Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van Nispen over de misstanden in de penitentiaire inrichtingen en de beloofde verbeteringen ten aanzien van de veiligheid van gedetineerde vrouwen

Antwoord van Minister Van Weel (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 29 augustus 2025).
Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2024–2025, nr. 2538.

Vraag 1

Herinnert u zich de documentaire «Zitten en zwijgen», Videoland 20231 en het rapport van de inspectie Justitie en Veiligheid waarin de geconstateerde misstanden,
zoals seksueel grensoverschrijdend gedrag en zedenmisdrijven van gevangenisbewaarders
richting gedetineerde vrouwen, werden bevestigd?2

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat het absoluut onacceptabel is dat deze misstanden plaats konden
vinden, en dat dit een grove schending is van het vertrouwen dat gedetineerden, het
personeel en de hele samenleving moeten kunnen hebben in het gevangeniswezen waar
de situatie zeer onveilig was voor mensen die aan de zorg van de overheid zijn toevertrouwd?

Antwoord 2

Ja, ik deel de mening dat het onacceptabel is als er misstanden plaatsvinden in de
gevangenis. Gedetineerden worden aan de zorg van de Staat (DJI) toevertrouwd en zij
moeten er daarom vanuit kunnen gaan dat zij zich in een sociaal veilige omgeving bevinden
en ook de (medische) zorg krijgen die zij nodig hebben.

Veiligheid van gedetineerden is een belangrijk aspect van het Nederlandse gevangeniswezen.

Vraag 3

Vindt u dat kort na deze publicaties voldoende erkenning is uitgesproken over de misstanden
die zijn vastgesteld? Is daar naar uw mening ook voldoende opvolging aan gegeven?
Hoe kan het dat de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) nergens te bekennen was toen
ze zo onder vuur lagen, maar enkel Minister Weerwind het woord lieten voeren? Was
het niet passend geweest als ook DJI zich had laten horen?

Antwoord 3

In de beleidsreactie op het inspectierapport Penitentiaire Inrichting (PI) Nieuwersluis3 is door de toenmalige bewindspersoon, de Minister voor Rechtsbescherming, aangegeven
dat detentie humaan en veilig moet plaatsvinden en is erkend dat dit niet altijd het
geval is geweest.

De Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) valt onder de verantwoordelijkheid van de
Minister van Justitie en Veiligheid, toentertijd de Minister voor Rechtsbescherming,
en de bewindspersoon spreekt daarmee ook namens DJI.

Daar waar het mis gaat, moet niet worden weggekeken, maar moeten maatregelen getroffen
worden om herhaling te voorkomen. Daarom heeft DJI naar aanleiding van de onderzoeken
en adviezen van de Inspectie Justitie en Veiligheid, de regeringscommissaris seksueel
grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld (RCGOG)4, de Universiteit Leiden5 en de Raad voor de Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming6 diverse maatregelen genomen.

Zo zijn maatregelen getroffen om de drempels voor het melden van ongewenst gedrag
te verlagen, om de informatievoorziening aan de gedetineerde vrouwen te verbeteren,
om kennis te bevorderen ook bij de commissies van toezicht, zijn verplichte opleidingsmodules
ontwikkeld voor medewerkers die werken met gedetineerde vrouwen, wordt er waar nodig
gewerkt aan een betere man/vrouw samenstelling van de teams, wordt er stevig geïnvesteerd
in de sociale/psychologische veiligheid binnen teams zodat collega’s elkaar (durven)
aanspreken op (mogelijk) ongewenst gedrag, is de visitatieprocedure aangepast en zullen
bodyscans ingevoerd worden. In elke vrouweninrichting is een portefeuillehouder sociale
veiligheid7
8 in de Commissie van Toezicht (CvT)9 aangesteld, daarnaast is er in de PI Nieuwersluis ook een onafhankelijk vertrouwenspersoon
voor gedetineerden benoemd.

De rapporten van de universiteit Leiden en de RSJ laten ook zien dat detentie voor
vrouwen te zeer een afgeleide is van detentie voor mannen en daarmee onvoldoende recht
doet aan de specifieke kenmerken van vrouwelijke gedetineerden. Een meer fundamentele
herbezinning is dus wenselijk. DJI is daarom een traject gestart om tot een herontwerp
van detentie van (jong)volwassen vrouwen te komen waarbij. Daarbij wordt ook gekeken
naar goede voorbeelden uit het buitenland.

Alle maatregelen tezamen dragen bij aan een cultuur waar sociale veiligheid onderwerp
van gesprek is en zowel personeel als gedetineerden zich vrij voelen om (vermoedens
van) misstanden te melden. Een volledig overzicht van de maatregelen is opgenomen
in bijlage 1.

