Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Sneller over het bericht ‘Junny zat negen jaar vast. Nu helpt hij andere ex-gedetineerden aan het werk. ‘Ik heb nog nooit van mijn leven gewerkt, dit is de eerste keer’

Antwoord van Staatssecretaris Rutte (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 8 september
2025). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2024–2025, nr. 2794.

Vraag 1

Kunt u reflecteren op de conclusie van de Landelijke Clientenraad (LCR) dat gedetineerden
onvoldoende worden begeleid en veel zelf moeten regelen bij het Beperkt Beveiligde
Afdeling (BBA)-werktraject?1

Antwoord 1

De Landelijke Cliëntenraad (LCR) concludeert in zijn signaal dat hoewel trajecten
op de Beperkt Beveiligde Afdeling (BBA) (ex-)gedetineerden helpen om een plek op de
arbeidsmarkt te vinden, een betere inrichting en uitvoering noodzakelijk is. Daarbij
geeft de LCR onder meer aan dat gedetineerden onvoldoende worden begeleid bij een
BBA-traject.

Er zijn tien penitentiaire inrichtingen (PI’s) met een BBA van waaruit gedetineerden
in de laatste fase van hun straf met re-integratieverlof voor extramurale arbeid kunnen
gaan. Doel hiervan is gedetineerden via een betaalde baan/dagbesteding een betere
uitgangspositie te geven om succesvol en veilig te re-integreren in de samenleving.
Om voor plaatsing op een BBA in aanmerking te komen, dient een gedetineerde in staat
te zijn om op een verantwoordelijke wijze invulling te geven aan deze vorm van verlof.
Het afwegingskader hiervoor is onder andere het gedrag tijdens detentie, een risicobeoordeling
en slachtofferbelangen. Wanneer een gedetineerde aan alle criteria2 voldoet en de verlofaanvraag is goedgekeurd, kan hij of zij minimaal 4 weken en maximaal
12 maanden op een BBA verblijven. Vanuit daar gaat de gedetineerde werken bij een
werkgever, naar dagbesteding of naar een opleiding buiten de inrichting.

Dat voor sommige potentiële BBA-gedetineerden intensievere ondersteuning nodig is,
bijvoorbeeld bij het vinden van een baan of dagbesteding, werd al door de voormalig
Minister voor Rechtsbescherming onderkend.3 In het per 1 oktober 2023 gewijzigde Beleidskader BBA is daarom een toevoeging gedaan
aan een van de vereisten om in aanmerking te komen voor re-integratieverlof voor extramurale
arbeid. Vereiste is dat de gedetineerde heeft laten zien dat hij of zij eventueel met ondersteuning van de mentor/casemanager in staat is om contact te zoeken met een externe organisatie om te solliciteren en
daarmee een leer-/werkplek, dagbesteding of dagopleiding in de regio heeft geregeld.
De toegevoegde ondersteuning van de mentor of casemanager werd van belang geacht voor
gedetineerden die minder zelfstandig zijn, bijvoorbeeld door een (licht verstandelijke)
beperking of het ontbreken van een (professioneel) netwerk.

Vacatures bekijken, contact zoeken met werkgevers, het opmaken van een cv en het voeren
van sollicitatiegesprekken worden gefaciliteerd in het re-integratiecentrum (RIC)
van de PI, waar de gedetineerde zo nodig ondersteund wordt door een RIC-medewerker.
Wanneer de gedetineerde – eventueel met ondersteuning – een mogelijke werkplek heeft
gevonden, wordt het proces overgenomen door een casemanager. Deze casemanager blijft
ook de contactpersoon bij wie zowel de gedetineerde als de werkgever terecht kunnen
met vragen of problemen. Bij het hele traject is oog voor gedetineerden die bijvoorbeeld
door een (verstandelijke) beperking of (verslavings)problematiek niet of slecht in
staat zijn om eigen verantwoordelijkheid te nemen.

Al met al biedt DJI gedetineerden verschillende vormen van ondersteuning, voorafgaand
aan en tijdens het BBA-traject. Daarom wordt niet gedeeld dat er onvoldoende begeleiding
mogelijk is.

Vraag 2

Erkent u dat de gedetineerden op dit moment soms vrijkomen zonder een identiteitsbewijs,
huisvesting, inkomen, werk of een bankrekening? Erkent u dat u hiermee het risico
op recidive en criminaliteit vergroot?

Antwoord 2

Om de problematiek van ex-gedetineerde personen op de basisvoorwaarden in kaart te
brengen, voert het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC) eens in de twee
jaar de monitor nazorg ex-gedetineerde personen uit. Uit alle nazorgmonitoren, waaronder
de zevende van 12 september 20244, 5, blijkt inderdaad dat er gedetineerden vrijkomen zonder het op orde hebben van de
basisvoorwaarden 1 geldig identiteitsbewijs, 2) werk en inkomen, 3) onderdak, 4) inzicht
in schulden en/of 5) passende zorg. Veel nazorgkandidaten6 blijken zowel voor als na detentie de basisvoorwaarden voor re-integratie niet op
orde te hebben.

