Behandeling initiatiefwetsvoorstel correctief referendum voortgezet

13 april 2022, initiatiefwetsvoorstel - Met een bindend correctief referendum kan de bevolking besluiten van de Eerste en Tweede Kamer wegstemmen. De Kamer bespreekt het voorstel van initiatiefnemer Leijten (SP) om zo'n referendum in de Grondwet op te nemen.

Met een bindend correctief referendum kunnen door het parlement aangenomen wetten aan de bevolking worden voorgelegd en eventueel worden afgewezen. Zo'n referendum kan helpen het vertrouwen in de politiek terug te brengen, stelt initiatiefnemer Leijten. Ook de staatscommissie parlementair stelsel is die mening toegedaan, benadrukt zij.

Haar voorganger Van Raak (SP) wist in 2020 in de Eerste en Tweede Kamer steun te krijgen voor het referendum, maar omdat het een grondwetswijziging betreft, moet het nog een keer behandeld worden. Dit keer is een tweederdemeerderheid nodig.

Democratie

Veel mensen zijn het vertrouwen in de democratie verloren, signaleert Van Nispen (SP). Daarom moeten we de zeggenschap van mensen versterken. Ze moeten het recht krijgen om bestuurders terug te fluiten als er verkeerde besluiten worden genomen.

Een electorale delete-toets. Zo typeert Ephraim (Groep Van Haga) het correctief referendum. Hij prijst deze "ultieme vorm van directe democratie". Volgens Eerdmans (JA21) is het geen toeval dat het vertrouwen in de overheid in Zwitserland groot is, een land waar referenda "net zo gewoon zijn als boodschappen doen".

Strolenberg (VVD) meent echter dat het correctief referendum niet past bij de representatieve democratie. De kans is volgens hem groot dat problemen eenzijdig worden benaderd. Van Dijk (CDA) ziet het risico dat het referendum niet fungeert als noodrem, maar als een handrem die het politieke proces op slot zet en het vinden van meerderheden onmogelijk maakt.

Met een referendum loop je het risico dat iets wat volgens velen van groot belang is, zoals klimaatwetgeving, toch van tafel wordt geveegd, waarschuwt Bisschop (SGP). Is dat wenselijk, nadat allerlei experts zich al over een wetsvoorstel hebben gebogen? En waarom worden bepaalde verdragen uitgezonderd? Dat voedt de gedachte dat de politiek de burger erbuiten houdt als het om belangrijke zaken gaat, meent hij.

Koekkoek (Volt) maakt zich zorgen over de invloed van desinformatie of een sterke lobby bij een correctief referendum. Welke maatregelen kunnen daartegen genomen worden? Daar moet de Kamer inderdaad over debatteren, reageert Leijten. Voor referenda ligt het in de rede zo dicht mogelijk aan te sluiten bij de regels voor reguliere verkiezingen, meent zij.

Uitkomstdrempel

Om een wet van tafel te vegen, moet meer dan de helft van de mensen die kwam opdagen bij de recentste Tweede Kamerverkiezingen tegenstemmen, constateert Baudet (FVD). Die uitkomstdrempel maakt het referendum volgens hem "vleugellam". Zorgen we er daarmee niet voor dat burgers alleen maar minder vertrouwen in democratie krijgen, vraagt Bromet (GroenLinks, ook namens PvdA) zich af.

Een democratisch besluit moet je niet al te lichtvaardig opzij kunnen schuiven, stelt Van der Graaf (ChristenUnie). Daarom is zij voorstander van de uitkomstdrempel. Zij wil wel maatregelen nemen om de opkomst te bevorderen, zoals een referendumdag naar Italiaans voorbeeld.

Het referendum is een dode letter, omdat de uitkomstdrempel zo hoog is, meent Bosma (PVV). Hij ziet echter wel een reddingsboei: hij wil dat het referendum altijd wordt gehouden gelijktijdig met verkiezingen, om daarmee te voorkomen dat de opkomst te laag is voor een bindende uitslag.

Het aansluiten bij reguliere verkiezingen kan geregeld worden bij het behandelen van de uitvoeringswetgeving, reageert minister Bruins Slot (Binnenlandse Zaken), die aanwezig is om de Kamer van advies te dienen. Maar zij vraagt zich wel af of het handig is om bijvoorbeeld twee jaar te wachten met een referendum over een wetsvoorstel.

Leijten benadrukt dat het referendum hoe dan ook helpt om het maatschappelijk debat te organiseren. Ook als de opkomst niet hoog genoeg is om het referendum geldig te laten zijn, kan de Tweede Kamer haar standpunten aanpassen en op die manier recht doen aan de opvattingen van de tegenstemmers.

Consequenties

Wat is precies de consequentie als een wetsvoorstel door burgers wordt afgewezen, vraagt Sneller (D66, ook namens BBB). Kan een wetsvoorstel dan na een week weer ingediend worden, of na vijf jaar? Als de drempel wordt gehaald, dan vervalt het wetsvoorstel van rechtswege, antwoordt Bruins Slot. Dan is de politiek weer aan zet om een discussie te voeren over het vervolg, aldus de minister.

De Kamer debatteerde eerder over het wetsvoorstel op 1 september 2020 en 9 september 2020. Het debat wordt op een later moment voortgezet.

Zie ook: