Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Kostic over PFAS-lozingen Custom Powders

Antwoord van Minister Hermans (Infrastructuur en Waterstaat), mede namens de Staatssecretaris
van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (ontvangen 18 juni 2025). Zie ook Aanhangsel
Handelingen, vergaderjaar 2024–2025, nr. 2157.

Vraag 1

Bent u bekend met de Zembla uitzonding van 27 april over dat Custom Powders al jaren
duizenden kilo’s PFAS (Poly- en perfluoralkylstoffen) direct in het riool heeft geloosd?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Hoe kan het dat er rechtstreeks op het riool werd geloosd en dat hier geen controle
door de overheid op heeft plaatsgevonden?

Antwoord 2

Het is belangrijk dat hier duidelijkheid over komt. De gemeente Helmond, als bevoegd
gezag voor de rioollozingen, heeft daarom aangekondigd dat er een onafhankelijk onderzoek
komt naar de rol van de gemeente en de milieudienst, inclusief vergunningverlening,
toezicht en handhaving, bij de jarenlange PFAS-lozingen door Custom Powders2.

Vraag 3

Kunt u bevestigen dat deze lozingen en uitstoot van schadelijke stoffen schade (in
welke mate dan ook) hebben veroorzaakt aan milieu, waterkwaliteit en gezondheid van
mens en dier, waar ook de experts in de aflevering van Zembla naar verwijzen? Zo nee,
op welke experts baseert u zich dan?

Antwoord 3

Ja, deze effecten zijn vastgesteld. PFOA is een schadelijke stof die sinds 2013 wordt
beschouwd als een Zeer Zorgwekkende Stof (ZZS).3 Deze stof is extreem persistent in het milieu en breekt nauwelijks af. Bovendien
kan PFOA effecten op de menselijke gezondheid hebben zoals effecten op het immuunsysteem,
voortplanting, ontwikkeling van het ongeboren kind, en is het mogelijk kankerverwekkend.
De GenX stoffen, die daarnaast ook zijn geloosd, veroorzaken vergelijkbare gezondheidseffecten
als PFOA4.

Daarnaast is het schadelijk voor de natuur doordat de stof kan ophopen in de voedselketen.
Het is aannemelijk dat deze combinatie van eigenschappen en de hoeveelheden PFOA die
door de jaren heen zijn uitgestoten en geloosd hebben geleid tot schade (in welke
mate dan ook) aan het milieu, de waterkwaliteit, en de gezondheid van mens en dier.

Vraag 4

Welke mogelijke effecten heeft, volgens experts, het feit dat werknemers van Custom
Powders concentraties van PFOA (Perfluoroctaanzuur) in hun bloed hadden die een factor
1000 hoger is dan de EFSA-norm (Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid)?

Antwoord 4

De aanwezigheid van PFOA in het bloed wordt in verband gebracht met verschillende
gezondheidseffecten. Van PFOA is bekend dat het schadelijke effecten kan hebben op
het immuunsysteem, op de voortplanting en ontwikkeling van het ongeboren kind. Het
is mogelijk kankerverwekkend. Het meest recente RIVM-overzicht over de betekenis van
de gevonden PFOA-concentraties in het bloed dateert uit 20175. Een overzicht van ongewenste veranderingen bij mensen die op basis van epidemiologische
studies met PFAS-blootstelling in verband worden gebracht staat in Tabel II.1 van
die rapportage. Het is echter niet mogelijk om een oorzakelijk verband aan te tonen.

De in de uitzending vermelde concentraties PFAS in het bloed van werknemers van Custom
Powders, met waarden die oplopen tot 6.239 ng/mL, zijn veel hoger dan de concentratie
waaronder EFSA geen gezondheidseffecten verwacht. De inventarisatie uit 2017 bevat
geen informatie over de mate waarin genoemde gezondheidseffecten optreden bij dergelijk
hoge concentraties.

In 2024 heeft RIVM de behoeften aan onderzoek van omwonenden en werknemers van Chemours
en omwonenden van de Westerschelde in relatie tot PFAS in kaart gebracht. Naar aanleiding
van deze verkenning is geadviseerd om in de wetenschappelijke literatuur antwoorden
te zoeken op vragen als wat zijn de gezondheidsrisico’s, welke ziekten en aandoeningen
kun je krijgen van PFAS en wat de langetermijneffecten zijn. De Kamer wordt voor het
zomerreces geïnformeerd over de opvolging van deze adviezen.