Uit de nazorgmonitors komt naar voren dat problemen op de basisvoorwaarden samenhangen
met recidive, en dat inzet op re-integratie een positieve bijdrage levert aan de afname
daarvan. Sinds 2004 zijn de basisvoorwaarden dan ook een belangrijk onderdeel van
het re-integratiebeleid. Ook dit kabinet heeft zich als doel gesteld dat wanneer mensen
vrijkomen uit detentie, de basisvoorwaarden op orde zijn. Zo is sinds 1 september
2023 de nieuwe werkwijze ID-kaarten gestart: de burgemeester van de gemeente waar
iemand in detentie zit kan een ID-kaart verstrekken aan een gedetineerde, ook wanneer
deze elders als woonachtig staat ingeschreven. Door deze nieuwe werkwijze kan een
gedetineerde sneller aan een ID-kaart komen en wordt de kans groter dat gedetineerden
de PI verlaten met een geldige ID-kaart. Dit helpt ex-gedetineerden bij hun re-integratie.
Zonder ID-kaart kun je immers geen werk of onderdak krijgen. Zoals aangegeven in de
zevende voortgangsbrief ontwikkelingen gevangeniswezen van 4 juli 2025, blijft de
inzet samen met ketenpartners onverminderd doorgaan op alle vijf de basisvoorwaarden
en wordt continu gewerkt aan verbeteringen.7

Vraag 3

Hoeveel personen met afstand tot de arbeidsmarkt, zoals ex-gedetineerden, schooluitvallers
en mensen met een asielstatus, die willen deelnemen aan een dergelijk re-integratie
traject staan op dit moment op een wachtlijst?

Antwoord 3

Over wachtlijsten voor (werk)re-integratietrajecten buiten het gevangeniswezen kan
ik geen uitspraken doen.

Wat de wachtlijst voor een plek op de BBA betreft, stonden op peildatum 26 augustus
2025 in totaal 61 gedetineerden op de wachtlijst.

Daarbij is van belang te vermelden dat expliciet is gestreefd naar het verhogen van
de bezetting van de BBA, toen sinds de start van de BBA op 1 juli 2021 bleek dat de
bezetting gemiddeld slechts 20% van de beschikbare capaciteit was. Zowel gelet op
re-integratie als de onbenutte capaciteit is ingezet op het verhogen van de bezetting.8, 9, 10 Naast dat er in verhouding steeds meer plekken bezet raakten op de BBA, zijn er ook
meer BBA-plaatsen gerealiseerd. Hier wordt blijvend op ingezet.

Vraag 4

Hoeveel gedetineerden komen niet in aanmerking voor een BBA-werktraject?

Antwoord 4

Ik interpreteer deze vraag als een vraag naar hoeveel gedetineerden momenteel niet
voldoen aan de vereisten voor doorplaatsing naar de BBA, ofwel waar sprake is van
een van de weigerings- of uitsluitingsgronden of het niet voldoen aan (een of meer)
selectiecriteria.

De weigeringsgronden voor verlof zijn opgenomen in artikel 4 van de Regeling tijdelijk
verlaten van de inrichting (Rtvi). Deze zijn ook van toepassing op re-integratieverlof
voor extramurale arbeid. Verlof wordt onder meer geweigerd wanneer er een ernstig
vermoeden bestaat dat de gedetineerde zal proberen zich aan de detentie te onttrekken
of wanneer er risico op ongewenste confrontatie met slachtoffers is. Daarnaast volgt
uit artikel 2.2 van het Beleidskader BBA wanneer iemand wordt uitgesloten van re-integratieverlof
voor extramurale arbeid. Bijvoorbeeld als de gedetineerde op het moment van selectie
is geplaatst in of gedegradeerd naar het basisprogramma, of wanneer hij of zij is
geplaatst in een extra beveiligde inrichting of terroristenafdeling. De selectiecriteria,
opgenomen in artikel 2.3 van het Beleidskader BBA, zien op de beoordeling van gedrag,
risico’s en slachtofferbelangen. Voor deze beoordeling wordt onder andere gebruik
gemaakt van Risicoscreener Geweld en het Toetsingskader slachtofferbelangen. De totale
beoordeling dient tot een positief advies te leiden.

Gezien deze individuele beoordeling is het niet mogelijk om geaggregeerd aan te geven
hoeveel gedetineerden niet in aanmerking komen voor een BBA-werktraject. De eerste
stap naar een individuele beoordeling is contact tussen een gedetineerde en zijn of
haar casemanager, met als doel de mogelijkheden voor plaatsing op de BBA te bespreken.
Wanneer het hele selectieproces is doorlopen, is duidelijk of iemand wel of niet in
aanmerking komt.