Op 6 juni 2024 heeft de Inspectie Justitie en Veiligheid een brief gestuurd over de
opvolging van de aanbevelingen uit het hierboven genoemde Inspectierapport.10 De hoofdconclusie van de Inspectie was dat DJI op bijna alle aanbevelingen maatregelen
had getroffen. De Inspectie maakte zich nog wel zorgen over de borging van de maatregelen.
In haar brief van 12 februari 2025 aan de Inspectie heeft DJI een stand van zaken
gegeven van de maatregelen. Op 19 maart 2025 heeft de Inspectie DJI laten weten dat
zij ruimte wil geven om de maatregelen vorm te geven en om die reden vooralsnog in
2025 geen vervolgonderzoek te starten.

Vraag 4

Kunt u bevestigen dat verdachte medewerkers die uiteindelijk ook zijn veroordeeld
destijds niet werden ontslagen maar met vaststellingsovereenkomst uit dienst vertrokken?
Vindt u dat verstandig? Klopt het dat dit vertrek daardoor ook niet op de zogeheten
«voorvallenlijst» hoefde te worden opgenomen?

Antwoord 4

Ik doe geen uitspraken over individuele personeelsdossiers. In algemene zin geldt
dat een niet-professionele relatie tussen een medewerker en een gedetineerde onverenigbaar
is met werken binnen een Pl. Als daarvan sprake is en dit voldoende is onderbouwd,
volgt in de regel ontslag. In andere gevallen – bijvoorbeeld wanneer signalen onvoldoende
concreet zijn of wanneer onderzoek nog loopt – kan een schorsing aan de orde zijn.
Besluiten over personeelsmaatregelen moeten zorgvuldig worden genomen door de directie,
op basis van de beschikbare informatie op dat moment, en moeten juridisch standhouden.

Sancties binnen DJI worden altijd afgestemd op de specifieke omstandigheden van een
casus. Daarbij wordt gekeken naar de aard en ernst van het gedrag, de uitkomsten van
onderzoek, juridische kaders en het arbeidsrecht.

Er wordt altijd een piketmelding opgemaakt als sprake is van ernstige incidenten,
zoals bij een gijzeling, poging tot ontvluchting of (seksueel) grensoverschrijdend
gedrag. Piketmeldingen komen terug op de voorvallenlijst, die maandelijks gepubliceerd
wordt.

Vraag 5

Heeft u kennis genomen van de documentaire serie «Dubbel gestraft»?11

Antwoord 5

Ja.

Vraag 6

Wat is uw reactie op de medewerkers uit het gevangeniswezen die bevestigen dat er
sprake is van een angstcultuur om zaken naar buiten te brengen maar dat er veel aan
wordt gedaan om het imago van DJI te beschermen en de vuile was binnen te houden?
Herkent u dit?

Antwoord 6

De mate waarin de ruimte wordt ervaren om zaken bespreekbaar te maken kent zowel een
persoonlijke als een contextgebonden invulling. Die kan per inrichting, per situatie
en zelfs per persoon verschillen.

Alle medewerkers van PI’s moeten kunnen werken in een veilige werkomgeving waar het
melden van misstanden mogelijk is en aangemoedigd wordt. Zo kunnen medewerkers een
melding doen via de interne en externe meldprocedure of terecht bij een vertrouwenspersoon.

Zoals ook aangegeven in antwoord op vraag 3 moet daar waar het misgaat niet worden
weggekeken, maar maatregelen getroffen worden. Hier zet DJI vol op. Dit vraagt om
een cultuur waarin het vakmanschap voorop staat en waar men elkaar aanspreekt. De
diverse onderzoeken en adviezen bieden handvatten om aan een dergelijke cultuur bij
te dragen. DJI heeft daar reeds diverse maatregelen en interventies opgenomen (zie
het antwoord op vraag 3). Dit is een continu proces waar DJI veel aandacht voor heeft.

Vraag 7

Hoe kan het dat de medewerker die deze misstanden aan de orde stelde, die beschouwd
kan worden als een klokkenluider, zijn baan kwijt is geraakt en nergens bij DJI meer
terecht kan? Verdient zo iemand niet eerder een schouderklopje en waardering dan het
verwijt een verrader en disloyaal aan de organisatie te zijn?

Antwoord 7

DJI kan niet ingaan op een individuele casus. In zijn algemeenheid kan worden opgemerkt
dat DJI de wet- en regelgeving over het melden van (vermoedens van) misstanden naleeft.

In het Personeelsreglement J&V is bepaald dat de werknemer die redelijke gronden heeft
om aan te nemen dat de gemelde informatie over een mogelijke misstand of integriteitschending
juist is, bescherming geniet tegen benadeling als gevolg van die melding.

Vraag 8

Klopt het dat een van de beloftes was om een aandachtsfunctionaris, een soort vertrouwenspersoon,
aan te stellen? Klopt het dat deze persoon, die veel tijd besteedde aan het luisteren
naar gedetineerden en kritisch was op de directie, al na 10 maanden is weggestuurd
door DI door de samenwerking te beëindigen? Hoe kan dit? Is er al een nieuwe aandachtsfunctionaris
en zo niet. Hoe lang heeft dit geduurd?

