Brief regering : Fiche: Mededeling over het EU-kompas voor concurrentievermogen

Nr. 4004 BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 7 maart 2025

Overeenkomstig de bestaande afspraken ontvangt u hierbij 1 fiche die werd opgesteld
door de werkgroep Beoordeling Nieuwe Commissie voorstellen (BNC).

Fiche: Mededeling over het EU-kompas voor concurrentievermogen

De Minister van Buitenlandse Zaken, C.C.J. Veldkamp

Fiche: Mededeling over het EU-kompas voor concurrentievermogen

1. Algemene gegevens

a) Titel voorstel

Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Europese Raad, de Raad,
het Europees Economisch Sociaal Comité en het Comité van de Regio’s. Het EU-kompas
voor concurrentievermogen.

b) Datum ontvangst Commissiedocument

29 januari 2025

c) Nr. Commissiedocument

COM(2025) 30

d) EUR-Lex

https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/?uri=CELEX%3A52025DC0030…

e) Nr. impact assessment Commissie en Opinie Raad voor Regelgevingstoetsing

Niet opgesteld

f) Behandelingstraject Raad

Raad voor Concurrentievermogen

g) Eerstverantwoordelijk ministerie

Gezamenlijke verantwoordelijkheid van het Ministerie van Buitenlandse Zaken en het
Ministerie van Economische Zaken, in nauwe samenwerking met het Ministerie van Klimaat
en Groene Groei en het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en het Ministerie
van Financiën.

2. Essentie voorstel

Op 29 januari 2025 heeft de Europese Commissie (hierna: Commissie) een mededeling
over het EU-kompas voor concurrentievermogen (hierna: kompas) gepubliceerd. De mededeling
bouwt voort op de aanbevelingen uit de rapporten van Letta1 en Draghi2 en biedt een beleidskader en strategische visie op versterking van het EU-concurrentievermogen.
Het kompas is opgebouwd uit drie pijlers, die ieder een uitdaging voor het concurrentievermogen
adresseren, en vijf horizontale katalysatoren. Voor elk van de drie uitdagingen stelt
het kompas een plan van aanpak voor en kondigt het (een niet uitputtende lijst van)
maatregelen en prioriteiten aan. Met de horizontale katalysatoren beoogt de Commissie
dwarsdoorsnijdende problemen te adresseren.

De mededeling bevat geen nieuwe wetgeving, maar kondigt wel verschillende (wetgevende)
voorstellen aan die in 2025 en 2026 worden verwacht. Uw Kamer zal over de hierna beschreven
individuele voorstellen te zijner tijd via de geëigende wegen geïnformeerd worden.

De eerste pijler ziet op het dichten van de innovatiekloof tussen de EU en andere
machtsblokken om de productiviteit te vergroten. De Commissie wil met deze pijler
nieuwe dynamiek geven aan de innovatie- en economische structuur van de EU, door zich
te richten op gunstige voorwaarden voor startups en scale-ups, verbeterde toegang tot durfkapitaal en de bevordering van innovatie en onderzoek.
Onder de eerste pijler zijn de volgende (wetgevende) voorstellen aangekondigd: een
startup- en scale-up-strategie, een 28ste regelgevend regime voor innovatieve bedrijven, een innovatieverordening, een verordening
onderzoeksruimte, een AI-fabriekeninitiatief, een strategie ter versterking van AI-toepassing,
een AI-wetenschaps- en data-uniestrategie, een verordening voor de ontwikkeling van
cloud- en AI-infrastructuur, een kwantumstrategie, een kwantumverordening, een verordening
biotechnologie en een bio-economiestrategie, een life sciences-strategie, een verordening geavanceerde materialen, een ruimtevaartverordening, een
herziening van de richtsnoeren voor horizontale fusies en een verordening ter versterking
van Europese digitale netwerken. Ook is de ontwikkeling van een TechEU-investeringsprogramma
aangekondigd dat samen met de Europese Investeringsbank (EIB) moet helpen om de financieringskloof
voor disruptieve technologie te overbruggen.

