organisatievorm is om onafhankelijkheid
te kunnen waarborgen. Kan de Minister verder uitdiepen op welke manier de stichting
naar deze onafhankelijkheid zal streven? Welke checks and balances worden hiervoor binnen de stichting gerealiseerd? Op welke manier verhoudt de financiering
van NEWS zich hiertoe? Is de subsidie die NEWS van de overheid ontvangt, middels de
instellingssubsidie, de enige vorm van financiering die NEWS zal ontvangen? Wanneer
zal er een evaluatie plaatsvinden om te bepalen of de looptijd van de financiering
wordt verlengt?

De leden van de D66-fractie ondersteunen dat een sterke verbinding tussen wetenschap
en samenleving de impact van wetenschap vergroot. Er bestaan meerdere (onafhankelijke)
wetenschapsinstellingen, kan de Minister verduidelijken hoe NEWS deze bestaande organisaties
complementeert en hoe deze wellicht in synergie kunnen functioneren?

De leden van de D66-fractie zouden graag meer kennis hebben over de inzet van NEWS.
Op welke manier wordt het expertisecentrum ingezet om maatschappelijke opgaven, onder
andere op het gebied van klimaatadaptatie, arbeidsmarkt gerelateerde zaken en bestaanszekerheid,
te ondersteunen? Zal NEWS op Europees niveau samen optrekken met vergelijkbare organen?
Zo ja, welke banden worden hierbij gelegd?

Inbreng van de leden van de BBB-fractie

De leden van de BBB-fractie hebben kennisgenomen van het voornemen tot oprichting
van NEWS, evenals de reactie van de Minister. Ze hebben nog een aantal vragen.

In de bijgevoegde brieven lezen de leden van de BBB-fractie dat het doel van de stichting
is om de verbinding tussen wetenschap en samenleving te bevorderen door middel van
wetenschapscommunicatie. Dit gebeurt door het delen van kennis en methoden en het
verbinden van wetenschap en samenleving. Deze leden vinden deze omschrijving erg vaag
en vragen wat deze stichting nu concreet toevoegt. Kan de Minister hierover duidelijkheid
verschaffen?

Daarnaast hebben de leden van de BBB-fractie gelezen dat de stichting wordt gefinancierd
met een subsidie van € 10 miljoen voor de periode 2023–2031. De financiële verantwoording
en controle worden geregeld in de subsidiebeschikking. Deze leden vragen of het passend
is om een stichting met subsidie op te richten terwijl het kabinet demissionair is.
Waarom wordt deze beslissing niet overgelaten aan het volgende kabinet?

Verder hebben de leden van de BBB-fractie gelezen dat de stichting taken uitvoert
zoals het geven van adviesgesprekken, het verzamelen en delen van kennis, het verbinden
van mensen en het agenderen van onderwerpen op het gebied van wetenschapscommunicatie.
Deze leden willen graag weten hoe deze stichting zich onderscheidt van andere wetenschappelijke
organisaties.

Ten slotte, zoals blijkt uit bovenstaande vragen, hebben de leden van de BBB-fractie
grote twijfels bij het nut en de noodzaak van deze stichting. Deze leden vragen de
Minister hierover duidelijkheid te verschaffen en te overwegen het besluit tot oprichting
van deze stichting over te laten aan het nieuwe kabinet.

II Reactie van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

Ik dank de leden van de vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap voor
hun inbreng en de gestelde vragen. Hieronder ga ik in op de vragen.

Vragen en opmerkingen van de leden van de GroenLinks-PvdA-fractie

De leden van de GroenLinks-PvdA-fractie hebben met grote belangstelling kennisgenomen
van het besluit om NEWS op te richten en daarvoor een voorhangprocedure te starten.
In de toelichting wordt benadrukt dat het bij het versterken van de verbinding tussen
wetenschap en samenleving om «tweerichtingsverkeer» moet gaan. Voor de leden van de
GroenLinks-PvdA-fractie blijft nog onduidelijk hoe dit precies in het doel en de taken
van NEWS zal worden vertaald. Deze leden vragen in hoeverre het perspectief van burgers
kan worden meegenomen als NEWS zich expliciet niet gaat bezighouden met «burger-gerelateerde»
activiteiten. De centrale vraag die de leden van de GroenLinks-PvdA-fractie stellen
is hoe NEWS de gewenste katalysator voor effectieve wetenschapscommunicatie kan worden
als NEWS niet eigenstandig onderzoekt wat nodig is voor het draagvlak van wetenschap
in de samenleving.

