Inbreng verslag schriftelijk overleg : Inbreng verslag van een schriftelijk overleg over de stand van zaken bij de voorbereiding van de Tweede Kamerverkiezing (Kamerstuk 35165-30)

De vaste commissie voor Binnenlandse Zaken heeft enkele vragen en opmerkingen over
de brief van de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties van 27 januari
2021 (Kamerstuk 35 165, nr. 30) houdende de stand van zaken bij de voorbereiding van de Tweede Kamerverkiezing

De voorzitter van de commissie, Ziengs

De adjunct-griffier van de commissie, Hendrickx

Inhoudsopgave

blz.

1.

Inleiding

2

2.

Tweede Kamerverkiezing op 17 maart a.s.

3

3.

Stand van zaken van de voorbereiding van de Tweede Kamerverkiezing

3

4.

Stand van zaken voorbereiding gemeenten

5

5.

Uitstellen van de verkiezingen

7

6.

Overige aandachtspunten

9

1. Inleiding

De leden van de VVD-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van de stand van
zaken voorbereiding Tweede Kamerverkiezing (TK 35 165, nr. 30). Zij zijn net als de
Minister van mening dat het van groot maatschappelijk en democratisch belang is om
de verkiezingen doorgang te laten vinden. Dankzij de reeds eerder besproken en aangenomen
Tijdelijke wet verkiezingen covid-19 (TK 35 590) en de Wijziging van de Tijdelijke wet ten behoeve van de verkiezing van de leden
van de Tweede Kamer in 2021 (TK 35 654) zijn er tijdig voldoende maatregelen getroffen voor een veilig verloop van de verkiezing
op 17 maart. Naar aanleiding van de stand van zaken met betrekking tot de voorbereiding
op deze verkiezing, hebben voorgenoemde leden nog een aantal vragen voor de Minister.
Zij verzoeken de Minister de gestelde vragen uiterlijk woensdag 10 februari te beantwoorden.

De leden van de GroenLinks-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van de
brief van de Minister en de bijbehorende bijlagen. Deze leden vinden het van het grootste
belang dat de verkiezingen op een veilige en eerlijke manier kunnen plaatsvinden en
vinden het daarom belangrijk dat de Kamer en de samenleving in deze fase van de voorbereiding
goed op de hoogte worden gehouden. Zij zijn dan ook blij met de uitgebreide brief.
Over de brief en de bijlagen hebben de aan het woord zijnde leden nog een aantal vragen
die zij aan de Minister willen voorleggen.

De leden van de SP-fractie hebben de brief over de stand van zaken met betrekking
tot de aankomende verkiezingen gelezen en hebben hierover nog enkele vragen en opmerkingen.
Zij maken zich zorgen over de aankomende verkiezingen.

De leden van de PvdA-fractie hebben met belangstelling kennis genomen van de voorliggende
brief. Net zoals Minister zijn deze leden van mening dat de verkiezingen met de gepaste
maatregelen goed en veilig moeten kunnen doorgaan.

De leden van de ChristenUnie-fractie danken de Minister voor de toegezonden stukken,
zij hebben behoefte aan het stellen van een aantal nadere vragen.

De leden van de PvdD-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van de stand
van zaken brief over de aanstaande Tweede Kamerverkiezingen. Zij danken de Minister
voor de verstrekte informatie. Voor de leden staat voorop dat de verkiezingen eerlijk
moeten verlopen, met gelijke kansen voor alle kiezers om hun democratische grondrechten
uit te oefenen. Een volksraadpleging die verschillende kiezers op basis van twijfelachtige
criteria verschillende vormen van stemrecht geeft is naar mening van de leden onwenselijk.
Vanwege dat uitgangspunt hebben de leden nog een aantal vragen.

De leden van de 50PLUS-fractie danken de Minister voor de toezending van deze update
inzake de voorbereidingen.

2. Tweede Kamerverkiezing op 17 maart a.s.

De leden van de VVD-fractie lezen dat de Kamer eind februari een nieuwe stand van
zaken zal ontvangen. Zij vinden het belangrijk dat de Kamer goed geïnformeerd blijft
worden en, indien er ontwikkelingen zijn die directe actie nodig maken, zij graag
op zeer korte termijn een brief van de Minister willen ontvangen.