De tweede pijler ziet op het decarboniseren van de industrie en het in lijn brengen
hiervan met industrie-, mededingings-, staatssteun-, economisch- en handelsbeleid.
Deze verbinding draagt bij aan de versterking van het concurrentievermogen. Naast
verbeterde toegang tot betaalbare energie, pleit de Commissie voor de business case van de groene transitie en versterking van de concurrentiekracht van clean tech-producten. De energie-intensieve industrie, met in het kompas expliciete aandacht
voor de staal-, metaal- en chemiesector en automobielindustrie, moet concurrerend
kunnen decarboniseren in de EU. Onder de tweede pijler zijn de volgende (wetgevende)
voorstellen aangekondigd: Clean Industrial Deal-mededeling, een actieplan betaalbare energie, een verordening om het fossielvrij
maken van industrie te versnellen, een actieplan elektrificatie en een pakket voor
Europese elektriciteitsnetwerken, een nieuw staatssteunkader, een actieplan voor staal
en metaal, een pakket voor de chemische industrie, een strategische dialoog en actieplan
over de toekomst van de automobielindustrie, een investeringsplan voor duurzaam transport,
een plan voor een Europees high speed rail-netwerk, een Europese havenstrategie en een maritieme industriestrategie, een plan
voor hoge snelheidslijnen, een evaluatie van het Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM), een circulaire economie-wet, een visie voor landbouw en voedsel, een oceaanpact
en wijziging van de klimaatwet.

De derde pijler ziet op het belang van open handel als motor voor de toekomstige groei
van de EU, het verminderen van buitensporige afhankelijkheden en het vergroten van
de Europese veiligheid, via integratie van overwegingen omtrent veiligheid en open
strategische autonomie in het economische beleid van de EU.

De Commissie presenteert dit in het kompas als een randvoorwaarde voor de concurrentiekracht
van de EU. De weerbaarheid van de EU moet worden verbeterd en de defensie-industrie
en pan-Europese samenwerking moeten worden versterkt. De Commissie wil dat de EU nieuwe
manieren vindt om bestaande partnerschappen te verdiepen en nieuwe aan te gaan, bijvoorbeeld
door middel van (sectorale) handelsakkoorden en Clean Trade and Investment Partnerships (CTIP’s). Tegelijkertijd dient de EU oneerlijke concurrentie door derde landen te
bestrijden, bijvoorbeeld door inzet van handelsdefensieve instrumenten en het gebruik
van de verordening buitenlandse subsidies. Onder de derde pijler zijn de volgende
(wetgevende) voorstellen aangekondigd: het afsluiten en implementeren van ambitieuze
handelsakkoorden en CTIP’s, een trans-mediterraan samenwerkingsinitiatief op het gebied
van energie en schone technologieën, een gezamenlijk platform voor de aankoop van
kritieke grondstoffen, herziening van richtlijnen voor publieke aanbestedingen, een
witboek over de toekomst van Europese defensie, een Preparedness Union-strategie, een interne veiligheidsstrategie, een verordening kritieke medicijnen,
een Europees klimaatadaptatieplan en een strategie voor waterweerbaarheid.

De horizontale katalysatoren zien op maatregelen die volgens de Commissie noodzakelijk
zijn om het concurrentievermogen in alle sectoren te versterken. Het gaat om de vereenvoudiging
van regelgeving en vermindering van regeldruk, versterking van de interne markt, financiering
en een spaar- en investeringsunie, stimuleren van vaardigheden en kwaliteitsbanen
en het beter coördineren van beleid op nationaal en EU-niveau. Onder de horizontale
katalysatoren zijn de volgende (wetgevende) voorstellen aangekondigd: een Omnibus
gericht op vermindering van lasten en regeldruk en een definitie van kleine midcap-bedrijven, een Europese business wallet, een horizontale interne marktstrategie, een herziening van de normalisatieverordening,
een strategie voor de Europese spaar- en investeringsunie, een mededeling over het
volgende Meerjarig Financieel Kader (MFK), inclusief een voorstel voor een Europees
Fonds voor concurrentievermogen en een voorstel voor een concurrentievermogen-coördinatietool,
een vaardighedenunie, een routekaart voor kwaliteitsbanen en een initiatief om de
erkenning van vaardigheden te faciliteren.

