Brief regering : Geannoteerde agenda Raad Buitenlandse Zaken van 22 januari 2024

Nr. 2815 BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 15 januari 2024

Hierbij bied ik u de geannoteerde agenda aan van de Raad Buitenlandse Zaken van 22 januari
2024.

De Minister van Buitenlandse Zaken, H.G.J. Bruins Slot

GEANNOTEERDE AGENDA RAAD BUITENLANDSE ZAKEN 22 januari 2024

Op maandag 22 januari a.s. vindt de Raad Buitenlandse Zaken (RBZ) plaats in Brussel.
Op de agenda staan de Russische agressie tegen Oekraïne en de situatie in het Midden-Oosten.
Onder Current Affairs worden Armenië en Azerbeidzjan besproken. De Minister van Buitenlandse Zaken is voornemens
aan deze Raad deel te nemen. Tevens wordt u in deze brief geïnformeerd over de motie
van het lid van Dijk, aangenomen in het Tweeminutendebat terrorisme/extremisme van
21 december 2023, aangaande inspanningen in Europees verband voor een visumverbod
voor aanhangers en sympathisanten van Hamas.

Situatie in het Midden-Oosten

De Raad zal stilstaan bij de situatie in het Midden-Oosten en met name bij het voortdurende
gewapende conflict tussen Israël en Hamas en de toenemende spanningen aan de grens
tussen Israël en Libanon. De Ministers van Buitenlandse Zaken van Saudi-Arabië, Egypte,
Jordanië, de Palestijnse Gebieden en de secretaris-generaal van de Arabische Liga
zijn uitgenodigd om dit agendapunt deels (virtueel) bij te wonen. Daarna is de Minister
van Buitenlandse Zaken van Israël uitgenodigd om het agendapunt deels bij te wonen.
Op het moment van schrijven is er nog geen uitsluitsel over deelname van deze Ministers.
Naar verwachting zal de Raad spreken over de benodigde actie in het licht van de schrijnende
humanitaire situatie in Gaza. De Raad zal waarschijnlijk ook inventariseren welke
maatregelen in EU-verband kunnen worden genomen om Hamas gericht aan te pakken. Ook
zal de Raad mogelijkheden verkennen om gezamenlijk op te treden tegen gewelddadige
kolonisten op de Westelijke Jordaanoever. Voorts zal de Raad spreken over de bijdrage
van de EU aan het opstarten van een vredesproces.

De huidige humanitaire situatie in Gaza is verschrikkelijk. Te veel onschuldige levens
zijn verloren en de schaal van het leed en de verwoesting in Gaza door de Israëls
bombardementen is enorm. Nederland benadrukt in diplomatieke contacten het belang
van proportionaliteit in de militaire respons van Israël. Nederland roept Israël op
om hierbij aantoonbaar terughoudend en zeer gericht te handelen. Er moet veel meer
worden gedaan om burgerslachtoffers te voorkomen. Voorts onderstreept Nederland dat
regionale escalatie voorkomen moet worden en blijft zich diplomatiek inspannen om
alle gijzelaars vrij te krijgen en EU-burgers uit Gaza te kunnen krijgen. Nederland
zal in EU-verband pleiten voor een tijdelijk humanitair staakt-het-vuren tussen Israël
en Hamas dat moet leiden tot een duurzame beëindiging van vijandelijkheden. Nederland
blijft daarnaast onderstrepen dat er op grote schaal onmiddellijke, veilige en ongehinderde
verstrekking van humanitaire hulp moet worden toegelaten en gefaciliteerd. Hiertoe
is het met name van groot belang dat de grensovergangen per land gebruikt kunnen worden.
De onlangs door Nederland aangestelde speciaal gezant voor humanitaire hulp zal zich
onder meer voor dit doel inspannen, in nauwe samenwerking met de VN-coördinator voor
humanitaire hulp. In het Tweeminutendebat terrorisme/extremisme van 21 december 2023
is het kabinet via de aangenomen motie van het lid van Dijk verzocht om zich in Europees
verband in te spannen voor een visumverbod voor aanhangers en sympathisanten van Hamas.1 Palestijnen hebben een visum nodig om naar het Schengengebied te reizen. Binnen het
visumbeslisproces wordt een aanvraag onder andere getoetst op aanwijzingen voor een
bedreiging van de openbare orde of nationale veiligheid. Indien deze aanwijzingen
er zijn, wordt de visumaanvraag geweigerd. Dit kan onder meer blijken uit een signalering
in het Schengeninformatiesysteem (SIS), die geldt voor alle EU/EER-landen (met uitzondering
van Ierland) en Zwitserland. Door het plaatsen van personen en entiteiten op sanctielijsten
wordt derhalve een weigeringsgrond gecreëerd wanneer de betreffende personen een visumaanvraag
indienen en kunnen personen die visumvrij reizen op dezelfde gronden toegang worden
geweigerd.