Antwoord 8

Bij de beleidsreactie op het Inspectierapport PI Nieuwersluis12 d.d. 31 mei 2023 heeft de toenmalige Minister voor Rechtsbescherming toegezegd de
Commissies van Toezicht te verzoeken in iedere DJI-inrichting een portefeuillehouders
sociale veiligheid13 aan te stellen in de CvT, te beginnen in de drie vrouwengevangenissen. De PI Nieuwersluis
heeft in overleg met haar CvT ervoor gekozen om deze taken te beleggen bij een onafhankelijk
vertrouwenspersoon voor gedetineerden. In augustus 2024 is de toenmalige onafhankelijke
vertrouwenspersoon gedetineerden vertrokken. DJI kan verder niet ingaan op individuele
personeelsdossiers. De landelijke vertrouwenspersoon van DJI heeft gedurende tweeëneenhalve
maand de taken waargenomen. Sindsdien is een nieuwe vertrouwenspersoon in de PI Nieuwersluis
werkzaam. Inmiddels is ook een portefeuillehouder sociale veiligheid bij de CvT van
de PI Nieuwersluis aangesteld.

Vraag 9

Hoe wordt bij DJI voorkomen dat degene waar een klacht over gaat, bijvoorbeeld een
inrichtingswerker, ook direct of indirect degene is die deze in ontvangst moet nemen?

Antwoord 9

Er zijn diverse mogelijkheden waarop gedetineerden hun klachten kunnen indienen. Bijvoorbeeld
bij de mentor14, bij een afdelingshoofd, bij de maandcommissaris15 of rechtstreeks bij de commissie van toezicht. Sommige inrichtingen hebben aparte
brievenbussen voor de commissies van toezicht opgehangen die niet door personeel van
de afdeling kunnen worden geleegd. Hiermee wordt voorkomen dat de gedetineerde de
klacht moet indienen bij degene waar de klacht over zou kunnen gaan.

Vraag 10

Wat is uw reactie op de bevindingen over de staat van de medische zorg in detentie?

Antwoord 10

In dit antwoord ga ik er vanuit dat gedoeld wordt op het «misstandenboek» van Bureau
Clara Wichmann d.d. 27 maart 2025.

Zoals al genoemd bij antwoord 2 zijn gedetineerden aan de zorg van de Staat (DJI)
toevertrouwd en zij moeten er daarom vanuit kunnen gaan dat zij zich in een sociaal
veilige omgeving bevinden en ook de (medische) zorg krijgen die zij nodig hebben.
Ik neem daarom signalen vanuit het misstandenboek zeer serieus.

DJI staat voor de kwaliteit van zorg die door de zorgprofessionals in de inrichtingen
dagelijks geboden wordt langs dezelfde professionele standaarden die ook buiten detentie
gelden. Ook het onafhankelijk toezicht is op deze wijze ingericht. Zorgverlening blijft
echter zowel binnen als buiten DJI mensenwerk, waarbij fouten gemaakt kunnen worden
met soms zeer ingrijpende gevolgen. DJI zet dan ook in op transparantie over eventuele
fouten, het leren van fouten en het voor de toekomst zoveel als mogelijk voorkomen
ervan. DJI maakt hierbij gebruik van instrumenten zoals die ook in de reguliere zorg
worden gehanteerd.

DJI heeft voor ieder afzonderlijk onderwerp, zoals genoemd in het misstandenboek,
uitgezocht hoe vaak vrouwelijke gedetineerden een klacht hebben ingediend over medische
zorg en hoe vaak zij in het gelijk zijn gesteld bij de RSJ. Deze aantallen zijn beperkt.
De RSJ heeft naar aanleiding van de klachten over de medische zorg geen aanleiding
gezien om hier nader onderzoek naar te doen of advies uit te brengen.

Ook is er de afgelopen jaren bij de vrouwengevangenissen geen sprake van waarschuwingen
of verscherpt toezicht door de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd. Dat laat onverlet
dat het misstandenboek op onderdelen wel degelijk aanleiding geeft tot het doorvoeren
van aanpassingen op het terrein van de zorg binnen DJI. Tevens heeft DJI het misstandenboek
op 25 juni aangeboden aan de IGJ.

Voor een uitgebreide reactie op het misstandenboek van Bureau Clara Wichmann verwijs
ik naar de zevende voortgangsbrief over de ontwikkelingen in het gevangeniswezen d.d.
4 juli 2025.

Vraag 11

Is er goed zicht op de hoeveelheid medicijnen die precies de gevangenissen ingaan
en aan gedetineerden worden verstrekt? Zo niet, hoe kan dat? Zo ja, waarom is daar
geen openheid over?

Antwoord 11

Ja, de apotheek levert de medicatie die door de gevangenis is besteld. Daarbij registreren
zorgverleners binnen DJI medicatie in het persoonlijke medisch dossier van de betreffende
gedetineerde conform standaarden die ook in de reguliere zorg worden gehanteerd. Ook
de apotheker houdt bij welke medicatie een gedetineerde krijgt. Er is dus zicht op
de medicatie die de gevangenis in gaat. Voor meer informatie hierover verwijs ik naar
de zevende voortgangsbrief over de ontwikkelingen in het gevangeniswezen d.d. 4 juli
2025, verzonden door de toenmalig Staatssecretaris van Rechtsbescherming.