3. Nederlandse positie ten aanzien van de mededeling/aanbeveling

a) Essentie Nederlands beleid op dit terrein

De brede kabinetsinzet is uiteengezet in de Kamerbrief EU-concurrentievermogen. De
onderdelen van het kompas vallen in de reikwijdte van de Kamerbrief.3 In deze brief wordt eerst de economische en geopolitieke context geschetst en aangegeven
dat een sterke, concurrerende EU belangrijk is voor Nederland om onze welvaart en
bestaanszekerheid te behouden en veerkrachtig te blijven in een geopolitiek veranderende
wereld. De inzet van het kabinet op EU-concurrentievermogen is vervolgens langs zes
thema’s uitgewerkt. Ten eerste wil het kabinet dat de EU inzet op minder onnodige
regeldruk en het versterken van de interne markt, met effectieve handhaving van interne
marktregels, staatssteunregels en sterke mededingingsregels.

Ten tweede streeft het kabinet naar een sterke Europese positie op het gebied van
onderzoek en innovatie en aandacht voor talent en vaardigheden.

Ten derde zet het in op een toekomstbestendige economie met strategisch en toekomstbestendig
industriebeleid. Ten vierde dient de EU de duurzame transitie te omarmen als kans
om internationaal concurrerender te worden en de economische weerbaarheid te vergroten,
onder andere door de realisatie van een circulaire economie en voldoende beschikbaarheid
van betaalbare duurzame energie. Ten vijfde dient de EU een solide economisch buitenlandbeleid
te voeren, dat uitgaat van open handel en een mondiaal gelijk speelveld, en economische
veiligheidsrisico’s mitigeert. Ten zesde moet de toegang tot kapitaal worden vergroot,
met name via verdieping van de kapitaalmarktunie.

b) Beoordeling + inzet ten aanzien van dit voorstel

Het kabinet is positief over de mededeling en verwelkomt de nadruk van de Commissie
op productiviteitsgroei om het EU-concurrentievermogen te versterken, evenals de focus
op innovatiekracht, decarbonisatie en weerbaarheid. Het kabinet verwelkomt de centrale
plaats van concurrentievermogen in het mandaat van de nieuwe Commissie en deelt de
doelstelling van de Commissie om een welvarend, veilig, duurzaam en concurrerend Europa
veilig te stellen. Een concurrerende EU-economie is belangrijk voor onze brede welvaart,
een veilige en duurzame EU en een weerbare economie die bestand is tegen economische
schokken en veranderende geopolitieke omstandigheden. Versterking van het concurrentievermogen
vraagt in deze veranderende context om aanpassingen van het industrie-, innovatie-,
handels- en klimaatbeleid, waar het kompas aan bijdraagt.

Het kabinet verwelkomt de focus van de eerste pijler van het kompas op innovatie en
strategische (digitale) technologieën, de prioritering van specifieke sleuteltechnologieën
en ruimtevaart. Het kabinet is positief over de aandacht voor de toepassing van AI
en het voornemen om AI-fabrieken mogelijk te maken. Daarnaast verwelkomt het kabinet
de aandacht voor de Life Sciences & Health sector. Wel ontbreekt cybersecurity als
technologische prioriteit, terwijl dit wel onderdeel is van de Nederlandse inzet voor
een Europese strategie voor innovatie en voor (digitale) technologie.4 Ook wil het kabinet aandacht vragen voor de rol van ongebonden en excellent onderzoek
met lagere Technology Readiness Levels en het belang dat onderzoek en innovatie in den brede en over de hele kennisketen
geadresseerd worden: van fundamenteel onderzoek tot toegepast onderzoek en opschaling.
Dit is cruciaal voor het veiligstellen van het concurrentievermogen op de lange termijn,
waarbij het van belang is de onderzoeks- en ontwikkelingspijplijn voor hoog-innovatieve
bedrijven te optimaliseren. Dit draagt ook bij aan de EU-ambitie om 3% van het bbp
te investeren in onderzoek en ontwikkeling. Het kabinet steunt een meer strategische
benadering van start- and scale-ups om innovatie en de toepassing van technologieën in bestaande industrieën en sectoren,
te stimuleren en de belemmeringen voor het oprichten en opschalen van nieuwe bedrijven
weg te nemen. De Commissie zal hiervoor voorstellen doen voor een 28ste regime waarin regels op bepaalde aspecten van het vennootschaps-, insolventie-, arbeids-
en belastingrecht worden vereenvoudigd middels een overkoepelend Europees kader.