3. Stand van zaken van de voorbereiding van de Tweede Kamerverkiezing

De leden van de VVD-fractie lezen dat met het Ministerie van VWS wordt gekeken of
de (snel)testmogelijkheden die er zijn, extra onder de aandacht kunnen worden gebracht
van stembureauleden. De leden van de VVD-fractie krijgen signalen dat stembureauleden
die deze functie al langdurig vervullen en thans behoren tot een kwetsbare groep,
dan wel terughoudend zijn in het nemen van risico’s, deze keer afzien van de functie
als stembureaulid. Is het een optie om alle stembureauleden voorafgaand aan de verkiezingsdag
te laten testen? Is de Minister bereid dit te bespreken met het Ministerie van VWS,
zo vragen de leden van de VVD-fractie.

Daarnaast wordt een onderzoek van I&O Research aangehaald, dat in opdracht van het
ministerie onderzocht heeft op welke wijze kiezers bij de komende Tweede Kamerverkiezing
denken hun stem uit te brengen. Hoe verhouden de resultaten van dit onderzoek zich
tot de herindelingsverkiezingen van november 2020, zo vragen de leden van de VVD-fractie
de Minister.

Kiezers

De leden van de GroenLinks-fractie zijn van mening dat stemmen per brief niet de voorkeur
verdient bij reguliere verkiezingen, maar dat gezien de covid-19 pandemie alles afwegende
het begrijpelijk is dat, gezien de buitengewone omstandigheden waarin we ons bevinden,
het bij deze verkiezingen eenmalig wel tot de mogelijkheid behoort om per brief te
stemmen. Zoals het nu in de Wet geregeld is kunnen alleen kiezers van 70 jaar en ouder
een stem per brief uitbrengen. De leden van de fractie van GroenLinks hebben hier
in het najaar van 2020 al hun zorgen over uitgesproken. Er zijn immers ook mensen
van onder de 70 die een kwetsbare gezondheidssituatie hebben, waardoor het ook voor
hen zeer wenselijk zou kunnen zijn om eenmalig per brief te mogen stemmen. De Minister
gaf eerder aan dat dit op praktische belemmeringen zou kunnen stuiten omdat er onvoldoende
capaciteit bij de posterijen is om tijdig alle briefstemmen te bezorgen. De leden
van de fractie van GroenLinks krijgen echter veel reacties vanuit de samenleving van
mensen die vanwege hun kwetsbare gezondheid graag per brief zouden willen kunnen stemmen.
Daarom willen deze leden nogmaals aan de Minister vragen om te kijken of er echt geen
mogelijkheden zijn om een beperkte groep kiezers van onder de 70 jaar alsnog de mogelijkheid
te geven om per brief te stemmen. De aan het woord zijnde leden begrijpen dat het
praktisch lastig zal zijn om alle kiesgerechtigden per brief te laten stemmen, maar
zijn er, zo vragen zij, geen tussenvormen te bedenken? Deze leden denken bijvoorbeeld
aan een mogelijkheid om per brief te stemmen voor mensen die zich zelf actief tot
hun gemeenten wenden. Deze leden kunnen zich niet voorstellen dat kiesgerechtigden
in grote getalen van deze mogelijkheid gebruik zullen maken, maar dat het voor de groep kiezers met een kwetsbare
gezondheid wel een mogelijkheid biedt om alsnog per brief te kunnen stemmen. Graag
ontvangen deze leden hier een uitgebreide reactie op.

Waar de leden van 50PLUS uiteraard blij waren met de mogelijkheid tot briefstemmen
voor 70+ers, zijn daarmee de pleidooien van meerdere partijen om ook andere kwetsbare
kiezers die mogelijkheid te bieden helaas niet gehonoreerd door de Minister en een
meerderheid in de Tweede Kamer. Zij wijzen ook op de peilingen waarbij binnen de groep
50-ers en 60-ers juist de kwetsbaarheid zo zeer gevoeld wordt.

De vaccinatiestrategie is immers zelfs zonder alle vertraagde aflevering van vaccins
al niet in staat de kwetsbare groepen te beschermen, laat staan met vertraagde aflevering.