Een nationaal expertisecentrum voor wetenschap en samenleving kan niet zonder betrokkenheid
van de samenleving. De kwartiermakers van NEWS hebben daarom vragen over wat NEWS
zou moeten doen en wat de samenleving van wetenschapscommunicatie verwacht, expliciet
gesteld aan burgers. Er zijn focusgroepen van burgers georganiseerd en er is een enquête
onder een representatieve steekproef van de Nederlandse bevolking gehouden. De antwoorden
hiervan zijn meegenomen in het plan van aanpak en daarmee in de doelen en de taken
van NEWS.

De leden van de GroenLinks-PvdA-fractie merken terecht op dat NEWS zicht moet hebben
op wat er leeft onder de burgers en op dat wat nodig is voor het draagvlak van wetenschap
in de samenleving. Dit realiseert NEWS op verschillende manieren.

Ten eerste in het beleid van de organisatie, via een op te richten stuurgroep die
dat beleid voedt. Deze stuurgroep geeft gevraagd en ongevraagd zwaarwegende adviezen
aan het bestuur, op gebied van onder meer de koers van de stichting, vragen die leven
in het veld, de samenleving en het wetenschapsbeleid. De samenstelling van de stuurgroep
is breed en bestaat uit vertegenwoordigers van het bestaande wetenschapscommunicatieveld
en kennissysteem, de samenleving en het bedrijfsleven. Te denken valt aan, maar zeker
niet uitsluitend, ethici, journalisten, vertegenwoordigers van bibliotheken, maatschappelijke
organisaties, patiënten federaties, de nationale jeugdcoalitie, de ouderenbond en
funderend onderwijs.

Ten tweede betrekt NEWS de samenleving ook nauw bij de uitvoering van haar taken.
NEWS agendeert thema’s op het gebied van wetenschapscommunicatie en organiseert uitwisseling
rond die thema’s, bijvoorbeeld tijdens bijeenkomsten of door middel van publicaties.
Voor het bepalen van de thema’s worden nadrukkelijk burgerperspectieven opgehaald,
bijvoorbeeld via panelonderzoek. Thema’s zijn maatschappelijke en wetenschappelijke
onderwerpen, bijvoorbeeld jeugdzorg, klimaat, criminaliteit of sterrenkunde, maar
ook thema’s uit het communicatievak of de samenleving – denk aan dialoog, podcasts,
sociale media, publieksfestivals of betwiste wetenschap.

NEWS doet nadrukkelijk geen eigenstandig onderzoek. Enerzijds omdat dit niet haalbaar
is voor een kleine organisatie als NEWS. Anderzijds vooral omdat andere partijen,
zoals hogescholen en universiteiten, dergelijk onderzoek al (beter kunnen) uitvoeren.
NEWS dient ertoe om de mogelijkheden en de impact van wetenschapscommunicatie te versterken.
Door zorg te dragen voor up-to-date expertise over wetenschapscommunicatie, het voeren
van adviesgesprekken, mensen te verbinden rondom concrete vraagstukken en gespreksthema’s
te organiseren, helpt NEWS deze organisaties elkaar te vinden en om het tweerichtingsverkeer
en daarmee de verbinding tussen wetenschap en samenleving te versterken.