Dit is een complexe exercitie waarbij het kabinet kansen voor innovatieve bedrijven
ziet, omdat onnodige barrières op de interne markt nu een voorname belemmering vormen
voor groei van innovatieve bedrijven, wat het Europese concurrentievermogen schaadt.
Wel zijn er bij de vormgeving van een 28ste regime vraagpunten op bijvoorbeeld het gebied van eventuele fiscaliteit en rechtszekerheid
en arbeidsrechtelijke harmonisatievoorstellen. De aankondiging van de herziening van
de richtsnoeren voor fusies, zodat weerbaarheids- innovatie- en investeringsintensiviteit
in strategische sectoren gewogen kunnen worden in het licht van wat de economie nodig
heeft, is een aandachtspunt voor het kabinet. Het is een positieve ontwikkeling dat
innovatie en weerbaarheidscriteria voor strategische sectoren meegewogen worden bij
de beoordeling van fusies, echter hangt de uiteindelijke positie van het kabinet af
van de verdere uitwerking van de richtsnoeren én de mate waarin waarborgen worden
meegenomen in de herziening.5 Deze waarborgen moeten erop toezien dat een aanpassing van de richtsnoeren daadwerkelijk
leidt tot meer innovatie en gezonde concurrentie in de EU.

Voor wat betreft de tweede pijler acht het kabinet van belang dat in de op 26 februari
jl. gepubliceerde Clean Industrial Deal (CID) decarbonisatie en het behalen van de klimaatdoelen hand in hand gaan met versterking
van het concurrentievermogen. Dit moet onder andere door een stevige uitvoeringsagenda
worden mogelijk gemaakt (conform motie Erkens6). Ook de aangekondigde Industrial Decarbonisation Accelerator Act kan hieraan bijdragen. Het kabinet is positief over de aandacht voor toegang tot
betaalbare energie in het kompas.7 Het kabinet verwelkomt de expliciete aandacht voor (private investeringen in) schone
technologieën, voor de decarbonisatie en het concurrentievermogen van de staal-/metaal-
en chemische sectoren, de automobielindustrie8, de hoogtechnologische maakindustrie, de haven- en maritieme sector en het plan voor
high speed rail. Ook kijkt het kabinet uit naar de publicatie van het Sustainable Transport Investment Plan, met daarin maatregelen om de opschaling van de productie van hernieuwbare transportbrandstoffen
in de EU zeker te stellen, en te investeren in het bespoedigen van de uitrol van noodzakelijke
laadinfrastructuur. Het kabinet hecht belang aan meer groene marktcreatie en waardeert
de aandacht voor nieuwe circulaire bedrijfsmodellen en de aankondiging van een circulaire
economiewet. Ondanks de aandacht voor bepaalde industrieën via initiatieven onder
pijlers 1 en 2, is het onduidelijk of deze voorstellen, waaronder de CID, ook een
coherent Europees industriekader vormen. Het kabinet acht coördinatie en een duidelijk
kader voor Europees industriebeleid echter wel van belang. Dit is nodig om gericht
beleid te kunnen voeren, te bepalen wat strategische markten en sectoren zijn en voor
het creëren van een mondiaal gelijk speelveld. Proportionaliteit, praktische uitvoerbaarheid
en compatibiliteit met de regels van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) bij de voorgestelde
maatregelen en bij de aankomende evaluatie van het CBAM aan de grens, zijn hierbij
belangrijke overwegingen.

Ten aanzien van de aankomende herziening van de Europese klimaatwet is de kabinetsinzet
reeds gedeeld met de Kamer.9

Voor staatssteun werkt de Commissie aan een nieuw, flexibel en ondersteunend steunkader
voor decarbonisatie-investeringen als onderdeel van de Clean Industrial Deal. Het uitgangspunt van het kabinet voor staatssteun is in beginsel terughoudend. Dit
neemt niet weg dat er in het licht van de transities en in geval van marktfalen gerichte
staatssteun nodig kan zijn.