Op dit moment loopt er een WOO-verzoek waarin DJI is gevraagd een extra zoekslag uit
te voeren o.a. naar het overzicht van medicatie dat aanwezig is bij apothekers die
medicatie aan DJI leverens. Op 1 juli is per brief het besluit vermeld om de gevraagde
informatie voor een deel openbaar te maken en voor een deel ter inzage te leggen.

Vraag 12

Klopt het dat het is voorgekomen dat gedetineerden zelf een voorraad medicatie op
cel hadden? Hoe vaak is dit voorgekomen? Is dit wel toegestaan?

Antwoord 12

Medicatie wordt zoveel mogelijk per innamemoment verstrekt aan gedetineerden. DJI
heeft een landelijk kader «Voorwaarden voor het afwijken medicatieverstrekking per
innamemoment». De afweging om af te wijken van medicatieverstrekking per innamemoment
wordt per individuele gedetineerde gedaan door de justitieel geneeskundige (meestal
een huisarts) of psychiater. Gedetineerden die in staat worden geacht om zelfstandig
op de juiste wijze hun medicatie in te nemen, mogen voor één dag medicatie op cel
hebben. De justitieel geneeskundige of psychiater evalueert regelmatig of het hebben
van medicatie op cel nog verantwoord is. De apotheek blijft ten allen tijden leveren
per innamemoment.

Gezien de dagelijks fluctuerende populatie en de individuele beslissingen door de
justitieel geneeskundige of psychiater is het niet mogelijk om aan te geven hoe vaak
het voorkomt dat gedetineerden medicatie op cel mogen hebben. Dit wordt niet centraal
geregistreerd.

Vraag 13

Wat is uw reactie op de kritiek van nabestaanden in zaken van niet-natuurlijk overlijden
in detentie dat zij zo slecht geïnformeerd worden? Hoe komt dat, volgens u? Wat gaat
u er aan doen dit te verbeteren?

Antwoord 13

Wanneer een gedetineerde komt te overlijden is dit zeer ingrijpend voor de familie
en andere nabestaanden. DJI doet altijd zijn best om de nabestaanden zo goed mogelijk
te informeren. Ik betreur het als zij zich niet altijd goed geïnformeerd achten.

Er is een uniforme richtlijn «overlijden in een justitiële inrichting.»16 Hierin staat beschreven dat het dienstdoend directielid verantwoordelijk is voor
het informeren van de nabestaanden. Verder worden nabestaanden in de gelegenheid gesteld
om in de inrichting mondeling geïnformeerd te worden, nadat een calamiteitenonderzoek
heeft plaatsgevonden. Indien gewenst kan hen de cel getoond worden en kunnen zij persoonlijke
bezittingen van de overleden gedetineerde meenemen.

Van belang is dat DJI geen informatie kan delen waarover DJI zelf niet beschikt. Zo
kan het voorkomen dat de door de nabestaanden gewenste informatie bijvoorbeeld bij
het OM of de politie beschikbaar is, maar niet met DJI wordt gedeeld. De onmogelijkheid
van DJI om deze informatie te verstrekken kan, begrijpelijk, leiden tot onbegrip bij
de nabestaanden.

Vraag 14

Is er nog steeds mogelijk sprake is van relaties tussen gevangenispersoneel en de
gedetineerden nu het al langer duidelijk is dat dit volstrekt ongewenst is en dit
moet worden voorkomen? Hoe wordt dat op alle mogelijke manieren voorkomen?

Antwoord 14

Een niet-professionele relatie tussen een medewerker en een gedetineerde is onverenigbaar
met werken binnen een PI. Het is essentieel dat er helderheid is over welke omgangsvormen
gelden, zodat gedetineerden kunnen rekenen op een veilige detentie en medewerkers
in een veilige werkomgeving kunnen werken.

Elke dag werkt het personeel met gedetineerden en zijn de gedetineerden voor bijna
alles afhankelijk van het personeel. De machtsverhouding in combinatie met de geslotenheid
van de werkomgeving en het intensieve contact maakt dat het risico op grensoverschrijdend
gedrag aanwezig is. Om dat te voorkomen is een sociale en psychologische cultuur noodzakelijk
waarin medewerkers en gedetineerden zich vrij voelen om (mogelijk) grensoverschrijdend
gedrag ter sprake te brengen. Ook hoort hier een goed functionerende, veilige en laagdrempelige
meldstructuur bij die DJI beoogt te versterken door de maatregelen, zoals genoemd
in het antwoord op vraag 3.

Vraag 15

Bent u het ermee eens dat deze vormen van machtsmisbruik door het personeel in een
situatie van volledige afhankelijk voor de gedetineerden, zeer traumatiserend is voor
deze vrouwen?

