Brief regering : Verslag van de informele bijeenkomst van staatshoofden en regeringsleiders van de Europese Unie van 10 en 11 maart 2022

36 045
Situatie in de Oekraïne

Nr. 1794
BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 18 maart 2022

Hierbij bied ik u, mede namens de Minister-President, het verslag aan van de informele
bijeenkomst van staatshoofden en regeringsleiders van de Europese Unie van 10 en 11 maart
2022.

De Minister van Buitenlandse Zaken,
W.B. Hoekstra

VERSLAG VAN DE INFORMELE BIJEENKOMST VAN REGERINGSLEIDERS EN STAATSHOOFDEN VAN DE
EUROPESE UNIE VAN 10 EN 11 MAART 2022

Op donderdag 10 en vrijdag 11 maart vond in Parijs een informele bijeenkomst van regeringsleiders
en staatshoofden van de Europese Unie plaats. De Minister-President nam hieraan deel.
De eerste dag van deze bijeenkomst stond in het teken van de veiligheidssituatie in
Europa naar aanleiding van de Russische invasie in Oekraïne. De tweede dag stond in
het teken van het Europees groei- en investeringsvermogen. Er is tevens een verklaring
aangenomen.1

De veiligheidssituatie in Europa

De regeringsleiders en staatshoofden veroordeelden de militaire agressie van Rusland
tegen Oekraïne in de sterkst mogelijke bewoordingen. Ze riepen Rusland op om onmiddellijk
en onvoorwaardelijk zijn militaire acties te beëindigen en al zijn troepen en militair
materieel terug te trekken van het grondgebied van Oekraïne. De regeringsleiders en
staatshoofden drongen er ook bij Rusland op aan om de veiligheid en beveiliging van
de nucleaire installaties van Oekraïne onmiddellijk te waarborgen met de hulp van
het Internationaal Atoomenergieagentschap (IAEA). De regeringsleiders en staatshoofden
benadrukten dat Belarus en Rusland volledig verantwoordelijk zijn voor deze aanvalsoorlog
en dat de verantwoordelijken verantwoording zullen moeten afleggen voor gepleegde
misdaden, onder meer voor willekeurige aanvallen op burgers en burgerobjecten. De
regeringsleiders en staatshoofden waren in dit verband ingenomen met de beslissing
van de aanklager van het Internationaal Strafhof om een onderzoek in te stellen naar
mogelijke oorlogsmisdaden in Oekraïne.

De regeringsleiders en staatshoofden benadrukten de Oekraïense bevolking niet in de
steek te zullen laten. De EU en haar lidstaten zullen gecoördineerde politieke, financiële,
materiële en humanitaire steun blijven verlenen aan Oekraïne. De regeringsleiders
en staatshoofden spraken verder uit steun te zullen verlenen aan de wederopbouw van
een democratisch Oekraïne zodra de Russische aanval is beëindigd. Zij benadrukten
klaar te staan om in Europees verband aanvullende sancties in te voeren tegen Rusland
en Belarus om de druk op deze landen nog verder op te voeren.

De regeringsleiders en staatshoofden hebben bevestigd dat de Europese Unie vluchtelingen
uit Oekraïne een veilige haven blijft bieden en humanitaire, medische en financiële
zorg beschikbaar stelt aan de vluchtelingen en de lidstaten die hen opvangen. Hiervoor
moeten snel middelen beschikbaar worden gemaakt door twee recente Commissievoorstellen
die flexibiliteit introduceren bij besteding van fondsen snel aan te nemen. Hierbij
werd gerefereerd aan twee specifieke fondsen, zijnde CARE (Cohesion’s Action for Refugees) en REACT-EU (Recovery Assistance for Cohesion and the Territories of Europe). De Europese Commissie heeft tevens een voorstel gepubliceerd om niet-besteed geld
uit het Asiel, Migratie en Integratiefonds snel beschikbaar te maken voor de opvang
van vluchtelingen. Nederland ondersteunt dit streven. Een meer gedetailleerde kabinetsappreciatie
van deze voorstellen zal de Kamer spoedig toekomen.

Verder spraken de regeringsleiders en staatshoofden zich uit voor het zo snel mogelijk
beëindigen van de energieafhankelijkheid van Rusland en bevestigden ze de klimaatambities.
Het beëindigen van de energieafhankelijkheid moet onder meer gebeuren door het verminderen
van gebruik van fossiele brandstoffen, diversifiëren van energieaanbieders, versnellen
van de ontwikkeling van hernieuwbare energiebronnen en het verder integreren van de
energienetwerken van de lidstaten. De regeringsleiders en staatshoofden nodigden de
Commissie uit hiertoe voorstellen te doen voortbouwend op de REPowerEU-mededeling
van 8 maart jl.2 De regeringsleiders en staatshoofden zullen verder spreken over energie en de hoge
energieprijzen tijdens de formele Europese Raad van 24 en 25 maart aanstaande.