Voor wat betreft pijler drie verwelkomt het kabinet het belang dat het kompas hecht
aan open handel als motor van de Europese economie en tegelijkertijd de aandacht voor
veiligheid en weerbaarheid, waaronder risicovolle strategische afhankelijkheden en
het vergroten van (economische) veiligheid. Het kabinet acht het van belang om onderscheid
te blijven maken tussen het handelsdefensieve instrumentarium en instrumenten gericht
op het adresseren van (economische) veiligheidsrisico’s. Het kabinet is tevens positief
over de aandacht voor het aangaan van nieuwe partnerschappen, zoals CTIP’s, en verdiepen
van bestaande partnerschappen. Verder heeft het kabinet een positieve grondhouding
ten aanzien van handelsakkoorden en deelt het de aandacht van de Commissie voor de
inzet op een mondiaal gelijk speelveld. Het kabinet zet in op een effectieve toepassing
van daarvoor geëigende instrumenten, zoals de verordening buitenlandse subsidies.
Om bepaalde productiecapaciteit te blijven borgen, komt de Commissie met een voorstel
voor een Europees voorkeursprincipe in publieke aanbestedingsregels voor strategische
sectoren en technologieën. Een Europees voorkeursprincipe kan in bepaalde gevallen
wenselijk zijn, maar kan ook negatieve effecten met zich meebrengen. Zo moet gewaakt
worden voor het ondermijnen van de wederkerigheid van internationale markten, kan
er een kostenopdrijvend effect optreden, kan dit leiden tot gevolgen voor de uitvoering,
en kan zo’n maatregel de Europese inzet op betere toegang tot aanbestedingsmarkten
van derde landen ondermijnen. Een goede inkadering is dus nodig om een verdere afweging
over dit voorstel te maken. Het kabinet geeft daarom vooralsnog de voorkeur aan een
gerichte inzet van kwalitatieve eisen om de vraag naar producten van EU-bedrijven
te bevorderen in strategische sectoren, zoals dat ook is gebeurd bij de Net Zero Industry Act (NZIA).10 Het kabinet zal meegeven dat de EU in beginsel baat heeft bij open aanbestedingsmarkten
en dergelijke voorstellen niet tot onnodige afscherming van de EU-aanbestedingsmarkt
mogen leiden. Daarnaast is conformiteit met relevante afspraken uit EU-handelsakkoorden
en de Overeenkomst inzake overheidsopdrachten van de WTO een minimumrandvoorwaarde.
Het kabinet onderschrijft de doelstellingen van de Commissie die toezien op het versterken
van de EU-defensie-industrie, zoals het bevorderen van samenwerking tussen lidstaten
via gemeenschappelijke aanschaf. Dit draagt onder andere bij aan harmonisatie van
behoeftestelling en interoperabiliteit. Het kabinet zet in op onderzoek en ontwikkeling
voor Defensie gericht op onder andere geavanceerde en disruptieve technologieën en
innovaties met toepassingsmogelijkheden in zowel het civiele als militaire domein,
die breder bijdragen aan het concurrentievermogen van Nederland.

Daarnaast hanteert het kabinet een overheidsbrede aanpak om maatschappelijke en economische
weerbaarheid en paraatheid te versterken, onder meer in voorbereiding op hybride en
militaire dreigingen, gezondheidsdreigingen of extreme klimaatomstandigheden. Het
kabinet onderkent het grote belang van het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties
hiervoor.11

Het kabinet zet in nauwe samenspraak met de private sector in op een samenhangende
aanpak voor het borgen van de continuïteit van de economie bij een crisis.

Het kabinet verwelkomt dat de Commissie aandacht heeft voor de vereenvoudiging van
regels en het verminderen van regeldruk, onder andere door middel van een aangekondigde
serie van omnibusvoorstellen gericht op het verminderen van lasten en onnodige regeldruk.
Ook voor het kabinet is het verlichten van regeldruk een prioriteit. Het kabinet verwelkomt
daarom deze inspanningen om de regeldruk te verminderen door bijvoorbeeld rapportagevereisten
van verschillende wetten te stroomlijnen, zonder de daarmee verband houdende beleidsdoelstellingen
te ondermijnen. Voorspelbaarheid en rechts- en investeringszekerheid voor bedrijven
en betrouwbaarheid van het (Europese) wetgevingsproces blijven daarbij een belangrijk
aandachtspunt. Het kabinet zal deze voorstellen individueel beoordelen op basis van
merites. Uw Kamer zal via de geëigende wegen nader worden geïnformeerd over de kabinetspositie.