Mantelzorgers melden zich met vragen wat zij nu kunnen doen. Zij zijn bang naar het
stembureau te gaan, want dat levert direct een risico op. Voor hen bestaat er geen
mogelijkheid om mee te liften met het briefstemmen. Zij kunnen immers niet de briefstemmers
machtigen?! Heeft de Minister daar nog een oplossing voor?

De leden van de PvdD-fractie vragen de Minister te reflecteren op het gelijkheidsbeginsel.
Want naast de groep 70+’ers zijn er nog andere groepen kiezers die ook generiek kwetsbaar
zijn. En deze groepen krijgen niet het recht om per brief te stemmen. Naar mening
van de aan het woord zijnde leden heeft de Minister nog onvoldoende overtuigend uitgelegd
waarom dat verschil rechtvaardig is.

De leden van de PvdD-fractie vragen de Minister verder in hoeverre de regels rondom
contactbeperking van invloed zullen zijn op het verloop van de verkiezingen. Kan de
Minister bevestigen dat bijvoorbeeld in een studentenhuis wanneer er al één iemand
op bezoek is geweest er vervolgens die dag niemand meer langs mag komen? Ook niet
als er dus nog een machtiging moet worden afgegeven? Hoe kan iemand die wat later
op de dag symptomen krijgt dan nog een ander machtigen? En wat gebeurt er met mensen
die door meerdere kiezers gemachtigd zijn en dan zelf symptomen krijgen? Bestaat de
mogelijkheid die machtigingen op de verkiezingsdag nog aan iemand anders over te dragen?
En op welke wijze zou dat dan moeten gebeuren gegeven het feit dat zowel de oude gemachtigde,
als de kiezer, als de nieuwe gemachtigde allemaal maar één iemand mogen zien op die
dag?

Hoe beoordeelt de Minister een situatie waarin een kiezer die gemachtigd is om naast
zijn eigen stem drie volmachtstemmen uit te brengen, op het laatste moment ziekteverschijnselen
ontwikkelt en geen toegang heeft tot het stembureau? Kan het zijn dat daardoor vier
stemmen verloren gaan?

Kan de Minister in dat licht toelichten wat momenteel verwacht wordt van een kiezer
die op de verkiezingsdag ziekteverschijnselen ontwikkelt of angst heeft voor besmetting?

De leden zien de groeiende zorgen over de risico’s omtrent het coronavirus, en zeker
nu de meer besmettelijke Britse, Braziliaanse en Zuid-Afrikaanse varianten in opkomst
zijn. Welke risicoanalyse heeft de Minister gemaakt omtrent de mogelijke verspreiding
van het virus bij het organiseren van de verkiezingen?

Hoeveel mensen gaan er naar verwachting van de Minister niet stemmen door corona en
wat vindt zij daarvan? Graag zien de leden een uitgebreide bespiegeling inclusief
de uitgewerkte risicoanalyse van de Minister op bovenstaande punten.

Onderzoek onder kiezers en communicatie aan kiezers

De leden van de PvdA-fractie lezen dat van de 70 plus kiezers 28% aangeeft via een
brief te willen gaan stemmen. De aan het woord zijnde leden menen dat het gezien de
kwetsbaarheid van deze groep het wenselijk is dat een groter deel van deze groep via
een brief gaat stemmen. Deelt u die mening en wat kunt u doen om de animo voor briefstemmen
te vergroten? En hoe kunt u bewerkstelligen dat meer kiezers dan de nu genoemde 5%
op maandag en 5% op dinsdag op die dagen gaan stemmen? Gaat uw communicatiecampagne/maatwerkcampagne verder dan voorlichting maar is er ook sprake van aansporing om via brief
of op maandag of dinsdag te stemmen? Zo ja, hoe gaat u dit doen? Zo nee, waarom niet?

4. Stand van zaken voorbereiding gemeenten

Stemlokalen en stembureauleden

Gemeenten zijn zeer voortvarend aan het werk met de organisatie van de Tweede Kamerverkiezing,
zo lezen de leden van de VVD-fractie. Zij vragen de Minister naar de actuele stand
van zaken inzake het aantal stembureaus en stembureauleden. Ook vragen zij de Minister
om de Kamer tijdig te informeren wanneer er op plaatsen onvoldoende stembureaus dan
wel stembureauleden zijn.