De leden van de GroenLinks-PvdA-fractie vragen of de veronderstelling klopt dat NEWS
zich in de huidige taakopvatting uitsluitend richt op de vraag hoe wetenschappers
en instituten effectiever kunnen communiceren met de samenleving. Indien dit niet
het geval is vragen de leden van de GroenLinks-PvdA-fractie wat NEWS concreet zélf
rechtstreeks richting burgers gaat doen. Indien de veronderstelling van de leden van
de GroenLinks-PvdA-fractie wel klopt vragen zij hoe NEWS scherp krijgt wat leeft in
de samenleving en waarop wetenschappers en instituten kunnen/moeten acteren.

Er is ter voorbereiding van het oprichten van NEWS een uitgebreide inventarisatie
gemaakt van de uitdagingen die er zijn op het gebied van wetenschapscommunicatie.
Er zijn al veel organisaties en partijen die aan wetenschapscommunicatie doen. Het
is niet de bedoeling dat NEWS daarmee gaat concurreren met eigen communicatieactiviteiten
die daar dan naast komen. In plaats daarvan is gekozen voor het model naar voorbeeld
van het al ruim tien jaar succesvol opererende Britse National Co-ordinating Centre for Public Engagement (NCCPE).2 In dit model fungeert het centrum als een katalysator en helpt daarmee bestaande
organisaties hun wetenschapscommunicatie structureel te verbeteren. Het werk en de
projecten van de NCCPE hebben vele kennisinstellingen geholpen om hun wetenschapscommunicatie
en publieke betrokkenheid te verbeteren. Een succesvol voorbeeld is de introductie
van de «Engage Watermark». Dit is een onderscheiding die wordt toegekend aan (kennis)instellingen
ter erkenning van hun strategische steun voor publieke betrokkenheid en hun inzet
om dit te verbeteren.3 Een ander succesvol resultaat is de ontwikkeling van de «Edge Tool». Dit is een zelfbeoordelingsinstrument
waarmee organisaties de balans kunnen opmaken van hun huidige inzet voor de verbinding
met de samenleving en gebieden kunnen identificeren waar zij graag verandering zouden
willen zien.4

Dit is precies wat NEWS ook beoogt: een organisatie die onderzoekers, kennisinstellingen
en anderen die wetenschapscommunicatie uitvoeren stimuleert, faciliteert en adviseert
hoe burgers beter betrokken kunnen worden bij hun onderzoek. Dat kan NEWS goed doen
omdat het continue de behoeften, perspectieven, praktijkkennis en ervaringen van de
samenleving en de burger ophaalt en deelt met de instellingen.5 Hiermee draagt NEWS, zoals ook expliciet omschreven in de visie, bij aan het continue
beter en effectiever maken van wetenschapscommunicatie.

De leden van de GroenLinks-PvdA-fractie vragen wat de precieze formele en informele
bevoegdheden van de Minister zijn ten aanzien van NEWS. Is er bijvoorbeeld voorzien
in gesprekscycli waarin de Minister onderwerpen, zienswijzen en dergelijke kan «meegeven»
aan het bestuur van NEWS waarmee uiteindelijk wetenschapscommunicatie op vorm en inhoud
wordt gestuurd. Ook vragen zij of het niet voor de hand ligt om, gezien de rol van
NEWS als nationaal coördinerend expertisecentrum op wetenschapscommunicatie, de verhouding
tot de (rijks)overheid concreet te definiëren. Ze vragen tot slot of er over andere
mogelijke ministeriële bevoegdheden is nagedacht – en zo ja, welke.

Eén van de belangrijkste succesfactoren die worden benoemd door vergelijkbare initiatieven
in het buitenland en in evaluatierapporten van andere initiatieven is de onafhankelijkheid
van een nationaal centrum. Dat is nodig om breed draagvlak en eigenaarschap in het
veld te garanderen, en moet voorkomen dat het centrum «meer hoort bij» de ene belanghebbende
dan bij de andere.

Een ruime ministeriële verantwoordelijkheid en de daarbij horende ministeriële bevoegdheden
passen niet bij een private rechtsvorm met een zelfstandig, onafhankelijk bestuur
zoals de stichting. In de statuten is bepaald dat de stichting de Minister van OCW
vooraf informeert bij het wijzigen van de statuten en in het geval de stichting ontbonden
zou worden.

