Brief regering : Invulling niet-militaire steun Oekraïne in 2026

Nr. 239
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS EN MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 3 oktober 2025

Tijdens de Voorjaarsbesluitvorming in april 2025 heeft het kabinet een bedrag van
EUR 3,5 miljard ter beschikking gesteld voor steun aan Oekraïne. Hiermee geeft het
kabinet invulling aan de actieve en onverminderde steun aan Oekraïne. Van dit bedrag
is EUR 252 miljoen bestemd voor niet-militaire steun, gericht op herstel, wederopbouw
en verlichting van de humanitaire en sociale noden. Deze steun werd aangekondigd door
de Minister-President en de Minister van Buitenlandse Zaken tijdens de Ukraine Recovery
Conference van 9 t/m 11 juli jl. in Rome. In de Kamerbrief van 16 juli 2025 (Kamerstuk
36 045, nr. 209) is uw Kamer reeds geïnformeerd over de hoofdlijnen van de inzet voor 2026. Middels
deze brief is ook de inzet van de eerder nog niet gealloceerde EUR 52 miljoen uit
het pakket voor 2025 met uw Kamer gedeeld. Deze doorverdeling is vervolgens verwerkt
in de Suppletoire Begroting September van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp.

In de ontwerpbegrotingen van Buitenlandse Zaken en Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp,
zoals gepresenteerd op Prinsjesdag, is uw Kamer geïnformeerd over de budgettaire herallocaties
binnen de begrotingen ten behoeve van de niet-militaire steun aan Oekraïne in 2026.
Hierin zijn ook kasschuiven verwerkt die de budgetten over de jaren in het juiste
kasritme zetten. Deze kasschuiven hebben effect op de verdeling over de jaren van
dit steunpakket. Met deze brief informeer ik, mede namens de Minister van Buitenlandse
Zaken, uw Kamer nader over de invulling van het Nederlandse pakket aan niet-militaire
steun voor Oekraïne in 2026.

Aan de basis van de invulling van het steunpakket 2026 ligt het gegeven dat de Russische
agressieoorlog in Oekraïne al meer dan drie jaar het uithoudingsvermogen van de Oekraïense
bevolking op de proef stelt. Indien Oekraïne zijn economie en maatschappij niet overeind
kan houden, zal het onmogelijk zijn zich te blijven verdedigen. Vooralsnog is Oekraïne
er met hulp van donoren en de internationale financiële instellingen (IFI’s) in geslaagd
de macro-financiële stabiliteit te bewaren. De herstel- en wederopbouwopgave is echter
groot. En deze opgave stijgt verder door de aanhoudende Russische agressieoorlog.
In de Rapid Damage and Needs Assessment (RDNA4 van februari 2025) van de Wereldbank, de Verenigde Naties en de Europese Commissie
wordt deze geraamd op USD 524 miljard voor de komende tien jaar.

De wijze waarop wederopbouw en herstel worden vormgegeven is van grote invloed op
de levensomstandigheden in het land en het toekomstperspectief van de Oekraïense bevolking.
Tevens is het bepalend voor migratiestromen en de terugkeer van vluchtelingen. Het
steunpakket voor 2026 voorziet zowel in de verlichting van de urgente noden (o.a.
energiesteun, herstel van kritieke infrastructuur, huisvesting, gezondheidszorg, humanitaire
ontmijning en humanitaire hulp) als in het leggen van een fundament voor de grote
wederopbouwopgave die Oekraïne te wachten staat. Ten behoeve van dat laatste zijn
bijdragen voorzien voor het vergroten van de rol van de private sector en het versterken
van de lokale capaciteit. Een overheid die in staat is aan (urgente) behoeften van
zijn burgers te voldoen staat aan de basis van een robuuste Oekraïense maatschappij
die de uitdagingen van wederopbouw en de terugkeer van ontheemden aankan. Het versterken
van de weerbaarheid van de Oekraïense samenleving bestendigt veiligheid en stabiliteit
op langere termijn en vormt daarmee een essentiële aanvulling op de Nederlandse militaire
steun. Bij de vormgeving van dit pakket is tevens rekening gehouden met noden die
urgent(er) zijn geworden in het licht van het wegvallen van de niet-militaire steun
van de Verenigde Staten. Juist op thema’s waar Nederland reeds een leidende rol speelt,
zoals energiesteun en accountability, kan het Oekraïne ondersteunen bij de knelpunten
die door het wegvallen van Amerikaanse steun zijn ontstaan.