De leden van de GroenLinks-fractie zijn benieuwd naar een actueel beeld van het aantal
stemlokalen en het aantal stembureauleden. Kan de Minister een actuele stand van zaken
geven hoeveel stemlokalen er nu gepland zijn? Hoeveel meer of minder zijn dit er in
vergelijking met de vorige Tweede Kamerverkiezingen? Is de Minister ervan overtuigd
dat het aantal stemlokalen voldoende is of gaat zij nog actie ondernemen om in de
komende weken het aantal stemlokalen nog uit te laten breiden? Kan de Minister in
de beantwoording ook aangeven hoeveel stemlokalen op maandag 15 maart en dinsdag 16
maar open zullen gaan? En zijn deze stemlokalen geografisch in voldoende mate verspreid
over het grondgebied van gemeenten, zodat mensen niet een te grote afstand hoeven
af te leggen om bij een stemlokaal te kunnen komen? En tot slot op dit punt: hoeveel
gemeenten hebben op dit moment nog een tekort aan voldoende stembureauleden? En hoe
staat het met de reserve leden? Beschikken alle gemeenten over voldoende mensen die
(op het laatste moment) kunnen inspringen mocht blijken dat de reguliere stembureauleden
besmet zijn of klachten hebben en daardoor hun functie niet kunnen uitoefenen? En
wat is bijvoorbeeld het noodscenario mocht op de ochtend van maandag 15 maart het
enige stemlokaal in een bepaalde gemeente niet open kunnen door ziekte(verschijnselen)
van de stembureauleden en reserve leden? Kan het dan voor gebeuren dat in een gemeenten
een stemlokaal helemaal niet op zal gaan?

De leden van de SP-fractie lezen dat niet elke gemeente voldoet aan de aangenomen
motie-Van Raak om te zorgen voor meer stembureaus bij de aankomende verkiezingen.
Ook zien zij dat er maar een beperkt aantal gemeenten kiest voor stembureaus in de
buitenlucht. Dat uit onderzoeken blijkt dat maar liefst 10% van de mensen aangeeft
overweegt niet te gaan stemmen in verband met het coronavirus vindt de SP helemaal
zorgelijk. Het geeft voor deze leden aan dat er extra maatregelen moeten worden genomen
om dit te voorkomen. De leden van de fractie van de SP stellen daarom voor om alle
stembureaus 3 dagen te openen. Overheidsmedewerkers, mbo’ers maar ook personeel dat
nu niet inzetbaar is in sectoren waar sluitingen plaatsvinden zouden zitting kunnen
nemen in de stembureaus om te zorgen dat er voldoende medewerkers zijn. Kan hierop
gereflecteerd worden? Wat gaat er verder ondernomen worden om ervoor te zorgen dat
de motie Van Raak wel uitgevoerd gaat worden? Kan er inzicht worden gegeven in de
spreiding van de stembureaus, om ervoor te zorgen dat er daadwerkelijk in iedere buurt
en in ieder dorp laagdrempelig en veilig gestemd kan worden?

De leden van de SP-fractie hebben al vaker aangedrongen op coronaproof stemstraten,
bijvoorbeeld in drivethrough locaties. Dit wordt van de hand gewezen omdat het advies
is niet naar buiten te gaan met klachten of een positieve test. Dit staat echter haaks
op onderzoeken waaruit blijkt dat maar liefst 25% van de positief geteste mensen zich
niet aan dit advies houdt. Er is dus een risico dat deze mensen naar een normaal stembureau
gaan. Is de Minister dat met ons eens? De genoemde leden dringen nogmaals aan op het
per gemeente beschikbaar maken van een locatie waar mensen met klachten en positief
getesten naartoe kunnen om de druk op de andere stembureaus te verlichten en daarmee
de verkiezingen veiliger te maken.