Daarbij moet over het kompas worden opgemerkt dat, hoewel regeldruk een prioriteit
is, de mededeling een groot aantal nieuwe voorstellen, plannen en strategieën aankondigt.
Het kabinet zal zich ervoor blijven inzetten dat de Commissie gedegen impact assessments uitvoert voordat de nieuwe wetgeving geïntroduceerd wordt12, zodat duidelijk is hoe Europese wetgeving uitpakt voor onder andere het mkb, uitvoeringsinstanties
en medeoverheden en wat de territoriale impact is. Het kabinet onderschrijft dat ook
de Raad en het Europees Parlement hierbij een rol te spelen hebben, door de impact
voor regelgeving in kaart te brengen op het moment dat belangrijke wijzigingen in
wetgeving worden voorgesteld.

Het kabinet verwelkomt het belang van een sterke interne markt als het fundament van
de Europese economie en ons concurrentievermogen. Een groot deel van de aangekondigde
(wetgevende) voorstellen raakt aan de interne markt. Waar dit het geval is, dient
versterking en bescherming van de interne markt te worden gewaarborgd. Het kabinet
kijkt uit naar de plannen onder de aangekondigde horizontale interne marktstrategie
om bestaande ongerechtvaardigde belemmeringen weg te nemen, nieuwe te voorkomen, bestaande
interne marktregels beter te implementeren en toepassen, en om de Single Market Enforcement Taskforce (SMET) te versterken. Feiten en behoeften uit de praktijk, van ondernemers, burgers
en uitvoeringsinstanties, moeten leidend zijn bij de acties in genoemde strategie,
op alle beleidsterreinen. Waar de mededeling aangeeft dat de Commissie de processen
voor de ontwikkeling van normen sneller en toegankelijker wil maken, kijkt het kabinet
met extra aandacht naar de aangekondigde juridische alternatieve maatregelen in situaties
waar (nog) geen geharmoniseerde normen bestaan. Het heeft de voorkeur van het kabinet
om voor normalisatie vast te houden aan gangbare normalisatieprocedures en deze niet
te omzeilen.

De oproep van de Commissie voor structurele deelname door Europese belanghebbenden
in internationale normalisatieprocessen om de Europese belangen te waarborgen sluit
goed aan bij het regeerprogramma.

Het kabinet hecht aan het belang van de integratie en verdieping van de kapitaalmarktunie
en verwelkomt de nadruk die de Commissie hierop wil leggen met haar aangekondigde
strategie voor een spaar- en investeringsunie.

Het kabinet ziet net als de Commissie een rol weggelegd voor de EIB om meer private
investeringen te stimuleren die bijdragen aan innovatie en verduurzaming. Het kabinet
steunt de inzet op versimpeling, verbreding en flexibiliseren van bestaande EU-mandaten
(zoals InvestEU) en daarmee het verbeteren van de toegang tot deze mandaten voor de
EIB. Voorstellen van de Commissie voor het volgende MFK, waaronder het voorstel voor
een Europees Fonds voor Concurrentievermogen en een TechEU-investeringsprogramma,
zullen worden bezien in het kader van de MFK-onderhandelingen.

Voor het EU-concurrentievermogen is een goed opgeleide beroepsbevolking met de juiste
(digitale) vaardigheden essentieel. Het kabinet verwelkomt dan ook de aandacht van
de Commissie voor vaardigheden en is benieuwd naar de aankondiging om een vaardighedenunie
te creëren. Het kabinet is positief over een faciliterende rol voor de Commissie en
de ondersteuning van initiatieven van lidstaten die bijdragen aan een sterke «skills-infrastructuur»
zoals het ontwikkelen van instrumenten voor herkenning van vaardigheden en het in
kaart brengen van de huidige en toekomstige vraag en aanbod naar vaardigheden. Het
kabinet acht verdere ontplooiing middels kwalitatief goed werk van belang en ziet
uit naar de routekaart voor kwaliteitsbanen.