De regeringsleiders en staatshoofden hebben de Europese aspiraties en de Europese
keuze van Oekraïne, zoals verklaard in de associatieovereenkomst, erkend. Op 28 februari
jl. heeft de president van Oekraïne met het beroep op het recht van Oekraïne om zijn
eigen toekomst te bepalen, het verzoek van Oekraïne om lid te worden van de Europese
Unie ingediend. Op voorstel van het Franse voorzitterschap werd op 7 maart jl. door
middel van een schriftelijke procedure door de Raad besloten de aanvraag van Oekraïne,
en de op 3 maart jl. ontvangen aanvragen van Georgië en Moldavië, door te sturen naar
de Commissie met het verzoek om een opinie.

Enkele regeringsleiders, waaronder de Minister-President, hebben de Commissie opgeroepen
om, als onderdeel van de gevraagde opinie, ook alternatieven te ontwikkelen voor diepere
en meer concrete samenwerking met Oekraïne, Moldavië en Georgië. De Minister-President
heeft benadrukt dat de focus moet liggen op het bieden van concrete steun aan Oekraïne,
Georgië en Moldavië en het vergroten van de weerbaarheid van deze landen. Hier bestaan
binnen de bestaande associatie- en vrijhandelsakkoorden ruime mogelijkheden voor.

In afwachting van de opinie van de Commissie op basis van de relevante artikelen in
het Verdrag zullen de banden tussen de EU en Oekraïne verder worden aangehaald en
zal het partnerschap worden verdiept om Oekraïne te steunen in hun streven ten aanzien
van hun Europese pad. De regeringsleiders en staatshoofden benadrukten dat Oekraïne
tot de Europese familie behoort.

De regeringsleiders en staatshoofden spraken in het licht van de Russische invasie
in Oekraïne over de noodzaak om investeringen van de lidstaten in defensie te vergroten
en het EU-beleid op defensiegebied te versterken. In de Versaillesverklaring wordt
hier nader op ingegaan en wordt de Europese Commissie verzocht om voor half mei a.s.
een analyse te maken van de huidige gaten in defensie-investeringen door de lidstaten
en om voorstellen te doen voor het versterken van de Europese defensie industrie en
technologische basis. Ook wordt verwezen naar het EU Strategisch Kompas dat naar verwachting
op 21 maart a.s. door de Raad Buitenlandse Zaken zal worden aangenomen.

Het Europese groei- en investeringsmodel

De tweede dag van de informele bijeenkomst van regeringsleiders en staatshoofden was
gewijd aan een verkennende discussie over de toekomstige economische slagkracht van
de Europese Unie. Het gaat daarbij om de uitdagingen voor het Europese groei- en investeringsmodel
in de periode tot 2030, met aandacht voor onder andere de interne markt, industriebeleid,
de defensiesector, de groene en digitale transities en sociaal beleid.

De regeringsleiders en staatshoofden benadrukten dat zij – geconfronteerd met toenemende
instabiliteit en veiligheidsdreigingen – meer verantwoordelijkheid willen nemen voor
vergroten van de Europese soevereiniteit, het verminderen van onwenselijke afhankelijkheden
en het ontwerpen van een nieuw groei- en investeringsmodel voor 2030. Vervolgens hebben
de regeringsleiders en staatshoofden drie dimensies benoemd voor deze inzet: 1) het
versterken van de defensiecapaciteit, 2) het verminderen van energieafhankelijkheden
en 3) het creëren van een robuuste economische basis.

Tijdens de discussie heeft de Minister-President benadrukt dat de weerbaarheid van
de Europese economie versterkt dient te worden. Dat begint bij verdere versterking
van de interne markt, onder andere door het wegnemen van belemmeringen en het bevorderen
van een gelijk speelveld. In dat kader heeft de Minister-President ook het belang
van versnelling van de digitale- en groene transities benadrukt. Daarnaast heeft de
Minister-President onderstreept dat kritieke waardeketens versterkt moeten worden
en ongewenste afhankelijkheden moeten worden afgebouwd. Ook heeft de Minister-President
benadrukt dat het belangrijk is dat iedereen de vruchten van de interne markt kan
plukken en dat Europese wetgeving voor internationaal maatschappelijk verantwoord
ondernemen (IMVO) zo spoedig mogelijk nodig is zodat onze welvaart niet ten koste
gaat van mens en milieu elders. Een goed functionerende rechtsstaat blijft essentieel
voor een duurzaam groei- en investeringsmodel. Tenslotte heeft de Minister-President
benadrukt dat een weerbare en veerkrachtige economie met houdbare overheidsfinanciën
en een dynamische en wendbare arbeidsmarkt voorwaarden zijn om de transitie succesvol
vorm te kunnen geven. In aanvulling op substantiële private investeringen kunnen publieke
uitgaven een belangrijke aanjagende functie spelen. Daarom blijft het voor het kabinet
van belang dat landen structurele hervormingen doorvoeren en gezonde overheidsfinanciën
hebben.