De leden van de PvdA-fractie zijn verheugd dat, naar het zich laat aanzien, gemeenten
er in slagen om voldoende stemlokalen beschikbaar te krijgen. In hoeverre slagen gemeenten
er in om ook voldoende lokalen beschikbaar te stellen voor kiezers met een beperking?

Wordt er overwogen, mede in het licht van de besmettelijker vormen van het coronavirus,
om leden van het stembureau vooraf te testen op corona, zo vragen de leden van de
PvdA-fractie? Zo nee, waarom niet?

De leden van de ChristenUnie-fractie lezen dat er veel maatregelen worden genomen
om veilige doorgang van de verkiezingen te kunnen borgen. Onder het kopje stemlokalen
missen zij echter de mogelijkheid voor gemeenten om op niet-traditionele wijze stemlokalen
in te richten. Is het juist dat ook dit onderdeel is van het maatregelenpakket van
de Minister? Is de Minister in gesprek met gemeenten om bijvoorbeeld drivethrough-stembureaus
in te richten? Hoeveel gemeenten zijn voornemens een dergelijk stembureau in te richten?

De leden van de ChristenUnie-fractie zien dat het beeld qua stembureauvrijwilligers
positief is. Biedt dat ruimte om meer stembureaus in te richten, bijvoorbeeld op 15
en 16 maart?

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen de Minister nader toe te lichten welke
maatregelen worden genomen om de veiligheid tijdens het tellen van stemmen te waarborgen.
Genoemde leden merken op dat dit naar aanleiding van de herindelingsverkiezingen een
punt van zorg was. Op welke manier wordt hierover ook gecommuniceerd naar (potentiële)
stembureauvrijwilligers?

De leden van de PvdD-fractie hebben kennis genomen van het feit dat er uitvoering
wordt gegeven aan de aangenomen motie-Van Esch die vroeg om stembureaus op te zetten
in de buitenlucht of goeddeels open ruimtes. Kan de Minister aangeven op welke wijze
zij ervoor gaat zorgen dat meer dan de nu 62 gemeenten die al aangeven hiermee te
willen werken dit gaan organiseren? En kan de Minister aangeven hoe een portocabin
als een «goeddeels openruimte» beschouwd kan worden? Wordt er dan gebruikt gemaakt
van opengewerkte portocabins? Kan de Minister aangeven hoeveel stembureaus er echt
ingericht worden in de buitenlucht?

De leden van de fractie van 50PLUS hebben alle voorgestelde wijzigingen in de tijdelijke
wetgeving rond de kieswet gesteund vanuit het grote belang dat zij hechten aan het
opwerpen van zo min mogelijk hindernissen om kiezers deel te kunnen laten nemen aan
de verkiezingen.

In toenemende mate en met de kennis van de huidige zorgelijke ontwikkelingen hebben
zij echter grote zorgen of de genomen maatregelen voldoende zullen zijn om dit doel
te halen. Want daar zijn vanaf het begin al grote twijfels over geweest. Bijvoorbeeld
de verworpen moties over het laten testen van de leden van het stembureau. Gelukkig
zien zij dat er beweging zit in het standpunt van de Minister. De Minister geeft aan
dat zij de gemeente zal wijzen op de sneltesten. Dat juichen deze leden toe. Tegelijkertijd
zijn er ook potentiële leden van stembureaus die gevaccineerd willen worden voordat
zij zitting willen nemen. Zij wijzen dan naar andere categorieën die al hebben «voorgedrongen».

Ten aanzien van de openstelling op maandag en dinsdag zouden de leden van 50PLUS graag
willen weten op welke gemiddelde bezetting per stembureau op maandag en dinsdag wordt
gemikt? Zouden de gemeente niet veel meer stembureaus op die dagen moeten openen dan
nu minimaal wettelijk is aangegeven ten einde een betere spreiding mogelijk te maken
en geldt dat feitelijk ook niet voor 17 maart zelf?

Hoeveel stemmers per bureau worden er gemiddeld verwacht en hoe worden wachtrijen
bij de stembureaus voorkomen? Bij de eisen waaraan het stembureau moet voldoen missen
deze leden die van een goede ventilatie. Hoe is dat geregeld?