Voor de vaststelling van de subsidie legt NEWS jaarlijks verantwoording af, waarbij
aan moet worden getoond dat de activiteiten waarvoor subsidie is verleend zijn verricht
en dat is voldaan aan de overige verplichtingen die aan de subsidie verbonden zijn.
Vanuit die subsidierelatie wordt een gesprekscyclus vastgesteld tussen het ministerie
en het bestuur van NEWS.

Tot slot vragen de leden van de GroenLinks-PvdA-fractie of voorzien wordt in een evaluatie
van NEWS en hoe NEWS na 2031 zal worden geëffectueerd.

NEWS wordt op twee momenten geëvalueerd; in 2028 en in 2031. Hiertoe wordt opdracht
gegeven aan een externe, onafhankelijke partij. In overleg met belanghebbenden formuleert
NEWS in het eerste jaar indicatoren waarover het rapporteert, naast de inhoudelijke
verrichtingen en het behaalde resultaat op basis van de visie. NEWS is gevraagd om
gedurende de looptijd van de subsidie een strategisch plan te maken voor de lange
termijn (over de horizon van 2031) en hierover te rapporteren.

Vragen en opmerkingen van de leden van de D66-fractie

De leden van de D66-fractie nemen kennis van het adviesrapport van de externe kwartiermakers,
waarbij wordt gesteld dat een stichting de beste organisatievorm is om onafhankelijkheid
te kunnen waarborgen. De leden van de D66-fractie vragen op welke manier de stichting
naar onafhankelijkheid zal streven. Ook willen zij weten welke checks and balances
hiervoor binnen de stichting worden gerealiseerd en op welke manier dit zich verhoudt
tot de financiering van NEWS. Daarbij vragen deze leden ook of de instellingssubsidie,
de enige vorm van financiering is die NEWS zal ontvangen en wanneer er een evaluatie
zal plaatsvinden om te bepalen of de looptijd van de financiering wordt verlengt.

De onafhankelijkheid van de stichting wordt op een aantal manieren gegarandeerd. Zo
is de onafhankelijkheid ten opzichte van de overheid geborgd door de ministeriële
bevoegdheden tot de stichting te beperken. Statutair is daarbij bepaald dat ambtenaren
van een ministerie uitgesloten zijn van deelname aan het bestuur van de stichting.
Ook wordt het bestuur van de stichting zo samengesteld dat er een zo breed mogelijk
deel van de wetenschap en de samenleving vertegenwoordigd is. Een volgend belangrijk
element in het borgen van onafhankelijkheid is de stuurgroep die opgericht wordt en
statutair is vastgelegd. De samenstelling van de stuurgroep is breed en bestaat uit
vertegenwoordigers van het bestaande wetenschapscommunicatieveld en kennissysteem,
de samenleving en het bedrijfsleven. Tot slot is de subsidie die NEWS vanuit het ministerie
ontvangt de enige bron van financiering. Daarmee is er op dit moment geen sprake van
financiering voor NEWS vanuit andere partijen. NEWS kan daarmee een positie verwerven
die zo onafhankelijk mogelijk is van deelbelangen van stakeholders.

Zoals ook beschreven bij de beantwoording van de vraag van de GroenLinks-PvdA-fractie
wordt NEWS op twee momenten geëvalueerd, namelijk in 2028 en in 2031. Afhankelijk
van het succes en de behaalde resultaten van NEWS blijkend uit de eindevaluatie in
2031, kan het gesprek worden aangegaan over de vorm waarin het ministerie betrokken
blijft bij de stichting.

De leden van de D66-fractie ondersteunen dat een sterke verbinding tussen wetenschap
en samenleving de impact van wetenschap vergroot. De leden van de D66-fractie vragen
hoe NEWS bestaande (onafhankelijke) wetenschapsinstellingen complementeert en hoe
deze wellicht in synergie kunnen functioneren.

