Brief regering : Onderzoeken naar kwetsbaarheden in het beslisproces van de IND en de afhandeling van een klokkenluidersmelding binnen de IND

19 637 Vreemdelingenbeleid

Nr. 164 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN JUSTITIE EN VEILIGHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 9 januari 2019

Op verzoek van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) zijn in de afgelopen periode
twee onderzoeken uitgevoerd naar kwetsbaarheden in het beslisproces van de IND en
de afhandeling van een klokkenluidersmelding binnen de IND. De onderzoeken zijn uitgevoerd door respectievelijk PricewaterhouseCoopers
(PwC) en de heer Ruys, werkzaam voor ABD-Topconsult. Hierover informeer ik u graag
nader door middel van deze brief.

Aard en aanleiding van de onderzoeken

De IND heeft in de zomer van 2018 PwC verzocht om een kwetsbaarhedenanalyse te verrichten
op het beslisproces en aanbevelingen te doen om malversaties en integriteitsbreuken
te voorkomen. Aanleiding daarvoor was een individuele zaak binnen de IND waarbij er
sprake was van schending van integriteit.

Aanleiding voor het onderzoek van de heer Ruys was een klokkenluidersmelding begin
2017 binnen de IND. Omdat dit de eerste keer was dat de IND met een klokkenluidersmelding
in aanraking kwam, heeft de IND besloten het proces van de melding en opvolging daarvan
te evalueren. De secretaris-generaal van het Ministerie van Justitie en Veiligheid
heeft daartoe een opdracht verleend aan de heer Ruys.

In beide gevallen zijn de onderzoeken recent afgerond en onderzoeksrapporten uitgebracht.

Vooraleer ik op de uitkomsten van de rapporten in ga, meld ik uw Kamer dat ik de uitkomsten
van en de aanbevelingen uit beide rapporten zeer serieus neem. Voor zover de aanbevelingen
nog niet zijn opgevolgd, wil ik benadrukken dat ik aan alle aanbevelingen uit beide
rapporten gevolg zal geven.

Inhoud en uitkomsten onderzoeken

In het onderzoek naar kwetsbaarheden in het beslisproces van PwC zijn kwetsbaarheden
geconstateerd op het gebied van systeem, organisatie en mens. Er zijn diverse beheersmaatregelen
aanbevolen. Deze maatregelen zullen ook worden getroffen. Voor een groot aantal van
de aanbevelingen in dit rapport geldt dat de uitwerking inmiddels is opgepakt of in
gang is gezet, zoals de screening van medewerkers, het vergroten van het integriteitsbewustzijn
en het bevorderen van een betere functiescheiding. Implementatie van de voorgestelde
beheersingsmaatregelen vergt ruimte en tijd. Ik kan niet op details hiervan ingaan
om te voorkomen dat kwaadwillenden misbruik maken van de kwetsbaarheden die zouden
worden blootgelegd bij nadere duiding.

In het rapport van de heer Ruys naar de klokkenluidersmelding worden vijf aanbevelingen
gedaan om verbetering aan te brengen in de omgang met een klokkenluidersmelding en
de klokkenluider zelf.

De heer Ruys concludeert dat er verbeteringen mogelijk zijn in het proces, met name
in de eerste fase waarin bepaald wordt of er sprake is van een klokkenluidersmelding.
Verder concludeert hij dat de omgang met de klokkenluider beter had gemoeten. Dit
betreur ik en de IND is over de vervolgstappen naar aanleiding van dit rapport in
overleg met de klokkenluider. Voor de toekomst wordt het proces herzien zodat dit
soort situaties wordt voorkomen.

In het rapport worden aanbevelingen gedaan op het gebied van de verzorgingsstructuur,
meer specifiek de beschikbaarheid van vertrouwenspersonen op locaties, het beleggen
van verantwoordelijkheden op het niveau van het Ministerie van Justitie en Veiligheid
en een open communicatie met klokkenluiders. Deze aanbevelingen worden opgevolgd,
niet alleen ten aanzien van de IND, maar ook ten aanzien van het Ministerie van JenV
en zijn dienstonderdelen. Daarbij worden aanbevelingen uit een eerder onderzoek door
Ernst & Young naar de dienstverlening binnen de IND, dat is verricht naar aanleiding
van de melding van de klokkenluider, door middel van het programma «verbetering klantkanalen»
geïmplementeerd.

Het Ministerie van Justitie en Veiligheid is momenteel bezig om één vaste integriteitscommissie
in te richten die meldingen of klachten in behandeling neemt, beoordeelt en onderzoekt,
hetgeen kan bijdragen aan een adequate invulling van de zorgplicht. Daar waar de aanbeveling
van de heer Ruys ziet op het werken aan een ambtelijke cultuur waar ruimte is voor
een open gesprek, tegenspraak en kritiek, is zorg voor een adequaat integriteitsbeleid
een van de sleutelonderwerpen waar het programma «JenV verandert» zich mee bezig houdt
en waar binnen het Ministerie van Justitie en Veiligheid sinds 2016 veel aandacht
voor is.

Beperkte openbaarheid

De rapporten kan ik niet integraal openbaar maken.

Het rapport van PwC beschrijft gedetailleerd diverse kwetsbaarheden in de werkprocessen
en systemen van de IND en geeft ook aan wat daar aan gedaan kan worden. Het openbaar
maken van deze informatie geeft personen en organisaties die misbruik willen maken
van de toelatingsprocedures kennis van deze kwetsbaarheden. Daardoor ontstaat een
in mijn ogen onacceptabel risico dat onze toelatingsprocedures door kwaadwillenden
worden misbruikt.

Voor het rapport van de heer Ruys geldt dat dit rapport is opgesteld op basis van
gesprekken en aangeleverde documentatie, in het vertrouwen dat deze gesprekken en
documentatie ook vertrouwelijk zouden blijven. Bovendien zijn diverse passages in
het rapport te herleiden tot individuele medewerkers. Ik hecht eraan om de vertrouwelijke
medewerking aan dit onderzoek te garanderen en de persoonlijke levenssfeer van de
betrokken medewerkers te respecteren.

Ook het hierboven genoemde rapport «Eindrapportage Directie Dienstverlenen» van Ernst
& Young heb ik als bijlage bij deze brief gevoegd1. Ook hier geldt dat diverse passages in dit rapport te herleiden zijn tot individuele
medewerkers waardoor het niet integraal openbaar kan worden gemaakt.

Dit neemt niet weg dat ik belangrijke delen wel openlijk met uw Kamer kan delen. Deze
treft u hierbij aan2. De drie rapporten als geheel heb ik vertrouwelijk ter inzage gelegd voor de leden
van uw Kamer (Kamerstukken 28 844 en 19 637, nr. 165).

De IND voelt een grote urgentie de aanbevelingen (verder) te implementeren, ter bescherming
van de medewerkers van de IND, de vreemdeling en de maatschappij. De bewaking van
de voortgang op implementatie van de aanbevelingen wordt met prioriteit opgenomen
in de reguliere rapportages en gesprekken tussen het ministerie en de IND.

De Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid, M.G.J. Harbers