Brief regering : Mutatie virus: OMT advies en maatregelen

Nr. 842
BRIEF VAN DE MINISTER VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 23 december 2020

Naar aanleiding van een variant van het COVID-19 virus in het Verenigd Koninkrijk
die zich sneller lijkt te verspreiden dan de tot heden bekende varianten van het virus,
is het Outbreak Management Team (OMT) op 21 december jl. in een extra bijeenkomst
bijeen geweest. Met deze brief informeer ik uw Kamer mede namens de Minister van Infrastructuur
en Waterstaat en de Minister van Justitie en Veiligheid hier nader over alsmede over
de verdere maatregelen die het kabinet naar aanleiding hiervan neemt.

92e OMT-advies

Het 92e OMT-advies en het 93e advies zijn tezamen meegestuurd (zie hiervoor bijlage 92e en 93e OMT-advies)1

Het 92e OMT-advies behelst de volgende onderwerpen:

1. Verloop van de epidemie

2. Stand van zaken testbeleid

3. Bron-en contactonderzoek

4. Vaccinatie en bestrijdingsmaatregelen

Ad1) Verloop van de epidemie

Alle indicatoren geven aan dat het aantal COVID-19-ziektegevallen verder is toegenomen.
Ten opzichte van de week ervoor is het aantal meldingen in de afgelopen week toegenomen
(40% op basis van data van 10 december-17 december). De toename van het aantal COVID-19-meldingen
wordt in alle regio’s gezien en betreft alle leeftijdsgroepen. Ondanks de toename
van het aantal testen, neemt het percentage positief geteste personen niet af, hetgeen
een indicatie is voor een verdere reële stijging van het aantal positief geteste personen
en voor verdere verspreiding van het virus. De instroom in de ziekenhuizen neemt toe,
zowel op verpleegafdelingen als op de IC. Evenzo, het aantal nieuwe verpleeghuislocaties
en het aantal bewoners van verpleeghuizen dat gemeld wordt met COVID-19 nemen toe.
De meest recente schatting van het reproductiegetal (R), zoals berekend op basis van
de meldingen van COVID-19-positieve gevallen, is voor 3 december 1,25 (1,22–1,27)
en dat is ongeveer gelijk aan het reproductiegetal dat vorige week werd gemeld.

Op grond van modellering zullen de 14-december-maatregelen naar verwachting volstaan
om deze stijging in het aantal opnames per dag om te buigen in een daling. De prognoses
met betrekking tot de datum waarop deze daling manifest wordt, zijn wel zeer onzeker,
door een stapeling van onzekerheden omtrent de snelheid van de stijging nu, het effect
van de kerstvakantie, de opvolging die mensen geven aan de maatregelen, en een mogelijk
seizoenseffect, en daarmee de gerealiseerde effectiviteit. Het OMT merkt op dat de
bestrijding van de pandemie en het volhouden van de aanvullende maatregelen een kwestie
van een lange adem wordt, aangezien de timing en het effect van de opbouw van immuniteit
in de populatie vooralsnog onzeker is.

Voor de onderwerpen 2, 3 en 4 van het 92e OMT-advies verwijs ik u naar de bijlage. Het kabinet beraadt zich nog op een reactie
mede op basis van een nadere technische toelichting van het OMT.

BAO-advies

Het BAO dat maandag 21 december jl. heeft plaatsgevonden, heeft kennisgenomen van
het epidemiologisch beeld. Ten aanzien van de inzet van antigentesten deelt het BAO
het advies van het OMT dat in verband met een lagere sensitiviteit van de antigentesten
een onderscheid moet worden gemaakt tussen mensen met en zonder klachten. Het BAO
verzoekt het OMT de tabel met de verschillende doelgroepen nog nader te bezien ten
behoeve van duidelijke communicatie en verzoekt om een nadere technische toelichting.
Ten aanzien van prioritering van het bron-en contactonderzoek, onderschrijft het BAO
het advies van het OMT. Tot slot, heeft het BAO begrip voor de mening van het OMT
dat het nog te vroeg is om te adviseren over aanpassing van maatregelen voor de gehele
bevolking.

93e OMT-advies

In zijn advies gaat het OMT in op de stand van zaken van de mutatie van het virus
in het Verenigd Koninkrijk (VK) en andere landen, de mogelijke gevolgen van de mutatie,
de verspreiding van de variant van het virus en de te nemen maatregelen. Hierop wordt
hieronder nader ingegaan.