De kwartiermakers hebben geconstateerd dat het veld van wetenschapscommunicatie breed,
divers en versnipperd is. Activiteiten worden georganiseerd door wetenschappers of
communicatieadviseurs aan hogescholen, universiteiten en kennisinstellingen; door
wetenschapsmusea, mediapartijen of zzp’ers en door vele anderen. De overgrote meerderheid
van deze activiteiten is eenmalig, tijdelijk, projectmatig of anderszins eindig. NEWS
is complementair aan bestaande wetenschapsinstellingen door het brede veld van wetenschapscommunicatie
als geheel te versterken. NEWS doet dat onder andere op de volgende manieren:

• NEWS signaleert en agendeert de behoeften uit de samenleving6 en het brede veld van wetenschapscommunicatie en helpt onderzoekers en wetenschappers
bij het opzetten van nieuwe activiteiten;

• NEWS verzamelt en ontsluit kennis en ervaring en maakt dit toegankelijk voor wetenschapscommunicatie-onderzoekers,
ervaringsdeskundigen, professionals en beginners;

• NEWS ondersteunt de ontwikkeling van een actieve, lerende gemeenschap ontwikkelen
door mensen met elkaar te verbinden, over de grenzen van organisaties, netwerken en
sectoren heen.

NEWS versterkt de mogelijkheden en de impact van wetenschapscommunicatie door te doen
wat anderen niet (kunnen) doen en haalt meerwaarde uit alles wat niet of niet voldoende
gebeurt. NEWS gaat dan ook uitdrukkelijk niet onderzoek aan hogescholen of universiteiten
over doen.

De leden van de D66-fractie zouden graag meer kennis hebben over de inzet van NEWS.
Zij vragen op welke manier het expertisecentrum ingezet wordt om maatschappelijke
opgaven, onder andere op het gebied van klimaatadaptatie, arbeidsmarkt gerelateerde
zaken en bestaanszekerheid, te ondersteunen. Daarbij wordt ook de vraag gesteld of
NEWS op Europees niveau zal optrekken met vergelijkbare organen en welke banden hierbij
worden gelegd.

Bij grote maatschappelijke vraagstukken hebben we de samenleving steeds harder nodig.
De coronapandemie heeft laten zien hoe belangrijk de interactie tussen wetenschap
en samenleving is. Ook in de strijd tegen klimaatverandering gaan wetenschappelijke
kennis en een handelende samenleving hand in hand. Eén van de activiteiten van NEWS
is het agenderen van thema’s op het gebied van wetenschapscommunicatie en het organiseren
van uitwisseling rond die thema’s, bijvoorbeeld in bijeenkomsten of publicaties. Klimaat
is expliciet genoemd als mogelijk voorbeeld van zo’n thema in het plan van aanpak.

De kwartiermakers zijn niet over één nacht ijs gegaan en hebben in hun verkenning
ook uitvoerig gesproken met vergelijkbare internationale organisaties in onder meer
Zweden, Duitsland, Portugal, het Verenigd Koninkrijk en Zuid-Korea. Uit die verkenning
is onder andere gebleken dat het essentieel is dat NEWS een onafhankelijke organisatie
wordt. En dat de positie van katalysator binnen het veld de grootste kans op succes
biedt, waarbij het belangrijk is dat het centrum zelf geen wetenschapscommunicatie
uitvoert. Daarom is ervoor gekozen om de opzet van het centrum vorm te geven volgens
het model van het succesvolle Britse National Co-Ordinating Centre for Public Engagement dat al tien jaar een soortgelijke rol vervult en als een katalysator in het veld
werkt.7 NEWS zal regelmatig expertise delen, leren van de ervaringen van anderen en samenwerken
met al deze vergelijkbare organen in Europa.

