Onderzoek naar doorstroomtoetsen
11 december 2025, debat - Moet er één doorstroomtoets komen? En wanneer kan die dan worden ingevoerd? De Kamer debatteert met staatssecretaris Becking (Onderwijs).
AMN Doorstroomtoets, Dia Doorstroomtoets, DOE-toets, IEP Doorstroomtoets, Leerling in beeld-doorstroomtoets en ROUTE 8 doorstroomtoets. Uit deze toetsen kunnen basisscholen kiezen om de kennis van hun leerlingen in groep 8 te testen en een onafhankelijk advies te krijgen over het best passende vervolgonderwijs. Dit is een aanvulling op het eigen advies van de school.
Uit een analyse van de Volkskrant bleek dat het veel uitmaakt welke toets een school kiest: de resultaten kunnen sterk verschillen. Dit soort signalen en een motie van Rooderkerk (D66) waren aanleiding voor een verkenning van het College voor Toetsen en Examens (CvTE) naar de invoering van één doorstroomtoets.
Naar één toets
Het doel van de doorstroomtoets was om kansenongelijkheid te verminderen en ervoor te zorgen dat leerlingen op de juiste plek terechtkomen, zegt Beckerman (SP), maar het tegenovergestelde is gebeurd. Marktwerking met verschillende aanbieders past volgens haar ook niet bij een toets die in het algemeen belang is.
In een poging het schooladvies te verbeteren heeft de politiek het juist verslechterd, denkt Boomsma (JA21). In zijn ogen is er "zigzagbeleid" gevoerd. Raijer (PVV) vindt dat we nooit hadden moeten afstappen van de Cito-toets. Beide woordvoerders steunen dan ook het idee om weer terug te gaan naar één landelijke toets.
Het is positief dat de staatssecretaris nu ook één toets voor alle leerlingen wil, zegt Rooderkerk (D66), maar ze is er niet blij mee dat hij die pas in 2029 wil invoeren. Wat haar betreft komt er zo snel mogelijk één toets, in het schooljaar 26/27.
De staatssecretaris staat welwillend tegenover één toets, maar hij wil ook voorkomen dat scholen te maken krijgen met stelselwijziging op stelselwijziging. Bovendien gaat het om een wetswijziging en die vraagt tijd. Ook wil hij adviezen en onderzoeken afwachten en de doorstroomtoets laten aansluiten op de nieuwe kerndoelen. Hij belooft echter te bekijken of het sneller kan.
De doorstroomtoets met verschillende aanbieders is in schooljaar 23/24 ingevoerd. Het is goed dat scholen zo de ruimte hebben gekregen om een toets te kiezen die aansluit op hun leerlingenpopulatie, zegt Kisteman (VVD). Wacht de evaluatie af, oppert hij, en besluit niet op basis van een "onderbuikgevoel" tot afschaffing.
Onderadvisering
Er is het nodige mis met de doorstroomtoets, zegt Ergin (DENK), maar deze is wel belangrijk om onderadvisering van bijvoorbeeld meisjes en kinderen met een migratieachtergrond of laagopgeleide ouders tegen te gaan. Daarom is het ongewenst als scholen geen toets afnemen of hun advies niet aanpassen.
Op basis van de doorstroomtoets krijgen veel meer leerlingen dan voorheen een bijstelling van hun schooladvies, benadrukt Becking. Er zijn geen signalen dat scholen geen doorstroomtoets willen afnemen.
Dubbele functie
De doorstroomtoets was bedoeld als instrument om leerlingen beter te kunnen beoordelen, zegt Armut (CDA). Maar de uitkomsten worden nu ook gebruikt om de kwaliteit van het onderwijs te meten. De toets heeft in haar ogen te veel gewicht gekregen, ook omdat het een momentopname is.
Vroege selectie
In geen land ter wereld wordt er zo vroeg geselecteerd als in Nederland, betoogt Moorman (GroenLinks-PvdA). Zij vindt een doorstroomtoets voor kinderen van 11 of 12 jaar onverstandig: het zorgt voor stress, ongelijkheid en segregatie. We hebben in haar ogen een archaïsch systeem, uit een tijd dat veel kinderen al op jonge leeftijd gingen werken.
De Kamer stemt op 16 december over de tijdens het debat ingediende moties.
Zie ook:
- Het overzicht van de laatste debatten in het kort.
- De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.
- Kijk debatten terug via Debat Direct.