Vraag 5

Hoe kijkt u ernaar dat in de uitzending wordt gesproken over een «kankerstraat» vlakbij de locatie van Custom Powders, waarbij veel omwonenden kanker hebben
gekregen? Wat zegt u tegen die burgers?

Antwoord 5

Het is begrijpelijk en ook logisch dat de berichten over ernstige gezondheidsproblemen,
zoals kanker, bij omwonenden van de locatie van Custom Powders diepe zorgen oproepen.
Iedereen heeft recht op een veilige en gezonde leefomgeving. Tegelijkertijd is het
belangrijk om zorgvuldig met dit soort signalen om te gaan. De GGD heeft in 2018 samen
met het waterschap onderzoek gedaan naar de verspreiding van PFAS. Uit die onderzoeken
bleek dat er geen sprake is van verhoogde gezondheidsrisico’s.

Op dit moment is er geen causaal verband vastgesteld tussen de blootstelling aan PFAS
vanaf deze locatie en het optreden van kanker in de directe omgeving6. Dat sluit niet uit dat de zorgen over mogelijke gezondheidseffecten onverminderd
zijn. De gemeente Helmond heeft aan de GGD gevraagd om een vrijwillig gezondheidsonderzoek
uit te voeren7.

Vraag 6

PFOA is een kankerverwekkende stof, maar het is ingewikkeld aan te tonen dat een omwonende
kanker heeft gekregen van PFOA-uitstoot/lozingen; hoe kunnen burgers dan wel hun recht
halen en worden beschermd?

Antwoord 6

Het bevoegd gezag houdt toezicht op de uitstoot en activiteiten van bedrijven. Het
uitgangspunt is dat bedrijven zich aan milieuwetgeving moeten houden. Wanneer dat
niet gebeurt, biedt de wetgeving verschillende handvatten om dit aan te pakken. Zowel
het bestuursrecht, strafrecht als privaatrecht biedt mogelijkheden om bedrijven aan
te spreken op overtredingen en schade te vergoeden. Het is van de specifieke feiten
en omstandigheden afhankelijk of en door wie deze mogelijkheden daadwerkelijk benut
kunnen worden.

Voor een uitgebreide uiteenzetting van de juridische mogelijkheden voor verschillende
partijen in zulke gevallen geldt het antwoord op vraag drie in de Kamerbrief over
het aansprakelijk stellen van bedrijven voor schade door PFAS-vervuiling8.

Vraag 7

Bent u het eens dat uit voorzorg de uitstoot snel gestopt moet worden, als er vermoedens
zijn dat mensen ziek worden van PFOA en andere gevaarlijke stoffen? Zo nee, waarom
speelt u dan Russisch roulette met levens van mensen?

Antwoord 7

Het uitgangspunt van het milieubeleid is dat de gezondheid van mens en dier en de
kwaliteit van het milieu goed beschermd moet worden. Voorzorg speelt daarin een belangrijke
rol: als er serieuze aanwijzingen zijn dat een stof schadelijk kan zijn voor de gezondheid
of het milieu, is dat aanleiding om maatregelen te nemen, ook als er nog geen volledige
wetenschappelijke zekerheid is. Het bevoegd gezag beoordeelt of en welke maatregelen
nodig zijn. Dit doen ze op basis van de beschikbare wetenschappelijke inzichten, adviezen
van experts, en de mate van onzekerheid of risico. Daarbij worden ook de belangen
van volksgezondheid en milieubescherming expliciet meegewogen.

Het beeld dat er «Russisch roulette» wordt gespeeld met mensenlevens wordt dan ook
niet herkend. Waar vermoedens bestaan van gezondheidsschade door stoffen als PFOA,
is het juist van belang om snel inzicht te krijgen in de ernst van de risico’s en
om waar nodig preventief op te treden.

Vraag 8

Kunt u een inschatting geven, op basis van input van onafhankelijke experts/wetenschappers,
wat inmiddels (in euro's) de schade aan milieu en gezondheid is door de genoemde lozingen
en de uitstoot van schadelijke stoffen? Zo nee, waarom heeft u nog steeds geen beeld
van de schade die bedrijven aan milieu en burgers aanrichten?

Antwoord 8

Het is ingewikkeld om de schade van een bepaalde stof in euro’s uit te drukken, omdat
de effecten van de vervuiling verstrekkend kunnen zijn en niet direct te meten zijn.
In plaats van te kijken naar schade in euro’s, wordt gekeken naar de impact die een
stof heeft op de functies van het milieu en de volksgezondheid.