Prioriteiten per thema

Energie

Oekraïne wordt geconfronteerd met intensieve Russische aanvallen op de energie-infrastructuur,
waarbij zowel het elektriciteitsnetwerk als de gasinfrastructuur doelwit zijn. Deze
aanvallen zijn gericht, frequent en strategisch: ze treffen het hart van de civiele
voorzieningen en vormen een directe bedreiging voor de energiezekerheid van Oekraïense
burgers en ontwrichten daarmee de Oekraïense economie. De toename in het aantal Russische
aanvallen vormt een serieuze dreiging, zeker nu de wintermaanden weer voor de deur
staan. Oekraïne kan door middel van de Nederlandse steun reservemateriaal aanleggen,
beschadigde energie-infrastructuur herstellen en mensen opleiden in de energiesector.

Tegelijkertijd werkt Nederland – via IFI’s en bilateraal – ook aan de energietransitie
in Oekraïne met specifieke aandacht voor de inzet van nieuwe, duurzamere energiebronnen
zoals wind- en zonne-energie. Deze transitie naar een decentraler en ook groener energiesysteem
maakt Oekraïne weerbaarder tegen toekomstige dreigingen. Het kabinet maakt in 2.026
EUR 20 miljoen beschikbaar voor urgente noodsteun via een bijdrage aan het Ukraine Energy Support Fund (UESF) en steunt de International Labour Organisation (ILO) met EUR 3 miljoen waarmee steun geboden zal worden aan energiepersoneel in
de publieke- en private sector.

Gezien de hoge noden ten aanzien van energie en de prioriteit om bij te dragen aan
herstel van de getroffen energievoorziening, levert Nederland daarnaast een bijdrage
van EUR 35 miljoen aan de European Bank for Reconstruction and Development (EBRD). Deze middelen zullen ingezet worden om inclusieve en duurzame
wederopbouw te ondersteunen middels EBRD-projecten die inspelen op de noden die zijn
geïdentificeerd in de RDNA4, waaronder energie.

Herstel van kritieke infrastructuur

Het Ukraine Relief, Recovery, Reconstruction, and Reform Trust Fund (URTF) van de Wereldbank is een gecoördineerd financierings- en ondersteuningsmechanisme
om de regering van Oekraïne te helpen bij het herstel van kritieke infrastructuur.
Het fonds focust zich op het herstel van essentiële infrastructuur binnen de sectoren
gezondheidszorg, infrastructuur, elektriciteitsnetwerk, huisvesting, landbouw en onderwijs.
Nederland levert in 2026 een bijdrage van EUR 55 miljoen, dat is in lijn met de bijdragen
van afgelopen jaren. Het URTF helpt Oekraïne direct bij de liquiditeitsbehoefte op
het gebied van kritiek herstel en de ondersteuning van kritieke overheidsdiensten.
Met eerdere steun uit het URTF is onder andere hulp gegeven aan de Oekraïense spoorwegen,
revalidatiediensten en het elektriciteitsnetwerk.