Actuele beeld

In de afgelopen weken heeft het VK te maken gehad met een snelle toename van COVID-19-gevallen
in Zuidoost-Engeland. Uit analyse van de epidemiologische gegevens en analyse van
virale genoomsequentiegegevens bleek dat een belangrijk deel van de gevallen veroorzaakt
door een nieuwe variant. Deze heeft meerdere veranderingen aan het zogenaamde spike-eiwit.

Gevolgen

Hoewel bekend is dat het SARS-CoV-2-virus voortdurend verandert door mutatie, en altijd
tot nieuwe varianten kan leiden, lijkt uit de analyse in het VK dat deze variant besmettelijker
is, met een geschatte verhoogde overdraagbaarheid tot 70%. Er zijn op dit moment geen
aanwijzingen voor een verhoogde ernst van de infectie, of voor een verminderde effectiviteit
van de vaccins. Ook zijn er geen aanwijzingen voor een verminderde gevoeligheid van
de in Nederland gebruikte testen (zowel antigeentesten als PCR) om besmettingen met
deze variant aan te tonen.

Verspreiding

In Zuid-Afrika komt een stam op die enkele eigenschappen gemeen heeft met de VK stam.
De nieuwe variant komt in het VK vooral voor in het Zuidoosten, maar is daar ook elders
aangetroffen, enkele gevallen met de nieuwe variant zijn tot op heden gemeld door
Denemarken, en volgens berichten in de media, in België. In de tot nu toe binnen de
kiemsurveillance gesequencede monsters (virus waarvan de totale samenstelling is bepaald)
in Nederland, is tweemaal de zogenaamde VK-variant opgedoken. De desbetreffende GGD
voert hier nader onderzoek uit en brengt de mogelijke contacten in kaart. Om een beter
beeld te krijgen van het voorkomen van deze variant (en toekomstige varianten) in
Nederland, is het belangrijk zo snel mogelijk de huidige kiemsurveillance te intensiveren
om een breder beeld te krijgen. Het OMT adviseert om op korte termijn met betrokken
partijen tot procesafspraken te komen voor de uitbreiding van de huidige opzet en
uitrol van een nationaal moleculair platform voor kiemsurveillance. Enkele OMT-leden
nemen deze taak op zich.

Advies over eventuele nadere inreisbeperkingen

Het OMT bekrachtigt de reisadviezen die het RIVM afgelopen weekend betreffende personen
die komen uit het VK, heeft geadviseerd. Het OMT adviseert dat alle personen komende
uit het VK of uit een ander land buiten de Europese Unie waarvan bekend is dat zij
voortgaande transmissie van deze of een soortgelijke virusvariant hebben (zoals Zuid-Afrika),
los van hun nationaliteit, die een recente negatieve PCR-test kunnen overleggen bij
aankomst (afgenomen ten hoogste 72 uur voor aankomst), wel in Nederland kunnen worden
toegelaten. Voor hen geldt dan wel een dwingend quarantaineadvies gedurende 10 dagen
na aankomst.

Het OMT herhaalt het eerder gegeven advies dat alle reizigers van buiten het EU-gebied
die in Nederland aankomen, een bewijs moeten voorleggen van een negatieve PCR-test,
afgenomen ten hoogste 72 uur voor aankomst in Nederland. Dit advies is belangrijk
ter beperking van de influx van mogelijk nieuwe varianten uit landen waar de moleculaire
surveillance (d.m.v. sequencing) minder goed is ingericht en waar mogelijk nieuwe
varianten ongemerkt circuleren.

BAO advies

Het BAO onderschrijft het advies van het OMT en steunt dat inreizen verboden is totdat
testen van reizigers goed ingeregeld kan worden, ook het quarantaineadvies vergt voorbereiding.

Internationale inzet

Tijdens de spoedbijeenkomst van de Health Security Comité (HSC) van de Europese Commissie
van maandag 21 december, heeft het VK een toelichting gegeven van de stand van zaken.
Zij hebben toegelicht dat deze nieuwe variant vanaf september in het VK voorkomt.
In de eerste periode in een heel klein deel van de besmettingen. Vanaf half november
groeit het aandeel en in december groeit het aandeel zeer sterk, tot bijna 75% van
het totale aantal besmettingen.