5. Uitstellen van de verkiezingen

De leden van de GroenLinks-fractie vragen wat de Minister als planning voor zich ziet
voor de komende weken. De Minister heeft toegezegd eind februari met een nieuwe stand
van zaken brief te komen. Wat kan er in die weken daarna nog gebeuren als bijvoorbeeld
blijkt dat de huidige maatregelen ten behoeve van het verkiezingsproces onvoldoende
zijn om in een mogelijke nieuwe piek, die dan op ons af zou kunnen komen, de verkiezingen
veilig door te kunnen laten gaan? Hoeveel wendbaarheid is er dan nog om nog meer extra
maatregelen te nemen? En wat voor mogelijke extra maatregelen zouden dat dan nog kunnen
zijn?

De leden van de SP-fractie lezen dat uitstel van de verkiezingen op dit moment niet
aan de orde is. Aangezien de situatie in maart nog niet bekend is hebben zij daar
begrip voor. Zij hoorden echter de Minister president antwoorden dat de situatie op
dit moment niet ernstig genoeg is voor uitstel van de verkiezingen. Dit was tijdens
de aankondiging van de avondklok. Kan er aangegeven worden wanneer en onder welke
voorwaarden er wel tot een dergelijk besluit wordt overgegaan? Als er nogmaals wordt
gekozen voor de invoering van een avondklok hoe werkt dit dan voor de opening van
de stembureaus?

De leden van de PvdA-fractie lezen dat de Minister stelt dat als de verkiezingen toch
uitgesteld moeten worden, dat de wet die daarvoor nodig is uiterlijk in de week van
8 maart in het parlement behandeld zal moeten worden. Waarop is deze stelling, anders
dan de juridische kant van de wetgeving, op gebaseerd? Hoe beziet de Minister in dit
licht de mening van professor Voermans dat uiterlijk 1 februari tot uitstel besloten
moet worden?

De leden van de ChristenUnie-fractie delen het uitgangspunt van de Minister om de
verkiezingen op 17 maart zo goed en veilig mogelijk te laten verlopen en onderschrijven
dat sprake is van groot maatschappelijk belang bij het doorgang kunnen vinden van
de verkiezingen.

De leden van de ChristenUnie-fractie hechten aan doorgang van de verkiezingen op 17 maart
2021. Zij constateren dat hetzelfde coronamaatregelenpakket is verlengd tot 2 maart.
Zij vragen welke invloed dit heeft op de verkiezingen en de voorbereidingen daartoe
en met welke scenario’s richting 17 maart rekening wordt gehouden.

De leden van de PvdD-fractie lezen dat de Minister uitstel overweegt. Kan de Minister
aangeven of zij dan voldoende tijd en ruimte heeft en neemt om bijvoorbeeld het briefstemmen
wel voor alle stemgerechtigden beschikbaar te maken? Iets dat nu, vooral vanwege uitvoerbaarheidsaspecten,
nog niet is doorgevoerd.

Welke stappen kunnen nu al genomen worden om, indien de Minister tot uitstel besluit,
briefstemmen voor iedereen mogelijk te maken?

De leden van de 50PLUS-fractie brengen in herinnering dat zij het laatste halfjaar
bij de verschillende overleggen en wetsbehandelingen aandacht hebben gevraagd voor
de gevaren die het houden van verkiezingen in tijden van corona met zich mee kan brengen.
Waar eerst nog een beroep gedaan kon worden op de mate van onzekerheid over de ontwikkeling
van de pandemie moet nu geconstateerd worden dat er voor optimisme helaas geen plaats
meer is.

Voor alle helderheid, uitstel van verkiezingen is nooit voor deze leden een doel geweest.
Maar ons doel zijn wel verkiezingen waaraan iedereen zonder angst voor de eigen gezondheid
moet kunnen deelnemen, zeggen deze leden.

Deze verkiezingen mogen best als coronaverkiezingen de geschiedenisboekjes ingaan,
maar dan wel omdat de kiezers zich konden uitspreken over het beleid inzake corona.
Maar niet omdat midden in de derde golf de voortgaande pandemie kiezers bang waren
om hun stem uit te brengen en de opkomst daarom ook lager was omdat met name kwetsbaren
hun stem niet konden uitbrengen, menen zij.