Nederland is voorstander van het in EU-verband verkennen van maatregelen om Hamas
en ondersteunende netwerken gericht aan te pakken, waarbij het sanctie-instrumentarium
ook tot de mogelijkheden behoort. De EU heeft in respons op de aanval van Hamas van
7 oktober 2023 twee individuen op de EU terroristenlijst gezet.2

Zoals toegezegd tijdens het commissiedebat Israël en Gaza van 23 november 2023 en
in lijn met motie Paternotte c.s. heeft Nederland steun uitgesproken voor een inventarisatie
door EDEO van mogelijke maatregelen op EU-niveau, waaronder een visumverbod, tegen
gewelddadige kolonisten.3

Tevens wordt verwacht dat de Raad zal stilstaan bij de ontwikkelingen en incidenten
in de Rode Zee en de westelijke Golf van Aden. Houthi-rebellen vallen commerciële
en militaire schepen aan, hetgeen grote gevolgen heeft voor de maritieme veiligheid
in de regio en de vrije en veilige doorvaart. Inmiddels hebben meerdere landen verdedigende
militaire acties uit moeten voeren om de internationale scheepvaart en eigen schepen
te beschermen. De Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk hebben gewapend opgetreden
tegen de militaire infrastructuur van de Houthi’s. Zoals op 12 januari jl. in de Kamerbrief
«maritieme veiligheid in de Rode Zee» gemeld,4 steunt Nederland deze operatie politiek en heeft het niet-operationele militaire
steun verleend aan deze operatie door middel van de inzet van één stafofficier gegeven.
Naar verwachting zal de Raad spreken over de lopende en toekomstige inspanningen op
politiek en militair gebied om bij te dragen aan de veiligheid in de Rode Zee en de
westelijke golf van Aden.

Gezien het grote belang van maritieme veiligheid en vrije en veilige doorvaart voor
Nederland en de EU zal Nederland pleiten voor een stevige Europese respons. Nederland
zal verwijzen naar de verschillende initiatieven die Nederland reeds ontplooit en
steunt. Het betreft hier onder andere verschillende diplomatieke sporen, de militaire
bijdrage aan operatie Prosperity Guardian,5 het onderzoek naar een mogelijke aanvullende bijdrage aan maritieme veiligheid in
de regio en de gemeenschappelijke verklaring van 3 januari jl. en de politieke en
niet-operationale militaire steun aan de door de Verenigde Staten en het Verenigd
Koninkrijk geleide operatie.6

Russische agressie jegens Oekraïne

De Raad zal over de voortdurende Russische agressie tegen Oekraïne spreken. De kern
van de inzet van het kabinet ten aanzien van de Russische oorlog tegen Oekraïne blijft
onverminderd gericht op enerzijds het verlenen van zoveel mogelijk steun aan Oekraïne
en anderzijds op het verder vergroten van de druk op Rusland om de agressie te beëindigen.

Op 19 december 2023 vond de tweede ronde bilaterale consultaties met Oekraïne plaats
over invulling van het veiligheidsarrangement tussen Nederland en Oekraïne. Ook de
EU ondertekende op 12 juli 2023 als deelnemer van de G7 de verklaring over veiligheidsarrangementen
voor Oekraïne.7 Kernelementen hiervan zijn onder andere de EU Military Assistance Mission in support of Ukraine (EUMAM), het versterken van de Europese defensie-industrie en meerjarige militaire
steun via de Europese Vredesfaciliteit (EPF). Het kabinet verwelkomt de uitwerking
van deze veiligheidsarrangementen in lijn met motie Piri en Veldkamp,8 die Oekraïne zullen helpen zichzelf te verdedigen en destabilisatiepogingen en agressie
tegen te gaan. Onderhandelingen over het EPF Ukraine Assistance Fund zijn nog gaande.9 Het kabinet benadrukt het belang van snelle besluitvorming om te voorkomen dat de
huidige steun stil komt te liggen en zet in op de ophoging van dit fonds met 5 miljard
euro in 2024. In dit kader is er 300,9 miljoen euro gereserveerd voor de Nederlandse
bijdrage in 2024. Tot op heden ontvangt Nederland een substantieel deel van de EPF-bijdrage
voor Oekraïne terug via declaraties voor bilateraal geleverde steun.

Daarnaast zal de Raad naar verwachting ook spreken over de uitkomsten van de vierde
bijeenkomst over President Zelensky’s Vredesformule voor nationale veiligheidsadviseurs
waarbij Nederland ook vertegenwoordigd was.

Armenië en Azerbeidzjan

Verwacht wordt dat tijdens de Raad gesproken zal worden over de ontwikkelingen in
het vredesproces en de rol die de EU hierin kan spelen. Tijdens de vergaderingen van
de Raad in oktober en november is gesproken over opties voor steun aan Armenië. In
dat kader reisde een delegatie van EDEO en de Europese Commissie eind november af
naar Armenië voor een inventariserende «fact finding» missie. Mogelijk zal op basis
van de bevindingen van de missie tijdens de aankomende Raad verder worden gesproken
over steunmaatregelen.