Deze stijging, die samenvalt met een sterke stijging van het aantal besmettingen in
het gebied waar de variant voorkomt, gecombineerd met de in de sequencing gevonden
veranderingen, hebben het VK doen besluiten aanvullende maatregelen te nemen.

Het voorkomen van de nieuwe variant is gemeld in de database van samenwerkende laboratoria
en in het EWRS (early warning en response systeem) het daarvoor bestemde Europese
Systeem.

In het Europese overleg, in de HSC en het overleg inzake Green Lanes, hebben de lidstaten
hun maatregelen onderling gedeeld. Daarbij zijn maatregelen t.a.v. reizen, de uitbreiding
van sequencing en eventuele aanscherping van maatregelen in de lidstaten zelf aan
de orde gekomen. In al deze overleggen is het voornemen uitgesproken tot gecoördineerde
transportmaatregelen te komen, met in eerste instantie een verbod op reizen, dat opgeheven
kan worden als testen en quarantaine ingeregeld zijn. Het kabinet houdt de ontwikkelingen
van het COVID-19 virus in het buitenland nauwlettend in de gaten. Het kabinet blijft
in samenwerking met andere EU-lidstaten kijken naar de mogelijkheden om import van
het virus naar de EU vanuit het VK en Zuid-Afrika te beperken. Daarbij benadrukt het
kabinet het belang van coördinatie op Europees niveau. Het kabinet verwelkomt daarom
dat het Duits EU-voorzitterschap 21 december jl. het EU crisisresponsmechanisme-overleg
(IPCR) bijeen heeft geroepen over coördinatie van de respons op de nieuwe variant
van het COVID-19 virus. Vandaag heeft tevens een COREPER plaats gevonden waarin nader
overlegd is over de coördinatie van maatregelen op Europees niveau.

Reisbeperkingen

De Britse regering heeft op 19 december jl. een verzwaring van het maatregelenpakket
ten behoeve van de bestrijding van COVID-19 aangekondigd voor de regio’s Londen, het
zuidoosten en het oosten van het Verenigd Koninkrijk (VK). Deze maatregelen heeft
het VK aangekondigd naar aanleiding van een variant van het COVID-19 virus die zich
sneller lijkt te verspreiden dan de tot heden bekende varianten van het virus.

Op advies van het RIVM heeft het kabinet op 19 december jl. aangekondigd om – in aanvulling
op de bestaande maatregelen met betrekking tot buitenlandse reizen – een vliegverbod
in te stellen voor het VK tot en met in ieder geval 1 januari 2021. In navolging op
dit besluit hebben ook diverse andere Europese landen een vliegverbod of andere (inreis)maatregelen
getroffen.

Op 20 december jl. heeft het kabinet vervolgens tevens een aanmeerverbod ingesteld
voor schepen uit het VK die passagiers vervoeren. Hiermee zijn de beide wegen waarlangs
reizigers vanuit het VK direct naar Nederland kunnen reizen onmogelijk gemaakt. In
dezelfde periode zijn door België en Frankrijk ook (inreis)maatregelen genomen, waardoor
reizigers (inclusief vrachtwagenchauffeurs) ook per auto, trein en bus het VK niet
konden verlaten.

Per 21 december 21.00 uur geldt ook voor Zuid-Afrika een vliegverbod. Ook hier is
een variant van het COVID-19 virus aangetroffen dat zich sneller lijkt te verspreiden.
Dit virus heeft enkele eigenschappen gemeen met de stam uit het Verenigd Koninkrijk,
al zijn de stammen niet identiek. Dit vliegverbod is ingesteld tot en met uiterlijk
1 januari 2021.

Een vliegverbod is een zwaar middel om in te zetten, maar het kabinet achtte het –
mede op advies van het RIVM en OMT – in dit geval noodzakelijk om mogelijke verspreiding
van de nieuwe variant van het COVID-19 virus zoveel mogelijk te beperken. Het kabinet
heeft in Europese afstemming besproken hoe en wanneer de vliegverboden op een veilige
manier weer kunnen worden opgeheven. Ook de Europese Commissie roept in haar recent
gepubliceerde aanbeveling op deze verboden op te heffen.2 Het hierboven genoemde 93e advies van het OMT is betrokken bij besluitvorming over de maatregelen.