Als de emissie van een stof past binnen de kaders en grenzen die het lozingsbeleid
toelaat, wordt deze als acceptabel beschouwd. Dit betekent dat gezorgd wordt dat de
uitstoot niet boven de vastgestelde normen uitkomt om zo de leefomgeving te beschermen.
Daarnaast geldt het principe «de vervuiler betaalt», wat inhoudt dat bedrijven en
organisaties die stoffen lozen, via een lozingsheffing bijdragen aan de kosten voor
het beheer en herstel van de gevolgen van de vervuiling.

Vraag 9

Wie is aansprakelijk voor de gemaakte fouten en het vergoeden van de schade aangericht
aan gezondheid, natuur en milieu?

Antwoord 9

In Nederland geldt het uitgangspunt dat de veroorzaker van schade aan gezondheid,
natuur of milieu verantwoordelijk is voor het herstellen van die schade. Of en in
hoeverre er sprake is van aansprakelijkheid hangt af van de specifieke omstandigheden
van het geval, zoals de geldende wet- en regelgeving op het moment van de lozing,
de kennis over de schadelijkheid van stoffen op dat moment en de vraag of er is gehandeld
binnen of buiten de vergunde kaders.

In het geval van de PFAS-vervuiling in Helmond heeft de gemeente aangifte gedaan tegen
zowel Custom Powders als Chemours (voorheen DuPont). Het is uiteindelijk aan de rechter
om vast te stellen of er sprake is van juridische aansprakelijkheid en of er schadevergoeding
moet worden toegekend.

Vraag 10

Kunt u schetsen waar er vanuit de overheid precies fouten zijn gemaakt en op welk
moment, inclusief de bijbehorende tijdlijn?

Antwoord 10

De gemeente Helmond heeft een tijdlijn opgesteld van het onderzoek naar de PFAS-emissies
bij Custom Powders (zie bijlage 1). Het onafhankelijke onderzoek dat de gemeente Helmond
laat uitvoeren zal duidelijkheid geven over de rol van de gemeente en de milieudienst
bij de jarenlange PFAS-lozingen door Custom Powders (zie ook vraag 2). Het Ministerie
van IenW heeft destijds, op verzoek van de gemeente Helmond, vanuit haar beschikbare
kennis en expertise meegedacht in de aanpak van de vervuiling.

Vraag 11

Welke concrete lessen trekt u uit deze casus en de gemaakte fouten en welke concrete
extra acties (anders dan nog meer onderzoek) gaat u ondernemen om soortgelijke schade
aan milieu en gezondheid van burgers te voorkomen (graag met tijdlijn en planning)?

Antwoord 11

De casus rondom PFAS-lozingen bij Custom Powders in Helmond toont het belang van:

– een goede bescherming van de gezondheid van omwonenden en werknemers;

– een goed functionerend stelsel van vergunningverlening, toezicht en handhaving;

– voldoende juridische handvatten en normen.

Op al deze thema’s lopen verschillende acties. Zo wordt de vernieuwde Europese Richtlijn
Industriële Emissies geïmplementeerd en wordt er in Europees verband gewerkt aan een
hernieuwde Kaderrichtlijn Water. Het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat is
daarnaast bezig met de uitvoering van de Actieagenda Industrie en Omwonenden9 en het Impulsprogramma Chemische Stoffen10 en met het robuust maken van het VTH-stelsel11. Op basis van deze trajecten worden verschillende maatregelen uitgevoerd of voorgesteld
die gericht zijn op het beschermen van de gezondheid van omwonenden en het verbeteren
van wet- en regelgeving. De Kamer wordt periodiek geïnformeerd over de voortgang van
de verschillende sporen.

Vraag 12

Klopt het dat onze rioolwaterzuiveringsinstallaties niet gebouwd zijn op het zuiveren
van PFAS en dat de enorme hoeveelheden PFAS er dus gewoon steeds doorheen stroomt?
Welke gevolgen heeft dit voor biodiversiteit, water, voedsel en gezondheid?

