Staat van de Europese Unie

12 juni 2025, debat - Kamerleden en Europarlementariërs debatteren met premier Schoof en minister Veldkamp (Buitenlandse Zaken) over de (toekomst van de) Europese Unie.

In de Staat van de Europese Unie 2025 geeft de regering haar visie op de EU. Er wordt onder andere ingegaan op het werkprogramma en de prioriteiten van de Europese Commissie.

Nederland en de EU

Zonder de Europese Unie kunnen we de grote uitdagingen van nu niet aan, zegt Bontenbal (CDA). Nederland moet daarom in Europa niet op de rem staan maar aan het stuur zitten, vindt Berendsen (EP/CDA). Als we ons constructief en proactief opstellen, kunnen we volgens Gerbrandy (EP/D66) de EU mede vormgeven en daarmee ook het beste laten werken voor Nederland zelf.

De Europese Unie in de huidige vorm is niet in staat om de orkaan van de eenentwintigste eeuw het hoofd te bieden, denkt Dassen (Volt). Daarom wil hij dat Nederland gaat pleiten voor het wijzigen van de verdragen.

Europa maakt zichzelf zo klein, zegt Strolenberg (EP/Volt), terwijl we zo groot zouden kunnen zijn. Nederland zou volgens haar een leidende rol kunnen en moeten spelen, zeker nu de PVV uit het kabinet is gestapt.

Als je een hamer hebt, behandel je alles als een spijker, zo omschrijft Van Dijk (SGP) de neiging van de Europese Commissie om voor elke probleem een Europese oplossing te zoeken. Het getuigt van naïviteit om te denken dat je alles vanuit Brussel kunt oplossen, zo sluit Ruissen (EP/SGP) zich daarbij aan.

De EU is zonder twijfel de grootste bedreiging voor onze welvaart, voor onze democratie en soevereiniteit, voor onze vrijheden, voor de rechtsstaat en voor de vrede, vindt Van Houwelingen (FVD). Nederland zou de Unie volgens hem daarom zo snel mogelijk moeten verlaten. 

Economie en markt

De interne markt is de motor van de Europese economie, zegt Gotink (EP/NSC). Nederland zou zich daarom meer moeten inzetten voor het goed functioneren ervan. Belangrijk daarbij is om de reguleringsdrang van de EU terug te dringen.

Zonder een sterke economie zijn er geen mogelijkheden om te investeren in bijvoorbeeld veiligheid, zegt Azmani (EP/VVD). Hij pleit daarom voor één Europese markt, zonder nationale koppen of bureaucratische regels. Zo geven we ondernemers volgens hem de ruimte om te groeien. Waar mogelijk moeten we onnodige regels en belemmeringen wegnemen, vindt ook de premier.

We zitten in de grootste industriële transformatie in tijden, zegt Van Sparrentak (EP/GroenLinks-PvdA), die ons een veilige, onafhankelijke en klimaatvriendelijke toekomst kan bieden. Met het creëren van een Europese groene industrie bouwen we volgens haar bovendien onze energieafhankelijkheid van autocraten af.

Mario Draghi constateert terecht allerlei tekortkomingen, zegt Oostenbrink (BBB), maar onderkent onvoldoende dat de EU daar zelf debet aan is. De Europese Unie zakt weg in groene regeldruk, remt innovatie, verjaagt investeerders en wurgt haar eigen economie met torenhoge heffingen en exorbitante energieprijzen, zegt Smit (EP/BBB) op basis van Draghi's rapport.

Veiligheid 

Vrede komt niet vanzelf, zegt Van Campen (VVD): vrijheid moet je verdedigen. Poetin voert volgens hem een oorlog tegen onze manier van leven. Nederland zou niet naïef moeten zijn en het voorbeeld van Polen en de Baltische staten moeten volgen door te investeren in defensie. We moeten leveren, beaamt Schoof.

Een verdeeld Europa, betoogt Klaver (GroenLinks-PvdA), kan zich niet verdedigen. Hij pleit voor een nieuw defensieverdrag en de inzet van het SAFE-instrument voor defensieleningen. Defensie-investeringen zouden wat hem betreft in ieder geval niet betaald moeten worden uit bezuinigingen op sociale zekerheid en zorg.

Het uitgeven van extra geld voor defensie is niet onderbouwd, vindt Dijk (SP). Meer wapens zorgen vooral voor een wapenwedloop. En als er zoveel extra geld naar defensie gaat, leidt dat ertoe dat er minder beschikbaar is voor sociale en publieke voorzieningen, waarschuwt hij.

De Russische oorlog in Oekraïne heeft ons met de neus op feiten gedrukt, benadrukt Veldkamp. De opbouw van de Russische defensie gaat razendsnel, zegt de premier. Om oorlog te voorkomen moet Europa daarom weerbaar zijn en zijn afschrikking op orde hebben.

Asiel en migratie

Markuszower (PVV) is tegen toetreding van Turkije, Montenegro, Noord-Macedonië, Servië, Albanië, Oekraïne, Bosnië en Herzegovina, Moldavië, Georgië en Kosovo. Vooral omdat inwoners van deze landen zich dan vrij mogen vestigen in ons land.

Als de EU niet voldoende doet om de migratie te beperken, zegt Eerdmans (JA21), zullen steeds meer mensen op extreemrechtse partijen gaan stemmen. Hij pleit voor het aanpassen van verdragen, zodat het migratiebeleid strenger kan worden.

Gaza

Verschillende woordvoerders vragen aandacht voor het humanitaire leed in Gaza. Het is duidelijk dat Israël uithongering gebruikt als wapen, zegt Paternotte (D66). Hoelang moet Europa nog onderzoek doen voordat er handelssancties en een wapenembargo worden opgelegd?

Europa zou een voorvechter van mensenrechten moeten zijn, zegt Van Baarle (DENK), maar kijkt weg van de genocide in Gaza. Er is onwil om te erkennen dat Israël oorlogsmisdaden pleegt. Hoe is het mogelijk dat de EU dit nog steeds toestaat en geen enkele sanctie oplegt?

We hebben grote zorgen over de humanitaire situatie in Gaza, zegt Schoof. Het kabinet veroordeelt alle schendingen van het internationaal recht, zoals het blokkeren van humanitaire hulp. Een staakt-het-vuren kan perspectief bieden op beëindiging van het conflict, denkt Veldkamp. 

Rechtsstaat

Als je niets hebt met de Europese Unie en haar waarden, zegt Van Dijk (NSC) tegen landen als Hongarije, stap er dan maar uit. De regels over de rechtsstaat zouden niet alleen moeten gelden voor landen die lid willen worden, maar ook voor landen die dat al zijn. De Europese waarden staan onder druk, erkent Veldman. Daarom moeten andere landen zich blijven uitspreken over een land als Hongarije.

De Kamer stemt op 17 juni over de tijdens het debat ingediende moties.

Zie ook:

• Het overzicht van de laatste debatten in het kort.
• De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.
• Kijk debatten terug via Debat Direct.