Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Eerdmans over de terreurdreiging vanuit Pakistan en de Nederlandse wapenexport naar dat land

Antwoord van Staatssecretaris Boerma (Buitenlandse Zaken), mede namens de Minister
van Buitenlandse Zaken (ontvangen 3 juli 2025). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar
2024–2025, nr. 2534.

Vraag 1

Bent u bekend met het NRC-artikel van 20 mei 2025 waaruit blijkt dat Nederland de
op één na grootste wapenexporteur naar Pakistan is?1

Antwoord 1

Het kabinet is bekend met het genoemde artikel. De titel van het artikel geeft echter
een wat vertekend beeld. De genoemde Nederlandse positie is het resultaat van enkele
eenmalige exporten met een hoge transactiewaarde. Over een langere periode ligt het
Nederlandse aandeel aanzienlijk lager.

Vraag 2

Kunt u reflecteren op de belangenafweging omtrent de wapenexport naar Pakistan, in
het bijzonder gezien herhaaldelijke kritiek van de Verenigde Naties, de Europese Unie
en de Verenigde Staten op de vermeende steun van Pakistan aan jihadistisch terrorisme,
en de mogelijke gevolgen voor de Nederlandse en Europese internationale positie?2
3
4

Antwoord 2

Elke individuele vergunningaanvraag voor de uitvoer van militaire goederen wordt door
het Ministerie van Buitenlandse Zaken zorgvuldig getoetst aan de acht criteria van
het EU Gemeenschappelijk Standpunt inzake wapenexportcontrole (2008/944/GBVB). Zo
ook vergunningaanvragen voor de uitvoer van dergelijke goederen naar Pakistan. Binnen
deze toetsing gaat criterium 6 specifiek in op de houding van een land ten opzichte
van de internationale gemeenschap en het internationaal recht. Daarin is onder meer
aandacht voor de houding van het ontvangende land ten opzichte van terrorisme. Criterium
7 van het Gemeenschappelijk Standpunt is gericht op het risico dat goederen terecht
komen bij ongewenste eindgebruikers. Bij het toetsen van deze en de overige criteria
wordt de aard van het goed in relatie tot eventueel waargenomen punten van zorg beoordeeld.
In dat proces worden alle relevante ontwikkelingen in het land van eindbestemming
op het moment van toetsing meegenomen. Indien uit die beoordeling duidelijke risico’s
op ongewenst eindgebruik volgen wordt een vergunningaanvraag afgewezen.

Vraag 3

Bent u zich ervan bewust dat het Pakistaanse leger, waaraan Nederland militaire goederen
levert, jihadisten eert die zijn omgekomen bij de Indiase vergeldingsactie met staatsbegrafenissen
en militaire eerbewijzen?5
6 Deelt u de mening dat een staat die terroristen faciliteert, beschermt én eert, per
definitie uitgesloten moet worden van militaire handelssamenwerking met Nederland?

Antwoord 3

Er zijn geen objectieve of verifieerbare bronnen beschikbaar die de juistheid van
deze berichtgeving kunnen onderbouwen. Zie voor een toelichting op het Nederlandse
wapenexportbeleid het antwoord op vraag 2.

Vraag 4

Hoe beoordeelt u de risico’s dat Nederlandse exporten van militaire goederen naar
Pakistan, zoals de € 27,2 miljoen aan radarsystemen in mei 2024 en de € 69 miljoen
in 2017, kunnen bijdragen aan de capaciteit van terroristische groeperingen?

Antwoord 4

Zoals vermeld in het antwoord op vraag 2 wordt elke vergunningaanvraag per geval zorgvuldig
getoetst aan het EU Gemeenschappelijk Standpunt inzake wapenexportcontrole. Wanneer
er duidelijke risico’s op ongewenst eindgebruik bestaan wordt een vergunningaanvraag
afgewezen. In bovengenoemde gevallen, met de Pakistaanse marine als eindgebruiker
van de goederen, was dit niet aan de orde. Na zorgvuldige toetsing, waarbij aan alle
criteria van het Gemeenschappelijk Standpunt positief is getoetst, zijn bovengenoemde
vergunningaanvragen toegewezen. De afgelopen jaren zijn evenwel ook diverse vergunningaanvragen
voor de export van militaire goederen naar Pakistan afgewezen gelet op een geconstateerd
risico op ongewenst eindgebruik.

Vraag 5

Welke controlemechanismen hanteert Nederland om te voorkomen dat militaire goederen,
direct of via het Pakistaanse leger, in handen van jihadistische netwerken vallen?
Acht u die afdoende, gezien de aantoonbare verwevenheid met terreur?

Antwoord 5

Zie het antwoord op vraag 2. Bij eventuele zorgen kan er in de EU-raadswerkgroep conventionele
wapenexportcontrole (COARM) uitgebreider worden ingegaan op bepaalde casuïstiek en
worden overlegd met andere EU-lidstaten. Ook is er bij elke vergunningaanvraag een
eindgebruikersverklaring van de ontvangende partij benodigd waarin de omschrijving
van het eindgebruik staat vermeld en waarin door de eindgebruiker wordt verklaard
het te ontvangen goed niet in strijd met deze verklaring in te zetten. Het kabinet
is van mening dat bovengenoemde instrumenten voldoende waarborgen voor een gedegen
controle bieden.