Antwoord 12

Het klopt dat rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI’s) in hun huidige opstelling
niet zijn ontworpen om PFAS te verwijderen. De mate waarin PFAS zal worden gezuiverd
in de RWZI zal daardoor zeer beperkt zijn. Welke gevolgen dit heeft voor de biodiversiteit,
water, voedsel en gezondheid is ter beoordeling van het bevoegd gezag. Voor diverse
soorten PFAS is bewezen dat deze schadelijk kunnen zijn voor mens en milieu. Doordat
deze stoffen ophopen in onze leefomgeving kunnen we er langdurig aan worden blootgesteld.
Het valt niet uit te sluiten dat dit heeft geleid tot schade (in welke mate dan ook)
aan het milieu, de waterkwaliteit, en de gezondheid van mens en dier.

Vraag 13

Uit de steekproef van Zembla rondom de fabriek blijkt dat bij het merendeel van de
hobbykipeieren de Europese PFAO-norm wordt overschreden en experts adviseren de eieren
niet te eten. Hoe staat dat met ander voedsel zoals groente en fruit?

Antwoord 13

In 2018 en 2022 heeft het RIVM onderzoek gedaan naar de risico’s van het eten van
gewassen uit het volkstuincomplex uit de omgeving van Custom Powders (1e Helmondse
volkstuinencomplex aan de Sluisdijk en Delta volkstuinen aan de Griftstraat (Sluisdijk
en Delta). Sluisdijk ligt op ongeveer 450m en Delta op ongeveer 1.150 meter benedenwinds
van Custom Powders. Na een herziening op basis van de nieuwe gezondheidskundige grenswaarden
van EFSA die in 2020 zijn vastgesteld, heeft het RIVM geadviseerd dat gewassen uit
het volkstuinencomplex aan de Sluisdijk beter niet gegeten konden worden en dat gewassen
uit de Delta volkstuinen veilig zijn voor consumptie, al raadt het RIVM af om daar
elke dag uit de volkstuin te eten. De gemeente Helmond heeft daarop de bodem op het
volkstuinencomplex aan de Sluisdijk laten saneren.

Het Voedingscentrum adviseert: eet gevarieerd. Voedsel bevat vele gezonde stoffen
zoals vitamines, mineralen, koolhydraten en vezels. Maar voedsel kan ook verontreinigd
zijn met andere stoffen zoals zware metalen of PFAS. Het is niet te voorkomen dat
we ook deze ongewenste stoffen binnenkrijgen, omdat ze nu eenmaal in ons milieu voorkomen.
Groente uit de moestuin kun je gewoon eten. Alleen voor groente en fruit uit moestuinen
binnen 1 kilometer van de fabriek van DuPont/Chemours in Dordrecht is het advies om
dit niet te eten. Op deze plekken zitten veel PFAS in de bodem (www.voedingscentrum.nl).

Vraag 14

In de Zembla uitzending wordt gesproken over «liegen en bedriegen» en «crimineel gedrag»
van Chemours; bent u het met die constateringen eens? Zo nee, waar baseert u dat dan
precies op?

Antwoord 14

Het is niet aan het kabinet om een oordeel te vellen over de kwalificaties «liegen
en bedriegen» en «crimineel gedrag» die in de Zembla-uitzending worden genoemd. Dit
is aan het Openbaar Ministerie en uiteindelijk aan de rechter.

Wel is het zorgelijk over de wijze waarop DuPont (nu Chemours) is omgegaan met informatie
over de risico’s van PFAS. Als blijkt dat het bedrijf al geruime tijd kennis had van
de schadelijke effecten en deze informatie niet heeft gedeeld met overheden, samenwerkingspartijen
(zoals Custom Powders), werknemers of omwonenden, is dat zorgelijk en onacceptabel.
Transparantie en verantwoordelijkheid zijn cruciaal bij het beschermen van de volksgezondheid
en het milieu. Het is daarom goed dat er onderzoek loopt naar de rol van het bedrijf
in de lozingen en mogelijke milieuschade. De uitkomsten van dat onderzoek zullen duidelijkheid
moeten geven over de vraag of er inderdaad sprake is geweest van strafbaar handelen.

Vraag 15

Wat vindt u ervan dat Custom Powders voor Chemours teflonpoeder verwerkte, maar dat
belangrijke informatie over de stoffen niet bekend was voor de medewerkers van Custom
Powders?