Antwoord 15

Ja.

Vraag 16

Kunt u zich voorstellen dat deze situatie voor gedetineerden zeer beangstigend is
omdat de gedetineerde letterlijk geen kant op kan en ook nergens terecht kan?

Antwoord 16

Ja, dat moet een vreselijke ervaring zijn. Gedetineerden zijn aan onze zorg toevertrouwd.
Zij moeten erop kunnen rekenen dat hun gevangenisstraf op een humane en veilige manier
ten uitvoer wordt gelegd. Ook moeten zij zich veilig voelen om melding te maken van
niet-integer, (seksueel) grensoverschrijdend gedrag. Mede naar aanleiding van het
rapport van de Inspectie van JenV en het advies van de RCGOG zijn daarom drempelverlagende
maatregelen getroffen zoals o.a. de aanstelling van de portefeuillehouder sociale
veiligheid.

Vraag 17

Bent u het met advocate Hannah Handriks eens dat de gedetineerden die hun verhaal
hebben gedaan en melding hebben gedaan, slechts het topje van de ijsberg is en dat
veel vrouwen waarschijnlijk geen melding durven te doen uit angst voor repercussies?

Antwoord 17

Vooropgesteld, elk incident is er een teveel. Het is mogelijk dat er incidenten zijn
voorgevallen die niet bij DJI bekend zijn. Over meldingen die niet bekend zijn, kan
ik geen uitspraken doen. Tegelijkertijd realiseert DJI zich dat het ontbreken van
meldingen niet betekent dat er geen grensoverschrijdend gedrag is. DJI heeft verschillende
maatregelen genomen om melden zo makkelijk en veilig mogelijk te maken (zie het antwoord
op vraag 3).

Vraag 18

Hoe is het mogelijk dat de Gedetineerden Commissie in de Penitentiaire Inrichting
(PI) Nieuwersluis de opdracht heeft gekregen om positieve verhalen te verzamelen vanuit
de gedetineerden om een «tegengeluid» te forceren in het nieuws? Vindt u dat, met
mij, ook schandalig dat er op deze manier wordt omgegaan met schokkende feiten over
grensoverschrijdend gedrag? Wat doe dit volgens u met het vertrouwensgevoel van de
gedetineerden?

Antwoord 18

De indruk die gewekt is in de documentaire Zitten en Zwijgen van 26 juni 2023 dat
de directie opdracht heeft gegeven aan de gedetineerdencommissie (bestaande uit een
afvaardiging van gedetineerden) om positieve verhalen te verzamelen, is niet juist.
Het is een eigen initiatief geweest van de gedetineerdencommissie, omdat zij zich
niet kon vinden in het beeld dat in de documentaire werd geschetst.

Vraag 19

Bent u ervan op de hoogte hoe DJI omgaat met journalisten? Waarom worden vragen niet
of nauwelijks beantwoord, wordt niet de gehele waarheid verteld, worden verzoeken
om medewerking opzettelijk getraineerd? Bent u tevreden over de openheid die door
DJI wordt geboden?

Antwoord 19

DJI streeft er naar vragen die zij ontvangt van journalisten zo spoedig en zo volledig
mogelijk te beantwoorden en herkent zich niet in het beeld dat verzoeken om medewerking
opzettelijk worden vertraagd. Echter moet DJI ook rekening houden met privacy gevoeligheid
van bepaalde informatie. DJI kan daarom niet ingaan op zaken die zien op concrete
casuïstiek of te herleiden zijn naar één persoon.

Ook betrekt DJI de media actief door bijvoorbeeld medewerking te verlenen aan radioshows
en podcasts en media uit te nodigen bij werkbezoeken.

Vraag 20

Kunt u een gedetailleerd overzicht geven op welke momenten DJI van de documentairemakers
vragen heeft gekregen en op welke momenten dit tot antwoorden heeft geleid? Hoe beoordeelt
u de kwaliteit van deze antwoorden?

Antwoord 20

Onderstaand vindt u het overzicht van contactmomenten naar aanleiding van de documentaireserie
Dubbel Gestraft.

20-11-2024: Mail van documentairemaker naar woordvoerder DJI met verzoek om Vestigingsdirecteur
PI Nieuwersluis te interviewen voor haar nieuwe serie. Vervolgens mailcontact tussen
woordvoerder en documentairemaker.

04-12-2024: Documentairemaker geeft schriftelijk aan dat het interview «de komende
acht weken moet plaatsvinden». Mailcontact tussen documentairemaker en woordvoerder
om kennis te maken.

09-01-2025: Eerste gesprek tussen woordvoerder DJI en documentairemaker (en redacteur)
op de redactie van Posh Productions. Daarna is er veelvuldig telefonisch contact.