Humanitaire hulp

De humanitaire situatie in met name de frontregio’s verslechtert en de noden groeien
in complexiteit door een opstapeling van problemen, zoals gebrek aan voedsel, drinkwater,
veiligheid, medische voorzieningen en energie. Het aantal ontheemden in Oekraïne ligt
rond de 3,6 miljoen en dit aantal neemt toe. Tegelijkertijd hebben humanitaire organisaties
hun plannen moeten bijstellen door de wereldwijde bezuinigingen. Het humanitaire responsplan
van de VN concentreert zich nu nog meer dan voorheen op humanitaire noden van de meest
kwetsbare mensen langs de frontlijnen en in collectieve opvangcentra. Nederland levert
opnieuw – naast meerjarige, flexibele algemene steun financiering aan humanitaire
partners1 die zij ook in Oekraïne kunnen inzetten – gerichte steun voor humanitaire actie in
Oekraïne via het VN Ukraine Humanitarian Fund. Ook geeft Nederland opnieuw een bijdrage aan het International Committee of the Red Cross (ICRC). UHF en ICRC bieden primaire levensbehoeften (onderdak, water, voedsel, medische
hulp) aan direct getroffenen en meest kwetsbare bevolking. ICRC speelt bovendien een
belangrijke rol bij aan het opsporen van vermiste personen en het herenigen van families.
Voor het bieden van humanitaire hulp via UHF en ICRC is EUR 15 miljoen beschikbaar
in 2026.

Versterking van lokale capaciteit en sociale zekerheid

Behalve humanitaire noden als direct gevolg van oorlogshandelingen, is er in heel
Oekraïne ook sprake van sociale noden. Armoede verdiept zich door de oorlog. De manieren
waarop mensen kunnen overleven raken uitgeput. In antwoord hierop is een adequaat
sociaal vangnet van de Oekraïense overheid noodzakelijk. Sociale zekerheid maakt deel
uit van de overheidsdienstverlening die in stand moet blijven en versterkt moet worden
wil het land overleven en op termijn weerbaar en economisch sterk uit de oorlog komen.
Ook bijvoorbeeld werkgelegenheid en het faciliteren van ondernemerschap behoren daartoe.
De verantwoordelijkheden hiervoor liggen grotendeels bij lokale overheden. Het is
van belang dat die overheden voldoende kennis, capaciteit en legitimiteit hebben om
aan sociaal-economische en herstel- en wederopbouwopgaven te voldoen. Adequate en
zichtbare lokale dienstverlening draagt ook bij aan randvoorwaarden voor (vrijwillige)
terugkeer van vluchtelingen, zodra dit kan. In aanvulling op de humanitaire bijdragen
zal Nederland in 2026 via het herstelprogramma (area-based recovery approach) van UNDP EUR 6 miljoen bijdragen aan versterking van capaciteit en dienstverlening
door lokale overheden.

Gezondheidszorg en (psycho)sociale weerbaarheid

Gezondheidszorg is een basisvoorwaarde voor een stabiele samenleving en een voortvarende
economie. Momenteel heeft 86% van alle huishoudens in het land moeite om toegang tot
de juiste zorg en medicijnen te krijgen. Via het Nederlandse steunpakket kunnen de
urgente medische noden van Oekraïne worden geadresseerd en het gezondheidsstelsel
worden versterkt. Deze inzet draagt bij aan de gezondheid en zelfredzaamheid van de
bevolking en het perspectief op vrijwillige terugkeer. Nederland levert in 2026 een
bijdrage van EUR 4,8 miljoen aan de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), en EUR 5,2 miljoen
voor UNAIDS.

Nederland is ook een belangrijke partner van Oekraïne op het gebied van geestelijke
gezondheid en psychosociale weerbaarheid, belangrijke factoren voor overlevings- en
herstelvermogen van de Oekraïense samenleving. Nederland draagt via WHO bij aan de
Oekraïense inspanningen om toegankelijke geestelijke gezondheidszorg te bieden en
om hier een toekomstbestendig systeem voor te vormen. Bovendien ondersteunt Nederland
via de European Union Advisory Mission (EUAM) mentale zorg voor de Oekraïense politie. Voor deze inzet via WHO en EUAM is
in 2.026 EUR 7 miljoen voorzien.