Antwoord 15

Uitgangspunt is dat werknemers veilig en gezond kunnen werken. Werkgevers zijn daar
op basis van de Arbowet primair voor verantwoordelijk. Zij moeten een inventarisatie
maken van de gevaarlijke stoffen in hun bedrijf en de hoogte van de blootstelling
van werknemers aan die stoffen bepalen. Vervolgens beoordelen zij of die blootstelling
tot gezondheidsrisico’s kan leiden en dienen zij maatregelen te nemen. Afhankelijk
van de gezondheidsrisico’s die gevaarlijke stoffen kunnen veroorzaken, moet de producent
of distributeur van de stof informatie verstrekken over die gevaren in het Veiligheidsinformatieblad
(VIB). Dit is dan ook belangrijke informatie voor een inventarisatie. De werkgever
is volgens de Arbowet verplicht om doeltreffende voorlichting en onderricht te geven
aan de werknemers over het veilig werken met gevaarlijke stoffen. Bij de invulling
van de zorgplicht van de werkgever richting zijn werknemers is het van belang dat
de werkgever over de juiste informatie beschikt.

Zoals in het antwoord op vraag 14 is aangegeven deel is het zorgelijk hoe DuPont (nu
Chemours) is omgegaan met informatie over de risico’s van PFAS. Als blijkt dat het
bedrijf al geruime tijd kennis had van de schadelijke effecten en deze informatie
niet heeft gedeeld met partijen in de keten of werknemers is dat zorgelijk en onacceptabel.

Vraag 16

Wat vindt u ervan dat Dupont (nu Chemours) al sinds 2011 wist dat er zelfs hogere
hoeveelheden PFOA in het bloed van medewerken van Custom Powders zaten dan in het
bloed van de medewerkers van de Dordrechtse en Amerikaanse Dupont fabriek?

Antwoord 16

Onderzoek moet uitwijzen of het inderdaad klopt dat DuPont (nu Chemours) al sinds
2011 wist dat medewerkers van Custom Powders werden blootgesteld aan hogere concentraties
PFOA dan hun eigen werknemers in Dordrecht en de Verenigde Staten. Als dit het geval
is, dan is dat een uiterst zorgwekkende constatering. Hoewel Chemours niet de directe
werkgever was van de medewerkers van Custom Powders, heeft het bedrijf wel degelijk
een verantwoordelijkheid als leverancier van de stof.

Bedrijven moeten zorgvuldig omgaan met kennis over mogelijke gezondheidsschade, vooral
wanneer deze ook impact heeft op ketenpartners of derden. Het feit dat deze informatie
niet eerder is gedeeld met het bedrijf Custom Powders, toezichthouders of betrokken
overheden roept vragen op over de zorgplicht en transparantie van alle betrokken partijen.
Het is van groot belang dat het lopende onderzoek door de gemeente Helmond helderheid
wordt verschaft over wat er (en op welk moment) bekend was en of er adequaat is gehandeld.

Vraag 17

Bent u bekend met de effecten op de omgeving en omwonenden die dit PFAO-lek heeft
veroorzaakt? Zo ja, kunt u deze toelichten? Zo nee, waarom heeft u na al die jaren
nog steeds geen overzicht over wat vervuiling door bedrijven met de gezondheid van
burgers en milieu doet?

Antwoord 17

Tussen 2018 en 2020 heeft de gemeente Helmond een milieuonderzoek laten uitvoeren
naar de gevolgen van de uitstoot van PFOA en GenX in de regio12. Uit het onderzoek blijkt dat de omvang van de PFAS-verontreiniging goed in kaart
is gebracht. De risicobeoordeling, gebaseerd op de door het RIVM geadviseerde risicogrenswaarden,
laat zien dat er geen verhoogd gezondheidsrisico is voor omwonenden.

Wel is sprake van ernstige verontreiniging van de bodem en het grondwater, met name
in de directe omgeving van het bedrijf Custom Powders. Er bestaat een aanzienlijk
risico dat deze stoffen zich via het grondwater verder verspreiden. Bovendien bevindt
een deel van de grondwaterverontreiniging zich binnen het grondwaterbeschermingsgebied.
Op basis van deze bevindingen heeft de gemeente Helmond besloten dat saneringsmaatregelen
noodzakelijk zijn. De uitvoering van deze sanering staat gepland voor medio 2026.

Daarnaast zijn ook concentraties van PFOA en GenX aangetroffen in het oppervlakte-
en rioolwater. Onderzoek van de ILT bevestigt dat deze stoffen nog steeds worden waargenomen13. Waterschap Aa en Maas monitort de waterkwaliteit en signaleert indien nodig of aanvullende
maatregelen vereist zijn.