06-02-2025: Woordvoerder DJI laat documentairemaker weten dat DJI niet meewerkt aan
een interview met de vestigingsdirecteur op camera, maar dat DJI zeker bereid is schriftelijk
vragen te beantwoorden. Vervolgens een aantal maanden geen vragen m.b.t. de documentaire.
Wel is er beperkt contact over documenten m.b.t. een eerder WOO-verzoek.

15-04-2025: Coördinator mediateam van DJI heeft een gesprek met de documentairemaker
over een andere documentaire waaraan wordt gewerkt, maar tijdens dit gesprek komt
ook Dubbel Gestraft ter sprake.

06-05-2025: DJI en het departement ontvangen via verschillende woordvoerders ongeveer
tachtig persvragen, met een antwoorddeadline van zeven dagen. DJI heeft aangegeven
bij de journalist dat de beantwoording (gezien de hoeveelheid) meer tijd in beslag
zal nemen en heeft de antwoorden op 26 mei 2025 toegezonden (aangevuld met een nazending
van twee documenten op 12 juni). De eerste aflevering van de documentaire is op 5 juni
2025 verschenen op de NPO. DJI heeft op 6 juni 2025 in het kader van transparantie
alle vragen en antwoorden (d.m.v. een nieuwsbericht) op de website van DJI gepubliceerd.17

Wat betreft de vraag over de kwaliteit van de antwoorden van DJI, moet gezegd worden
dat DJI zo volledig mogelijk de vragen beantwoord, maar dat dit niet altijd kan, gezien
privacygevoeligheid van de informatie. Zie ook het antwoord op vraag 19.

Vraag 21

Waarom is het document met informatie en cijfers over de kosten van medische zorg
de afgelopen jaren (zoals medicijnen, ziekenhuiszorg etc.), dat tot allerlei serieuze
vragen leidde, omdat het ongeloofwaardige grootheden waren, verwijderd in plaats van
dat er verklaringen zijn gegeven voor de onjuistheden die hier in stonden?

Antwoord 21

In een eerder Woo-verzoek zijn de uitgaven aan medische kosten van de afgelopen jaren
in het gevangeniswezen opgevraagd. Deze informatie is naar aanleiding van dit besluit
openbaar gemaakt en raadpleegbaar18. Het document is nooit verwijderd, maar de documenten waren tijdelijk niet beschikbaar
wegens het datalek op overheidswebsites waarbij tijdelijk documenten van websites
zijn verwijderd en later weer teruggeplaatst. De zorgkosten over recentere jaren (2023
en 2024) zijn inmiddels ook gedeeld. Er stonden geen onjuistheden in deze overzichten,
maar de cijfers waren lastig te interpreteren doordat bepaalde kostensoorten anders
waren ingedeeld over de jaren heen. Hierover is door DJI uitleg gegeven in de antwoorden
op de vragen van de documentairemaker19. Voor 2023 en 2024 geldt dat de nieuwe kostenindeling wordt aangehouden zodat deze
jaren beter zijn te vergelijken.

Vraag 22

Klopt het dat DJI de lijst met belangrijke incidenten, nadat de makers van de serie
hier kritische vragen over hadden gesteld, heeft aangepast? Wie controleert die lijsten
voordat ze aan de bewindspersoon worden gemeld? Waarom zijn deze voorvallenlijsten
zeer recent uitgebreid en aangepast?

Antwoord 22

Op het moment dat er een incident heeft plaatsgevonden, wordt de bewindspersoon geïnformeerd
via een zogenoemde piketmelding. De voorvallenlijst is een maandelijkse opsomming
van de piketmeldingen van die afgelopen maand. De piketmeldingen zijn dus reeds gedeeld
met de bewindspersoon.

De voorvallenlijst wordt gepubliceerd op de website van DJI.20 Door de informatie via deze weg toegankelijk te maken, draagt DJI bij aan een open
en zorgvuldige omgang met incidenten die raken aan veiligheid, orde en integriteit.

De voorvallenlijst waar de vraag op ziet is inderdaad aangepast. Bij het beantwoorden
van de vragen die door de documentairemakers zijn gesteld aan DJI, werd geconstateerd
dat in maart 2023 de voorvallenlijst was vervangen door een verkeerde versie. Dit
is gebeurd doordat er een wijziging van een ander voorval op diezelfde lijst moest
worden doorgevoerd en bij het online zetten van deze geactualiseerde lijst per abuis
de verkeerde versie is opgeslagen en online is gezet. Na constatering hiervan is de
volledige lijst weer online gezet.

Dat voorvallenlijsten worden geactualiseerd naar aanleiding van nieuwe informatie
is niet ongebruikelijk. Onderaan de voorvallenlijst wordt in dat geval aangegeven
dat de lijst is gewijzigd onder vermelding van de datum van wijziging.