De Commissie pleit voor meer coördinatie van industrie- en onderzoeksbeleid door EU-lidstaten
en de Commissie, en wil dit in een pilot met een aantal strategische sectoren vormgeven
via een concurrentievermogen-coördinatietool. Het kabinet onderschrijft de noodzaak
van een beter op elkaar aansluitende aanpak op industrie-, onderzoeks- en investeringsbeleid,
en verwelkomt dat de Commissie samen met EU-lidstaten aan een geschikte methodologie
wil werken. Hierbij is belangrijk dat een goede afweging wordt gemaakt tussen inspanningen
en bevoegdheidsverdeling tussen de Commissie, EU-lidstaten en regionale overheden
en dat dit initiatief niet leidt tot een (administratieve) lastenverzwaring voor EU-lidstaten,
uitvoerende lokale en regionale overheden en/of indirect voor het bedrijfsleven. Het
kabinet zal hier met aandacht naar kijken.

c) Eerste inschatting van krachtenveld

Eerste reacties op het kompas zijn overwegend positief. Er is breed draagvlak voor
het verbeteren van het EU-concurrentievermogen onder EU-lidstaten. Ook het Europees
Parlement verwelkomt het initiatief van de Commissie. Omdat het kompas zelf nog geen
specifieke voorstellen bevat, is het nog niet mogelijk om op de verschillende aangekondigde
initiatieven reeds het krachtenveld in kaart te brengen. Wel is bekend dat de zienswijzen
van EU-lidstaten over o.a. staatssteun, financiering en mededinging uiteenlopen.

4. Grondhouding ten aanzien van bevoegdheid, subsidiariteit, proportionaliteit, financiële
gevolgen en gevolgen voor regeldruk, concurrentiekracht en geopolitieke aspecten

a) Bevoegdheid

De grondhouding van het kabinet is positief. In deze mededeling worden voorstellen
aangekondigd die betrekking hebben op vele beleidsterreinen, waaronder interne marktbeleid,
mededingingsbeleid, economisch beleid, energiebeleid, milieubeleid, industriebeleid,
handelspolitiek, onderzoek en innovatiebeleid en gemeenschappelijk buitenland- en
veiligheidsbeleid. Op het terrein van het vaststellen van mededingingsregels en gemeenschappelijke
handelspolitiek is de EU exclusief bevoegd, conform artikel 3, lid 1, sub b) en e),
VWEU. Op het terrein van interne markt-, milieu- en energiebeleid is er sprake van
een gedeelde bevoegdheid tussen de EU en de lidstaten conform artikel 4, lid 2, sub a),
e) en i), VWEU. Op het terrein van industriebeleid is er sprake van een aanvullende
bevoegdheid van de EU conform artikel 6, sub b, VWEU. Voor de aankondiging om een
vaardighedenunie te creëren blijft de competentieverdeling voor het kabinet een aandachtspunt.

b) Subsidiariteit

De grondhouding van het kabinet is positief. Het doel van de mededeling is tweeledig.
Ten eerste om een gemeenschappelijk kader en een strategische visie te bieden om EU-acties
te begeleiden om ervoor te zorgen dat alle beleidsmaatregelen in lijn zijn met het
versterken van het concurrentievermogen. Ten tweede om de snelheid en kwaliteit van
besluitvorming te verhogen, Europese regelgevende kaders te versimpelen, en fragmentatie
te voorkomen. Veel voorstellen in de mededeling zien op verbetering van bestaande
processen en aanpassingen van bestaande beleidskaders en regelgeving op EU-niveau.
Uitvoering en aanpassing hiervan kan enkel op EU-niveau. Daarnaast is coördinatie
van initiatieven op dit gebied noodzakelijk om te voorkomen dat nationale en lokale
initiatieven leiden tot een lappendeken van verschillende regels die het concurrentievermogen
juist zouden verminderen. Een aanpak door lidstaten op nationaal, regionaal of lokaal
niveau zou averechts werken. Door een gezamenlijke strategie, die het EU-concurrentievermogen
moet versterken, wordt het gelijke speelveld op het terrein van onder meer mededinging,
interne markt en industrie verbeterd. Om die redenen is EU-optreden gerechtvaardigd.

c) Proportionaliteit

De grondhouding van het kabinet is positief. Het doel van de mededeling is tweeledig.
Ten eerste om een gemeenschappelijk kader en een strategische visie te bieden om EU-acties
te begeleiden om ervoor te zorgen dat alle beleidsmaatregelen in lijn zijn met het
versterken van het concurrentievermogen. Ten tweede om de snelheid en kwaliteit van
besluitvorming te verhogen, Europese regelgevende kaders te versimpelen, en fragmentatie
te voorkomen. Het voorgestelde optreden is geschikt om deze doelstellingen te bereiken
omdat de mededeling een integrale beleidsbenadering bevat die bij kan dragen aan de
versterking van het concurrentievermogen.