Ondersteuning van de private sector

De wederopbouw van Oekraïne is een te grote opgave om enkel vanuit de publieke sector
te dragen: geschat wordt dat het aandeel van de private sector in de wederopbouw van
Oekraïne kan doorgroeien tot circa 30%. Daarin liggen ook kansen voor het Nederlandse
bedrijfsleven. Via de private sector inzet worden bedrijven en maatschappelijke organisaties
ondersteund bij het opzetten van projecten die ten goede komen aan herstel en wederopbouw
binnen de sectoren agrofood, circulaire bouw, duurzame energie, gezondheidszorg en
water. Er wordt EUR 30 miljoen ingezet ten behoeve van de derde ronde van de Ukraine Partnership Facility (UPF3). Hiermee kunnen Nederlandse bedrijven gestimuleerd worden om hun kennis, expertise
en financiële middelen bij te dragen aan het herstel- en wederopbouw van Oekraïne.
Ook maakt Nederland EUR 1 miljoen beschikbaar ten behoeve van het OESO-landenprogramma
voor Oekraïne dat is gericht op capaciteitsopbouw en vergroting van de absorptiecapaciteit
van Oekraïense overheidsinstellingen. Dit programma draagt bij aan benodigde economische
hervormingen en het leggen van een economisch fundament voor de toekomst.

Humanitaire ontmijning

Oekraïne is het land met de meeste mijnen en explosieve oorlogsresten ter wereld.
Naar schatting is meer dan 139.000 km2 land potentieel vervuild (circa een kwart van het land). Nederlandse steun aan ontmijningsactiviteiten
draagt bij aan het vergroten van de veiligheid van mensen en het weer in gebruik nemen
van landbouwgrond waarmee de voedselzekerheid zal worden versterkt. Nederland investeert
ook in het versterken van de capaciteit van Oekraïne om de enorme uitdagingen op het
gebied van ontmijning op zo efficiënt mogelijke wijze het hoofd te bieden. Hiervoor
wordt in 2.026 EUR 10 miljoen beschikbaar gesteld.

Accountability

De Russische agressie en flagrante schendingen van het internationaal recht bedreigen
niet alleen Oekraïne, maar vormen ook een bedreiging voor de internationale rechtsorde
als zodanig. Nederland is voortrekker op gerechtigheid voor Oekraïne en de bestrijding
van straffeloosheid van Rusland voor internationale misdrijven. De verwachting is
dat meer dan 95 procent van de opsporing, vervolging en berechting van internationale
misdrijven die het gevolg zijn van Russische agressie tegen Oekraïne door de Oekraïense
nationale instanties ter hand moet worden genomen. Daarom is verdere capaciteitsversterking
van nationale actoren verantwoordelijk voor de opsporing, vervolging en berechting
essentieel. Met de extra bijdrage van EUR 5 miljoen draagt Nederland bij aan de gedeeltelijke
compensatie van de weggevallen VS-financiering hiervoor.

Democratie & rechtsstaat

Oekraïne heeft in de afgelopen jaren ondanks de oorlog gestaag voortgang geboekt op
zijn brede hervormingsagenda. Tegelijkertijd is nog een lange weg te gaan. Democratie,
de rechtsstaat en corruptiebestrijding zijn hierbij centrale aandachtspunten en behoeven
juist nu – ten tijde van de oorlog – continue aandacht. Met dit budget van EUR 3 miljoen
zal Nederland activiteiten van het maatschappelijk middenveld in Oekraïne ondersteunen,
gericht op de prioritaire hervormingsthema’s democratie, rechtstaat, goed bestuur,
anti-corruptie en onafhankelijke media.

Cultureel erfgoed

Oekraïne vecht niet alleen voor het behoud van territoriale soevereiniteit, het vecht
ook een existentiële oorlog uit waarin het zijn cultureel erfgoed, waarden en nationale
identiteit verdedigt. Met dit voorstel voor steun aan de culturele erfgoedsector in
Oekraïne voor het bedrag van euro EUR 2 miljoen wordt het doel nagestreefd om bij
te dragen aan behoud van identiteitsbepalende cultuur in Oekraïne.

De Staatssecretaris van Buitenlandse Zaken,
A. de Vries

De Minister van Buitenlandse Zaken,
D.M. van Weel