Vraag 23

Bent u het ermee eens dat in het licht van de hierboven gestelde feiten, de directie
een behoorlijk rooskleurig beeld heeft geschetst van de huidige stand van zaken voor
het welzijn van vrouwelijke gedetineerden?21
22

Antwoord 23

In de beleidsreactie op het inspectierapport Penitentiaire Inrichting (PI) Nieuwersluis23 is door de toenmalige bewindspersoon, de Minister voor Rechtsbescherming aangegeven
dat een cultuur waar niet-integer grensoverschrijdend gedrag mogelijk is, onacceptabel
is en dat signalen van misstanden zeer serieus worden genomen. Om opvolging te geven
aan de aanbevelingen van de Inspectie is een pakket van maatregelen opgesteld (zie
het antwoord op vraag 3). Dit laat zien dat DJI actief zaken heeft opgepakt om de
detentieomstandigheden van vrouwen te verbeteren en te werken aan een open en veilige
cultuur op de werkvloer. Dit is een continue proces en vergt blijvende aandacht.

Ook wil ik opmerken dat de werkelijkheid genuanceerder is dan de documentaire doet
voorkomen. Het is voor medewerkers van belang om te zoeken naar de juiste balans tussen
afstand en nabijheid, iets wat ook nog per gedetineerde kan verschillen. Het goede
gesprek over wat nodig en passend is in uiteenlopende situaties is dan ook iets wat
doorlopend de aandacht heeft.

Vraag 24

Wat zegt deze documentaire volgens u over de inspanningen van DJI om verbeteringen
aan te brengen in deze cultuur van grensoverschrijdend gedrag richting gedetineerden?

Antwoord 24

De documentairereeks gaat in op de opvolging en gevolgen van incidenten die ook in
de documentaire «Zitten en Zwijgen» van 26 juni 2023 zijn behandeld. DJI heeft sinds
2023, mede naar aanleiding van deze incidenten, een groot aantal maatregelen genomen
om herhaling te voorkomen en een veilige cultuur te stimuleren (zie het antwoord op
vraag 3). Deze genomen maatregelen komen niet allemaal aan bod in de documentaire.

De Inspectie heeft in haar brief van 19 maart 2025 aangegeven de ontwikkelingen ten
aanzien van de vrouweninrichtingen te blijven volgen en ze verwacht dat DJI haar proactief
informeert over belangrijke ontwikkelingen en actualiteiten op dit terrein.

Vraag 25

Was u op de hoogte van de vragen die door de documentairemaker aan u persoonlijk zijn
gesteld? Hebben deze u bereikt of zijn deze bij u weggehouden?

Antwoord 25

De toenmalig Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid, is op de hoogte gebracht
van de vragen die zijn gesteld. Tevens zijn de antwoorden met haar gedeeld, voordat
deze zijn verzonden naar de documentairemaker.

Vraag 26

Wat heeft u sinds uw aantreden gedaan aan het voorkomen van misstanden in vrouwen
gevangenissen en het bevorderen van de veiligheid van met name gedetineerde vrouwen?

Antwoord 26

Ik verwijs u hiervoor naar de zevende voortgangsbrief over de ontwikkelingen in het
gevangeniswezen die op 4 juli jl. aan de Kamer is gezonden door de toenmalig Staatssecretaris
van Rechtsbescherming, waar wordt ingegaan op de sociale veiligheid en medische zorg
in (vrouwen) gevangenissen. In deze brief wordt ook aangegeven dat de rapporten van
de universiteit Leiden en de RSJ laten zien dat detentie voor vrouwen te zeer een
afgeleide is van detentie voor mannen en daarmee onvoldoende recht doet aan de specifieke
kenmerken van vrouwelijke gedetineerden. Een meer fundamentele herbezinning is dus
wenselijk. DJI is daarom een traject gestart om tot een herontwerp van detentie van
(jong)volwassen vrouwen te komen waarbij. Daarbij wordt ook gekeken naar goede voorbeelden
uit het buitenland. Een eerste stap die DJI hierin heeft gezet is een landelijk symposium
op 20 juni jl. met een grote groep medewerkers uit het gevangeniswezen, de vreemdelingenbewaring,
de forensische zorg en jeugdinrichtingen. Onderzoekers van de Universiteit Leiden
en van de RSJ hebben daarbij inleidingen verzorgd. Het doel van deze dag was om tot
een gezamenlijk beeld te komen van wat er, op basis van relevante onderzoeken en adviezen,
nodig is om detentie voor (jongvolwassen) vrouwen veilig, mensgericht en effectief
vorm te geven – passend bij de behoeften en kenmerken van (jongvolwassen) vrouwelijke
gedetineerden. In het vervolg van dit traject zullen ook ketenpartners en andere externe
partijen en deskundigen betrokken worden. De Kamer wordt door middel van de voortgangsbrieven
op de hoogte gehouden van het verloop van dit traject.

Vraag 27

Bent u het met mij eens dat deze indringende documentaire laat zien dat er zo snel
als mogelijk drastische stappen moeten worden genomen om de situatie te verbeteren
waarin de privacy van vrouwelijke gedetineerden daadwerkelijk wordt gehandhaafd?

Antwoord 27

Ieder misstand is er één te veel, maar misstanden kunnen nooit volledig worden uitgesloten.
Wel moet er alles aan gedaan worden om de kans dat zich misstanden kunnen voordoen
zo klein mogelijk te maken.