Daarnaast kunnen ook de voorstellen die zien op de besluitvorming en de aard van regelgeving
een bijdrage leveren aan de beoogde verbetering van de kwaliteit, snelheid en de versimpeling
van de besluitvorming en regelgeving. Bovendien gaat het voorgestelde optreden niet
verder dan noodzakelijk omdat het bieden van een beleidskader en strategische visie
op versterking van het EU-concurrentievermogen nog wel voldoende ruimte laat aan de
EU-lidstaten om hier op bepaalde punten nationaal invulling aan te geven en verdere
uitwerking daarvan mede vorm te geven.

Financiële gevolgen

De mededeling zelf heeft geen directe financiële consequenties. Tegelijkertijd kondigt
de mededeling een groot aantal nieuwe voorstellen, plannen en strategieën aan. Het
kabinet is van mening dat eventueel benodigde EU-middelen gevonden dienen te worden
binnen de in de Raad afgesproken financiële kaders van de EU-begroting 2021–2027 voor
zover deze voorstellen uitkomen voordat het volgende MFK is vastgesteld, en dat deze
moeten passen bij een prudente ontwikkeling van de jaarbegroting. Eventuele budgettaire
gevolgen voor de Rijksbegroting worden ingepast op de begroting van het beleidsverantwoordelijke
departement, conform de regels van de budgetdiscipline. Het kabinet wil niet vooruitlopen
op de integrale afweging van middelen na 2027.

d) Gevolgen voor regeldruk, concurrentiekracht en geopolitieke aspecten

Regeldruk

Een belangrijk onderdeel van de mededeling is vermindering van regeldruk en vereenvoudiging
van bestaande regels. Vermindering van regeldruk kan rekenen op steun van het kabinet.
Tegelijkertijd kondigt de mededeling een groot aantal nieuwe voorstellen, plannen
en strategieën aan, de regeldrukeffecten hiervan zullen op zichzelf beoordeeld moeten
worden. Ook is nog niet altijd duidelijk hoe de verschillende initiatieven samenhangen
met elkaar. Dit kan tot onbedoelde complexiteit leiden en ook druk zetten op de implementatiekracht
van lidstaten, en innovatie- concurrentiekracht van uitvoerende regio’s. Het kabinet
zal hier alert op zijn en zich inzetten om extra onnodige regeldruk te voorkomen.

Concurrentiekracht

De mededeling zelf heeft geen gevolgen voor de concurrentiekracht van de EU. Het doel
van deze mededeling is om het concurrentievermogen van de EU te versterken met de
voorstellen die in de mededeling zijn aangekondigd. De verwachte effecten op de concurrentiekracht
van de EU en een versterkte concurrentiepositie van Europese bedrijven zijn in potentie
positief mits de maatregelen geen onnodig protectionistisch karakter krijgen.

Geopolitieke aspecten

Een gezonde, concurrerende, weerbare Europese economie draagt bij aan het vermogen
van de EU om zich met andere economische grootmachten te meten en onze belangen te
behartigen. De voorstellen in de mededeling kunnen daarom bijdragen aan de Europese
en Nederlandse agenda om de weerbaarheid van de Unie te vergroten en de concurrentiepositie
van het Europese bedrijfsleven te versterken.

Mogelijk heeft de mededeling invloed op de verhouding van de EU tot derde landen omdat
deze nadrukkelijk ziet op versterking van de weerbaarheid van de EU als geopolitieke
en economische speler. In deze context benadrukt het voorstel het belang van partnerschappen
en open handel om de economische belangen van de EU te verweven met die van haar partners.
Nederland staat hier positief tegenover, omdat dit bijdraagt aan het versterken van
de weerbaarheid van de EU en van Nederland als handelsnatie. Tot slot vindt het kabinet
het belangrijk dat de EU bij de nadere uitwerking van de voorgestelde plannen voldoende
rekening houdt met de impact daarvan op derde landen, waaronder ontwikkelingslanden.