Vraag 6

Bent u bereid om volledige transparantie te bieden over alle exporten van militaire
goederen vanuit Nederland naar Pakistan van de afgelopen vier jaar (2021–2025), inclusief
bedragen en goederen, gezien de onthullingen dat eerdere exporten zoals die van € 27,2 miljoen
in 2024 niet aan de Kamer zijn gemeld? Zo ja, kunt u dat in deze beantwoording aangeven?7

Antwoord 6

Kerngegevens van elke afgegeven vergunning, waaronder vervaldatum en vergunde waarde,
worden gepubliceerd op de website van de Rijksoverheid. Ook wordt de Kamer bij nieuwe
vergunningaanvragen voor de definitieve uitvoer van complete militaire systemen met
een waarde van boven de € 2.000.000 naar niet EU-, NAVO- en daaraan gelijkgestelde
landen8, conform het op 10 juni 2011 per brief gemelde aangescherpte wapenexportbeleid (Kamerstuk
2010–2011, 22 054, nr. 165) en de motie van het lid El Fassed c.s. van 22 december 2011 over verlaging van de
drempelwaarde voor de versnelde parlementaire controle bij specifieke wapenexportaanvragen
naar € 2.000.000 (Kamerstuk 2011–2012, 22 054, nr. 181), op zo kort mogelijke termijn geïnformeerd.

De door u genoemde vergunning met een omvang van € 27,2 miljoen had betrekking op
het plaatsen van radarsystemen op schepen waarvoor eerder een vergunning was afgegeven.
Op moment van afgifte werd geconcludeerd dat deze transactie niet kwalificeerde voor
versnelde rapportage, omdat de genoemde systemen onderdeel uitmaakten van schepen
waarvoor in 2022 een vergunning ter waarde van € 110.740.000,- was afgegeven. Uit
nader onderzoek is echter gebleken dat er bij de vergunningaanvraag uit 2022 op het
moment van toetsing per abuis de onjuiste afweging is gemaakt dat er geen Kamerbrief
nodig was. De transactie betrof de uitvoer van delen van schepen waarmee in Roemenië
door de ontvangende partij schepen werden gebouwd met als eindgebruiker de Pakistaanse
marine. Ten tijde van de afgifte van genoemde vergunning is geconcludeerd dat deze
buiten de reikwijdte van de kaders voor versnelde rapportage viel, omdat het ging
om een uitvoer in delen. Deze rapportage had wel in aanmerking had moeten komen voor
versnelde rapportage gelet op het feit dat de uit te voeren delen gezamenlijk volledige
systemen vormden. De betreffende aanvraag is uiteraard wel getoetst aan de EUGS-criteria
en over de afgegeven vergunning is ook gerapporteerd via de reguliere rapportage.

Hieronder staat een overzicht van alle afgegeven vergunningen voor uitvoer van militaire
goederen vanuit Nederland naar Pakistan in de afgelopen vier jaar (2021–2025). Hierbij
zijn alleen nieuwe vergunningen voor definitieve uitvoer meegenomen in de tabel (verlengingen/vervangingen
van eerder toegewezen vergunningen voor definitieve uitvoer en vergunningen tijdelijke
uitvoer zijn niet in de tabel opgenomen). In 2025 zijn er nog geen vergunningen verleend.
Daarnaast zijn in de beschreven tijdsperiode alleen vergunningen verleend met de Pakistaanse
marine als eindgebruiker van de goederen. Er zijn geen vergunningen verleend voor
uitvoer naar andere onderdelen van de Pakistaanse krijgsmacht.

Datum verlenen vergunning

Informatie goederen

Waarde in euro

Extra opmerkingen

21-11-2024

Onderdelen marinevliegtuigen en helikopters t.b.v. onderhoud.

€ 500.000

21-11-2024

Onderdelen marinevliegtuigen en helikopters t.b.v. onderhoud.

€ 1.500.000

06-06-2024

Delen van radarsystemen

€ 926.020

22-05-2024

Radarsystemen

€ 27.261.100

19-12-2023

Onderdelen radarsystemen

€ 189.147,-

20-09-2023

Uitlaatgassensysteem voor militaire vaartuigen

€ 485.600

28-09-2023

Onderdelen marinevliegtuigen en helikopters t.b.v. onderhoud.

€ 1.000.000

20-09-2023

Uitlaatgassensysteem

€ 485.600

26-08-2022

Delen en technologie van patrouillevaartuigen

€ 110.740.000

26-08-2022

Vergunning tussenhandel (samenhangend met bovenstaande aanvraag)

€ 110.740.000

Hangt samen met bovenstaande aanvraag.

26-08-2022

Training en kennisoverdracht voor marineschepen

€ 2.345.241

Hangt samen met bovenstaande twee aanvragen.

28-04-2022

Reserveonderdelen marineschepen

€ 75.000

10-11-2021

Onderdeel marinevliegtuig t.b.v. onderhoud

€ 9.640

05-07-2021

Printplaat marineschip

€ 6.800

27-05-2021

Radarsysteem

€ 108.730

14-01-2021

Reparatiewerkzaamheden marinedeuren

€ 0

Betrof alleen technische bijstand, geen levering goederen.

Vraag 7

Welke signalen heeft de Nederlandse overheid ontvangen van de Indiase Minister van
Buitenlandse Zaken tijdens diens recente werkbezoek aan Nederland over de wapenexport
naar Pakistan? Hoe serieus neemt de Nederlandse regering deze signalen en welke concrete
stappen gaat de Nederlandse regering nemen om hier gehoor aan te geven?

Antwoord 7

Het kabinet doet geen uitspraken over de inhoud van diplomatieke gesprekken met andere
landen.

Vraag 8

Kan het kabinet aangeven of er brede signalen zijn dat de situatie in Kashmir repercussies
heeft voor de sociale cohesie in Nederland, bijvoorbeeld voor de hindoegemeenschap
zoals de Telegraaf schrijft op 23 mei 2025?9

Antwoord 8

Het kabinet heeft geen signalen ontvangen dat de situatie in Kashmir repercussies
heeft gehad voor de sociale cohesie in Nederland.