Zelfs de modellen over verspreiding van het virus en geprognotiseerde bedbezetting
in ziekenhuizen en ic’s waarin rond 17 maart sprake was van een opgaande lijn tot
een vergelijkbaar niveau van rond de kerst, blijken niet pessimistisch genoeg te zijn
geweest. Dat roept de vraag bij deze leden op waar voor de Minister de rode lijn getrokken
wordt over het wel of niet doorgaan. De Britse variant van het virus geeft nog eens
extra brandstof aan de verkiezingen als een mogelijk superspread-event. Welke drempelwaarden
qua besmetting en beroep op de zorg worden gehanteerd voor een «go of no go»? Waar
in de samenleving in toenemende mate stemmen opklinken om meer doden te accepteren
in het kader van het loslaten van beperkingen, is de vraag hoe de Minister het door
laten gaan van de verkiezingen op 17 maart in het licht van deze discussie beschouwt.

Welke prijs qua gezondheidsschade en oversterfte vindt zij aanvaardbaar in deze? Wat
is voor de Minister een aanvaardbare lagere opkomst? Dat zijn vragen die leven bij
deze leden.

In het algemeen is de vraag welke geldende beperkingen op sociaal, maatschappelijk
en economisch gebied mogen nog bestaan terwijl de verkiezingen wel gehouden worden.
Om het even scherp te stellen: mogen we thuis nog beperkt mensen ontvangen, maar kunnen
we wel met buren, vrienden etc op anderhalve meter afspreken in de wachtrij bij het
stembureau?

Waar er nu een routekaart voor een exitstrategie uit de lockdown is, zouden de leden
van de 50PLUS-fractie graag een vergelijkbaar schema willen ontvangen inzake het niet
door kunnen laten gaan van de verkiezingen op 17 maart. De verkiezingen zijn een gebeurtenis
die veel mensen op de been brengen en daarmee potentiële besmettingshaarden zal opleveren.

Uitstel van verkiezingen tot dat de vaccinatiestrategie het beoogde resultaat heeft
opgeleverd, is het overwegen meer dan waard. Welke relatie ziet de Minister tussen
de vaccinatiegraad en het houden van de verkiezingen?

Hoe kan de Minister zo zeker zijn van haar zaak dat het evenement dat Tweede Kamerverkiezingen
heet, veilig te houden is, zo vragen de aan het woord zijnde leden, aangezien de verkiezingen
al over ongeveer 6 weken zijn gepland? Het is immers goed mogelijk dat de piek van
de derde golf in maart al plaatsvindt. De Britse variant is nog lang niet onder controle.

Inmiddels is zoveel tijd verstreken dat alle voorzienbare problemen waarschijnlijk
ook niet meer op te lossen zijn voor 17 maart, vrezen deze leden. Weliswaar wordt
aan het einde van de brief de mogelijkheid tot uitstel niet per definitie uitgesloten
maar hoe verder de tijd voortschrijdt, hoe minder ordelijk het proces van uitstel
zal kunnen verlopen.

Kan worden aangegeven tot welke afspraken met de Raad van State is gekomen in het
kader van de noodzakelijke wetsbehandeling indien er tot uitstel moet worden besloten,
vragen deze leden voorts.

6. Overige aandachtspunten

Exitpolls

De leden van de VVD-fractie lezen dat er overleg heeft plaatsgevonden met de peilbureaus.
De Minister schrijft dat «alle bureaus die aanwezig waren bij het overleg» onderschrijven
dat de uitkomsten van de exitpolls, welke ook op 15, 16 en 17 maart worden gehouden,
niet voor woensdag 17 maart 21.00 uur openbaar gemaakt moeten worden. De leden van
de VVD-fractie spreken de wens uit dat ook dienovereenkomstig wordt gehandeld. Waren
er belangrijke bureaus níet aanwezig bij dit overleg, zo vragen zij de Minister. Zo
neen, is de Minister alsnog bereid met deze bureaus in overleg te gaan? Zo neen, waarom
niet?