Vraag 5

Kunt u de wachtlijst per regio voor het BBA-werktraject uiteenzetten?

Antwoord 5

Hieronder is een overzicht weergegeven van de wachtlijst per BBA-locatie op peildatum
26 augustus 2025. Wanneer een gedetineerde op de wachtlijst staat, betekent dat dat
het selectieproces een positief resultaat had en dat doorplaatsing naar de BBA kan
plaatsvinden zodra een plek beschikbaar is en de wettelijke termijn is bereikt.11 Op genoemde peildatum lagen daarnaast 40 verzoeken voor ter beoordeling.

BBA-locatie

Beschikbare plaatsen

Gedetineerden op wachtlijst

Roermond

0

13

Hoogvliet

0

5

Veenhuizen

0

2

Dordrecht

0

15

Alphen aan den Rijn

0

18

Almelo

2

5

Middelburg

7

0

Heerhugowaard

19

2

Nieuwersluis (vrouwen)

3

1

Ter Peel (vrouwen)

5

0

Totaal

36

61

Bij plaatsing op een BBA speelt locatie een grote rol: de gedetineerde moet van daaruit
naar het werk of de dagbesteding kunnen reizen en de locatie moet in de regio liggen
waar de gedetineerde na detentie uitstroomt. Ondanks het feit dat op enkele BBA-locaties
plaatsen beschikbaar zijn, is er sprake van een tekort aan BBA-plekken in het merendeel
van de regio’s. De wachtlijsten zijn in de maanden voor genoemde peildatum echter
wel afgenomen.

Vraag 6

Klopt het dat gedetineerden zélf op zoek moeten gaan een werkplek en hierbij weinig
ondersteuning krijgen vanuit de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI), de gemeente
of het UWV? Welke verbeteringen zijn volgens u mogelijk?

Antwoord 6

Ten aanzien van de ondersteuning die DJI biedt in het BBA-traject, wordt verwezen
naar het antwoord op vraag 1. Ten aanzien van de vraag over (mogelijke verbetering
van) ondersteuning vanuit gemeenten of het UWV, wordt verwezen naar het antwoord op
vraag 11.

Vraag 7 en 8

Kunt u reflecteren op de door LCR genoemde «onwerkbare screening» voor het BBA-werktraject?
Ziet u mogelijkheden om de screening te vereenvoudigen?

Kunt u aangeven waarom werkgevers die zijn aangesloten bij dit initiatief bij élk
traject een nieuwe screening moeten doorlopen, zelfs als zij al bekend zijn bij DJI?
Is er een mogelijkheid om over te gaan tot één screening?

Antwoord 7 en 8

DJI screent potentiële werkgevers van gedetineerden die een BBA-traject ingaan. In
het screeningsproces kijkt DJI onder andere of de veiligheid wordt gewaarborgd. Dit
screeningsproces is niet ingewikkeld maar wordt uiteraard wel zorgvuldig uitgevoerd.
Nieuwe screeningsverzoeken vanuit de PI’s worden door DJI centraal opgepakt. Vervolgens
wordt de Dienst Regionale Intelligence Organisatie (DRIO) van de politie om advies
gevraagd. In verreweg de meeste gevallen ontvangt de PI binnen twee weken een advies.
Werkgevers die al gescreend zijn, worden in tegenstelling tot wat in de vraag wordt
gesuggereerd niet standaard opnieuw gescreend bij een nieuw traject. Dit kan wel,
als daar aanleiding toe wordt gezien.

Het signaal dat de LCR schetst over een onwerkbare screening van potentiële werkgevers,
namelijk dat deze te veel tijd kost en ook plaatsvindt als de werkgever al bij DJI
bekend is, wordt niet herkend. Er wordt daarom geen aanleiding gezien om dit proces
aan te passen.

Vraag 9

Waarom krijgen werkgevers die aangesloten zijn bij het BBA-traject niet of nauwelijks
een vergoeding voor de extra kosten die zij maken? Bent u bereid deze werkgevers hierin
te ondersteunen?

Antwoord 9

Zoals LCR zelf aangeeft, weten werkgevers extra gemaakte kosten – zoals opleidingen
die moeten worden gevolgd – al op verschillende manieren te dekken. De LCR noemt in
dit kader nog het Europees Sociaal Fonds (ESF) als mogelijkheid. Via de nationale
subsidieregeling ESF+ zijn inderdaad middelen beschikbaar om de doelgroep aan het
werk te helpen en te houden. Deze subsidie kan worden aangevraagd door een Opleidings-
en ontwikkelingsfonds (O&O-fonds), centrumgemeenten van een arbeidsmarktregio of een
hoofdaanvrager in een samenwerkingsverband waarin de sociale partners zijn betrokken.12

Vraag 10

Erkent u dat het beperken van kortdurende gevangenisstraffen niet alleen detentieschade
kan voorkomen, maar ook capaciteit en ruimte vrijmaakt binnen het re-integratietraject
voor gedetineerden die langer vastzitten?