Het kabinet heeft besloten om op 23 december om 00.01 uur (NL tijd) het vliegverbod
voor VK en Zuid-Afrika en het aanmeerverbod voor schepen uit het VK die passagiers
vervoeren, te beëindigen en te vervangen door een combinatie van een verplicht negatieve
PCR-testuitslag voorafgaand aan de reis voor alle reizigers, inclusief Nederlanders
die uit die landen naar Nederland reizen en 10 dagen quarantaine na aankomst in Nederland.

Vanaf 15 december 2020 gold al dat derdelanders die zijn uitgezonderd van het EU-inreisverbod
en van buiten Schengen/EU naar Nederland reizen verplicht een negatieve PCR-testuitslag
en verklaring moeten tonen. Indien zij geen negatieve testuitslag en verklaring hebben,
kan hen de toegang tot Nederland geweigerd worden. De toegangsweigering bij het ontbreken
van een negatieve testuitslag in Nederland geldt, na het aflopen van de Brexit overgangsperiode,
vanaf 1 januari ook voor onderdanen van het VK.

Via een aanwijzing worden luchtvaartmaatschappijen die vanuit Zuid-Afrika of het VK
naar Nederland vliegen, verplicht om alle passagiers vóór het boarden te controleren
op de aanwezigheid van een negatieve PCR-testuitslag (PCR test afgenomen maximaal
72 uur voor aankomst in Nederland). Wanneer een reiziger geen negatieve testuitslag
heeft, of wanneer de testuitslag niet voldoet (bijvoorbeeld wanneer hij te oud is),
mag diegene niet vliegen. Ditzelfde wordt ook ingeregeld voor de veerboten die vanuit
het VK naar Nederland varen. In alle gevallen dient de testuitslag te voldoen aan
de volgende aspecten: de persoonsgegevens; de PCR-test; de uitslag is «negatief»;
de datum en tijd waarop de test is afgenomen (max 72 uur oud bij verwachte aankomsttijd);
een logo of kenmerk van een instituut of arts; in het Nederlands, Engels, Frans, Duits
of Spaans.

Deze verplichting geldt ook voor de reizigers in bussen die op veerboten de overtocht
maken vanuit het VK naar Nederland. De uitzonderingen op deze verplichting worden
op rijksoverheid.nl gepubliceerd.

Voor treinreizigers vanuit het VK, alsmede voor personen die via de Kanaaltunnel naar
het vasteland van Europa reizen, heeft Frankrijk besloten om vanaf morgen een negatieve
testverklaring verplicht te stellen.

De rederijen en luchtvaartmaatschappijen reiken tijdens de reis de reizigers een brief
uit, waarin op dringende wijze wordt aangegeven aan welke maatregelen zij zich moeten
houden en waarom dit noodzakelijk is. In de brief wordt o.a. opgenomen dat de reizigers
bij aankomst in Nederland direct 10 dagen in quarantaine moeten.

Bij aankomst in Nederland zullen teams va n de betreffende veiligheidsregio op de
luchthaven en havens in hun regio een steekproefsgewijze screening uitvoeren op de
reizigers uit het VK en Zuid-Afrika. Hierbij wordt een controle uitgevoerd op het
in bezit zijn van negatieve PCR-testuitslagen bij inkomende passagiers.

Het is niet uit te sluiten dat er in andere landen een vergelijkbaar virus zoals in
het VK en Zuid-Afrika aangetroffen zal worden. Het kabinet is daarom van plan het
kunnen tonen van de negatieve PCR-testuitslag voorafgaand aan de reis voor alle vliegpassagiers
uit alle gebieden waar een hoog COVID-risico geldt, zo spoedig mogelijk in te regelen. Dit
geldt ook voor Nederlanders die uit deze gebieden naar Nederland reizen. Steekproefsgewijs
wordt dan ook voor deze vluchten een screening uitgevoerd. Hiertoe wordt, als de ingangsdatum
vast staat, een aanwijzing verstrekt aan de voorzitters van de veiligheidsregio’s.
Vervolgens kunnen de voorzitters de luchtvaartmaatschappijen informeren.

Aanvullend op de maatregelen voor schepen en vliegtuigen, wordt binnen de EU gekeken
welke maatregelen getroffen kunnen worden gericht op bus, trein en autoverkeer. Het
kabinet onderzoekt of er op grond van de Tijdelijke wet maatregelen Covid-19 een negatieve
testverklaring op adequate wijze verlangd kan worden van reizigers die via een internationale
bus of trein Nederland inreizen.

De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport,
H.M. de Jonge