De leden van de GroenLinks-fractie zijn blij dat de Minister overlegd heeft gevoerd
met de bureaus die peilingen en exitpolls publiceren. Deze leden zijn ook blij dat
de exitpolls niet voor woensdag 17 maart 21.00 uur worden gepubliceerd. De Minister
schrijft hierbij dat alle bureaus die aanwezig waren bij het overleg dit hebben toegezegd.
Betekent dit dat er ook nog (grote) bureaus zijn die niet aanwezig waren en dus mogelijk
toch exitpolls publiceren voor 17 maart 21.00 uur? Zo ja, kan de Minister aangeven
of dit bureaus betreft die tijdens eerdere verkiezingen ook exitpolls hebben gepubliceerd?
En kan de Minister ook aangeven of zij alsnog met deze bureaus in gesprek gaat?

De leden van de SP-fractie zijn blij dat de peilbureaus hebben aangegeven geen peilingen
te publiceren tot de stembureaus gesloten zijn. Kan de Minister aangeven welke peilbureaus
zij heeft gesproken?

De leden van de PvdD-fractie lezen verder dat er uitvoering word gegeven aan de motie-Öztürk
over het (vroegtijdig) publiceren van de exitpolls. De Minister geeft aan dat met
alle «aanwezige bureaus» overeengekomen is niet vroegtijdig exitpolls kenbaar te maken.
Zijn er organisaties die normaal gesproken ook exitpolls publiceren die niet aanwezig
waren bij dat overleg? Zo ja, om welke organisaties gaat het?

Kiezers buitenland en briefstemmen

De leden van de VVD-fractie lezen dat voor kiezers in het buitenland een van de opties
om een stem uit te brengen het afgeven van een briefstem bij een Nederlandse ambassade
is. Eerder is aangegeven dat briefstemmen vanuit het buitenland tot uiterlijk 22 maart
ontvangen kunnen worden in Den Haag. Tot wanneer is het voor kiezers in het buitenland
mogelijk hun briefstem bij een Nederlandse ambassade af te geven? Betekent deze optie
dat zij mogelijk tot na de verkiezingsdag in Nederland een geldige stem kunnen uitbrengen?
Zij vragen de Minister hierop in te gaan.

Ten aanzien van het briefstemmen vragen de leden van de christenUnie-fractie of de
voorbereidingen naar behoren verlopen of dat daar momenteel nog knelpunten in spelen.
Genoemde leden hebben met instemming kennisgenomen van het bericht dat met PostNL
nadere afspraken zijn gemaakt over het vaker legen van de stembussen.

Gebruik ondersteunende software

De leden van de VVD-fractie vragen of er bij de uitwerking van een voorstel voor de
controle van de juiste werking van OSV gebruik is gemaakt van de expertise van de
Stichting tegen Hackbare Verkiezingen? Zo neen, waarom niet? Deelt u de mening van
de leden van de VVD-fractie dat deze groep, die hoogleraren cybersecurity en diverse
cybersecurityexperts vertegenwoordigt, met hun kennis van belangrijke waarde kan zijn
voor het ministerie? Ook vragen de leden van de VVD-fractie of er bij het uitgewerkte
voorstel rekening is gehouden met een hack bij bijvoorbeeld één of enkele grote gemeenten,
iets wat mogelijk minder gauw ontdekt wordt. Onderschrijft de Minister dat ook een
kleinschalige hack in potentie een groot gevolg kan hebben? Zij vragen de Minister
hierop in te gaan.

Diversen

Tijdens het debat in december over de wijziging van de Kieswet heeft de Minister via
een nota van wijziging de datum aangepast waarop de nieuwe Kamer geïnstalleerd zal
worden, zodat het gehele proces van tellen en vaststellen van de verkiezingen zorgvuldig
kan geschieden. De leden van de fractie van GroenLinks zouden het waarderen als er
een compleet schematisch overzicht met alle relevante data komt. Kan de Minister voor
de volledigheid daarom een schematisch overzicht van alle belangrijke data in het
verkiezings- tel- en vaststellingsproces aan de Kamer doen toekomen zodat het voor
iedereen precies duidelijk is wat, wanneer en door wie moet gaan gebeuren?

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen welke maatregelen er zullen gelden voor
de BES-eilanden en of de maatregelen daar als afdoende worden beschouwd.