Antwoord 10

Een groot deel van de detentiepopulatie is korter dan drie maanden gedetineerd; in
2024 was dit 64%.13 Als kortdurende gevangenisstraffen worden beperkt, zal er mogelijk sprake zijn van
minder detentieschade. Ook zal dit meer ruimte bieden bij de casemanager voor ondersteuning
van langer zittende gedetineerden bij het re-integratietraject. Daarbij moet wel worden
opgemerkt dat het aan de rechter is om de best passende sanctie op te leggen. De rechter
heeft diverse instrumenten en veel informatie ter beschikking om dat te bepalen. Korte
detenties zijn een onmisbaar onderdeel van het sanctiepalet. Het opleggen van korte
vrijheidsstraffen is soms noodzakelijk, omdat het gepleegde delict ernstig is, vanwege
de noodzaak tot vergelding en genoegdoening, of omdat eerdere sancties niet afdoende
waren om recidive te voorkomen.

Vraag 11

Hoe is de kennis aangaande arbeidstoeleiding bij DJI? Bent u bereid de UWV en gemeenten
te betrekken bij het re-integratie traject zoals aanbevolen in het rapport van de
LCR om casemanagers te ontlasten en de kennis te verhogen?

Antwoord 11

In het coalitieakkoord van het vorige kabinet zijn structurele middelen gereserveerd
voor het versterken van de preventieaanpak, waar re-integratie in de samenleving een
belangrijk onderdeel van is. Bij de inzet van deze middelen wordt gefocust op de versterking
van het detentie & re-integratie (D&R) proces; zoals de om- en bijscholing van gedetineerden.
DJI heeft opgeleide arbeidsbegeleiders, met vakspecifieke kennis en kennis om werknemersvaardigheden
bij te brengen. Verder zijn er verschillende opleidingstrajecten mogelijk waarmee
diploma’s gehaald kunnen worden.

Gemeenten hebben reeds een belangrijke taak bij het ondersteunen van gedetineerden
in het op orde krijgen van de basisvoorwaarden. De wettelijke opdracht van gemeenten
is zaken voor zijn burgers te regelen, als ze dat zelf niet kunnen of in aanvulling
op hun eigen inspanningen. Tijdens de intake van een gedetineerde brengt de PI – met
input van de gemeente en de reclassering – de arbeidssituatie van de gedetineerde
voorafgaand aan detentie in kaart. De PI informeert de gemeente van herkomst over
een eventuele hulpvraag met betrekking tot werk en inkomen. Gemeenten beschikken over
middelen die ingezet kunnen worden voor arbeidstoeleiding in het kader van de Participatiewet
en kunnen die ook inzetten voor re-integratietrajecten van gedetineerden. In dit kader
is ook relevant dat de Bijdrageregeling «Begeleiden (ex-)gedetineerden voor Wonen
en Werken» met de regeerakkoordmiddelen van het vorige kabinet is opgehoogd.14 Met deze regeling kunnen gemeenten onder andere extra interventies plegen om (ex-)gedetineerden
aan werk te helpen.

Het UWV heeft momenteel geen rol in het BBA-traject, maar DJI zoekt contact om de
mogelijkheden tot versterking vanuit het UWV te bespreken.

Vraag 12

Hoe wordt geanticipeerd op een goede re-integratie voor gevangen die eerder worden
vrijgelaten? Kunt u garanderen dat ook verdere vervroegde invrijheidsstelling niet
ten koste zal gaan van een goede voorbereiding van gevangen op terugkeer in de samenleving?

Antwoord 12

DJI, gemeenten en de reclassering hebben standaard contact wanneer gedetineerden vrijkomen.
Dit vloeit voort uit het Bestuurlijk akkoord Kansen bieden15 voor re-integratie. Indien noodzakelijk, in het kader van de capaciteitsproblematiek,
kunnen gedetineerden met straffen tot een jaar maximaal 14 dagen voor de einddatum
met zogeheten eindverlof om de uitstroom te bevorderen (dit geldt dus niet voor BBA-gedetineerden,
aangezien zij straffen van ten minste een jaar hebben). Met het verlenen van eindverlof
blijven de verplichtingen op het gebied van nazorg bestaan. Het vergt eerdere afstemming
tussen om hier tijdig op te kunnen anticiperen. Dit is onder de aandacht. Vanuit DJI
wordt via de geëigende kanalen melding gedaan naar gemeenten en (indien van toepassing)
de reclassering, met daarin een aankondiging van het eindverlof.