Daarom is er in reactie op incidenten en onderzoeken een breed pakket aan maatregelen
genomen (zie het antwoord op vraag 3). Er vinden hierover voortdurend gesprekken plaats
met DJI. Daarbij vind ik het belangrijk dat DJI de tijd en ruimte krijgt om deze maatregelen
goed te implementeren en zo een open en veilige cultuur verder te versterken.

Voor de medische zorg geldt dat er aanvullende maatregelen worden genomen. Deze maatregelen
zijn benoemd in de zevende voortgangsbrief over ontwikkelingen in het gevangeniswezen.

Vraag 28

Bent u van plan om richting gedetineerden meer informatie te geven over de rechten
die zij hebben als zij in de PI zitten en dat zij zich altijd moeten kunnen uitspreken
tegen grensoverschrijdend gedrag?

Antwoord 28

In iedere PI zijn er huisregels waarin de rechten en plichten van een gedetineerde
zijn vastgelegd. Zie ook de maatregelen genoemd in het antwoord op vraag 3.

Vraag 29

Wat heeft u sinds uw aantreden gedaan aan het bevorderen van een open cultuur bij
DJI waarin minder defensief gereageerd wordt op bijvoorbeeld media verzoeken en de
angst- en zwijgcultuur die in sommige inrichtingen onder medewerkers heerst te veranderen?

Antwoord 29

Veel van het werk van DJI speelt zich af achter gesloten deuren en blijft daardoor
onzichtbaar voor het publiek. Media spelen een essentiële rol in het informeren van
de samenleving over wat er achter de muren van penitentiaire inrichtingen gebeurt,
hoe DJI zijn taken uitvoert en welke maatschappelijke bijdrage DJI levert. Door media
actief te betrekken, zoals bijvoorbeeld door medewerking aan tv opnames/ documentaires,
radioshows, podcasts en media die aanwezig is tijdens werkbezoeken. Hiermee wordt
het werk begrijpelijk en zichtbaar gemaakt voor een breed publiek. Media fungeren
daarmee als een brug tussen DJI en de samenleving, door complexe onderwerpen toegankelijk
te maken en te laten zien wat DJI betekent voor de veiligheid en rechtvaardigheid
in Nederland. Het streven van DJI is daarom, zoals ook al opgenomen is bij vraag 19,
altijd zo transparant als mogelijk te zijn en mee te werken aan mediaverzoeken. Daarbij
moet wel rekening worden gehouden met de privacy van betrokkenen en kan dus niet worden
ingegaan op casuïstiek die op personen herleidbaar is. Vragen van de media worden
zover het aangelegenheden zijn waar het ministerie of DJI zich over kan uitspreken,
zo goed mogelijk beantwoord.

Voor de vraag over maatregelen om te melden verwijs ik naar het antwoord op vraag
3 en vraag 6.

Vraag 30

Kunt u zich voorstellen dat ik, gelet op deze nieuwe documentaire, bepaald niet gerust
ben op echte veranderingen in het gevangeniswezen, ten aanzien van de veiligheid van
met name vrouwen, maar ook ten aanzien van de gewenste open cultuur waarin klokkenluiders
worden beschermd en misstanden veilig kunnen worden onthuld zonder represailles, en
hier voortaan eerlijk over wordt gecommuniceerd? Kunt u uw antwoord uitgebreid toelichten?

Antwoord 30

Op basis van de documentaire kan ik mij dit voorstellen. De documentairereeks «Dubbel
gestraft» gaat in op de opvolging en de gevolgen van incidenten die ook in de eerste
documentairereeks «Zitten en Zwijgen» zijn behandeld. Er is echter sinds de totstandkoming
van de eerste documentaire reeks veel gedaan door DJI om herhaling te voorkomen en
een open en veilige cultuur te bevorderen. Net zoals in de afgelopen jaren zal ik
de Kamer blijven informeren over sociale veiligheid in gevangenissen in de voortgangsbrieven
over het gevangeniswezen.

Vraag 31

Bent u bereid grootschalig onderzoek te doen naar deze angstcultuur en deze cultuur
van grensoverschrijdend gedrag aan te pakken bij DJI en de Kamer hierover open en
transparant te informeren?

Antwoord 31

DJI heeft naar aanleiding van de verschillende onderzoeken en adviezen diverse maatregelen
genomen. Voor een volledig overzicht wordt u verwezen naar vraag 3. Ook heeft, zoals
ook eerder in deze brief aangegeven, de Inspectie Justitie en Veiligheid per brief
d.d. 19 maart jl. laten weten voorlopig geen vervolgonderzoek te doen naar dit thema.
Samen met DJI ga ik voortvarend aan de slag met het uitvoeren van de diverse maatregelen
en blijf ik met DJI in gesprek over de voortgang. Een nieuw onderzoek acht ik – op
dit moment – daarom niet nodig.