Vragen en opmerkingen van de leden van de BBB-fractie

De leden van de BBB-fractie lezen dat het doel van de stichting is om de verbinding
tussen wetenschap en samenleving te bevorderen door middel van wetenschapscommunicatie.
Dit gebeurt door het delen van kennis en methoden en het verbinden van wetenschap
en samenleving. Deze leden vinden deze omschrijving erg vaag en vragen wat deze stichting
nu concreet toevoegt. De leden van de BBB-vragen duidelijkheid te verschaffen over
de toegevoegde waarde en het nut en de noodzaak van de stichting. Daarbij willen zij
graag weten hoe deze stichting zich onderscheidt van andere wetenschappelijke organisaties.

In Nederland zijn er veel mooie initiatieven voor wetenschapscommunicatie. Talloze
wetenschappers en onderzoekers, verbonden aan diverse instellingen, gaan in gesprek
met burgers over de vragen, opzet, uitkomsten en implicaties van hun onderzoek. Daarbij
vinden ze steeds meer creatieve wegen om een nieuw publiek te bereiken en een gelijkwaardige
dialoog te voeren. Het veld van wetenschapscommunicatie is breed en kent vele vormen,
activiteiten, doelgroepen en beoefenaars. In het rapport van de kwartiermakers wordt
gesteld dat de Nederlandse wetenschapscommunicatie met een aantal structurele uitdagingen
kampt.

Zo zijn initiatieven vaak nog te afhankelijk van het enthousiasme van individuen.
De overgrote meerderheid van deze activiteiten is eenmalig, tijdelijk, projectmatig
of kort-cyclisch. Dit remt het lerend vermogen en de impact die wetenschapscommunicatie
kan hebben. Dat betekent dat enthousiasme, tijd en publiek geld, die met de beste
bedoelingen worden besteed aan wetenschapscommunicatie, niet altijd optimaal effectief
zijn. Een nationaal centrum kan bijdragen aan verbinding, kennisdeling, innovatie
en doelmatigheid.

In het rapport wordt ook geconstateerd dat sommige mensen in de samenleving veel minder
bij wetenschap worden betrokken dan anderen. Dit terwijl ze aangeven dat ze wel graag
betrokken zouden willen worden. Hierdoor krijgen burgers met meer afstand tot de wetenschap
– in de regio (buiten de grote steden), via opleiding, ervaring en hun netwerk- minder
mee. Dat is onwenselijk, want onderzoek wordt relevanter als het aansluit bij vragen
die vanuit de samenleving komen en als gezorgd wordt dat de onderzoeksresultaten ook
echt gebruikt kunnen worden voor verhoging van welzijn en welvaart. Hier ligt een
belangrijke en mooie kans voor NEWS.

Om deze reden is in de beleidsbrief hoger onderwijs en wetenschap van juni 2022 een
nationaal centrum voor wetenschapscommunicatie aangekondigd.8 Het nut en de noodzaak van een dergelijk centrum is daarnaast verder onderbouwd in
de Kamerbrief van 12 april 2023.9 NEWS is complementair aan bestaande wetenschapsinstellingen en versterkt de mogelijkheden
en de impact van wetenschapscommunicatie door te doen wat andere wetenschappelijke
organisaties niet (kunnen) doen en haalt meerwaarde uit alles wat niet of niet voldoende
gebeurt. NEWS gaat dan ook uitdrukkelijk niet onderzoek aan hogescholen of universiteiten
over doen. Hiermee onderscheidt NEWS zich van andere wetenschappelijke organisaties.

De leden van de BBB-fractie vragen of het passend is om een stichting met subsidie
op te richten terwijl het kabinet demissionair is en waarom deze beslissing niet wordt
overgelaten aan het volgende kabinet.

De komst van een nationaal expertisecentrum voor wetenschapscommunicatie en de bijbehorende
financiering is aangekondigd in de beleidsbrief hoger onderwijs en wetenschap van
juni 2022.10 In april 2023 is de Kamer middels een Kamerbrief geïnformeerd over de voortgang van
de komst van een dergelijk centrum.11 Ten tijde van deze besluitvorming was het kabinet missionair. De voorgenomen oprichting
van de stichting die aan de Staten-Generaal is voorgehangen betreft daarmee de uitvoering
van staand beleid.