Vraag 18

In de Zembla-aflevering schetst de gemeente Helmond hoe lastig het is voor overheden
en toezichthouders om goede beslissingen te maken, omdat bedrijven tegenover een toezichthouder
met weinig capaciteit informatie kunnen achterhouden of in kleine letters verbergen
in bijlagen; welke stappen gaat u ondernemen om dit te voorkomen en de informatiepositie
van toezichthouders en de overheid ten opzichte van bedrijven te verbeteren op korte
termijn?

Antwoord 18

Via verschillende maatregelen wordt gewerkt aan het versterken van het stelsel van
vergunningverlening, toezicht en handhaving in de breedte. Versterking die niet alleen
het stelsel, maar ook de dagelijkse uitvoering ten goede komt waar ook de informatiepositie
van het bevoegd gezag ten opzichte van bedrijven wordt versterkt. Specifiek op het
gebied van stoffen wordt het bevoegd gezag met de ontwikkeling van de Routekaart Voorzorg
Beter Toepassen, zoals benoemd in het commissiedebat Leefomgeving van 13 mei 2025,
ondersteund.

Zoals eerder aan uw Kamer gemeld14, wordt er momenteel gewerkt aan het IenW-programma Digitaal VTH-stelsel Milieu en
aan de versterking van de kennisinfrastructuur bij omgevingsdiensten. Beide acties
zullen ervoor zorgen dat de informatie van toezichthouders wordt versterkt. Er zal
eerst worden gekeken naar de effecten van die inzet afwachten voordat er eventueel
aanvullende acties worden genomen.

Vraag 19

Hoe kan het dat de Dupont (via de arbeidshygiënist) de medewerkers heeft voorgehouden
dat er geen gevaar is voor de gezondheid, zoals in de Zembla-aflevering wordt geschetst?
Heeft de overheid daar nooit op gecontroleerd en ingegrepen en waarom niet?

Antwoord 19

Zoals gezegd in het antwoord op vraag 14 is de werkgever verantwoordelijk voor gezonde
en veilige werkomstandigheden voor de werknemers. Daarnaast is de werkgever verantwoordelijk
om werknemers op een doeltreffende manier in te lichten over de risico’s en hoe die
te beperken. Dat begint bij een inventarisatie van deze risico’s. Als kennis beschikbaar
is over deze risico’s, moeten deze beschikbaar zijn voor partijen in de keten. Een
werkgever kan ervoor kiezen om ter ondersteuning van deze verantwoordelijkheid een
bedrijfsarts, arbeidshygiënist of andere arbodienstverleners in te schakelen. De Arbeidsinspectie
houdt risicogericht toezicht op de naleving van de Arbowetgeving.

Vraag 20

Met welke extra stappen gaat u voorkomen dat de situatie uit de bovenstaande vraag
zich opnieuw ergens voordoet?

Antwoord 20

Het is lastig om een dergelijke gebeurtenis uit te sluiten. Wel stimuleren we bedrijven
het gebruik van schadelijke stoffen te verminderen en wordt het vergunningsstelsel
aangepast. Dit heeft ook een effect op werknemersbescherming. De verantwoordelijkheid
voor gezond en veilig werken die daarnaast bij de werkgever ligt blijft ook gelden,
waaronder de eerdergenoemde verantwoordelijkheid tot het doeltreffend informeren van
werknemers, en toezien op het juist toepassen van maatregelen om gezondheidsrisico’s
te beperken. De Nederlandse Arbeidsinspectie houdt toezicht op de naleving hiervan.

Vraag 21

Wat vindt u ervan dat de gemeente Helmond al veel geld van burgers heeft moeten besteden
aan sanering en de kosten voor de vervuiling dus zijn afgewenteld op burgers?

Antwoord 21

Het principe «de vervuiler betaalt» is een belangrijk beginsel. Bij Custom Powders
is een verontreiniging ontstaan, waarbij een veroorzaker in beeld is, maar de aanpak
wegens de aanwezige risico’s niet kan wachten op de uitkomst van kostenverhaal. De
gemeente Helmond is als bevoegd gezag voor bodemsanering daarom met de aanpak gestart
om mens en milieu te beschermen en parallel daaraan met het traject voor het aanspreken
van aansprakelijke partijen.

Uitgangspunt blijft dat de kosten voor de sanering uiteindelijk bij aansprakelijke
partijen zoals Custom Powders terechtkomen.

Nu Custom Powders failliet is, is het aan de curator om de schuldeisers te inventariseren
en te bepalen welke middelen er in de failliete boedel aanwezig zijn om de openstaande
schulden te voldoen. Indien daaruit onvoldoende middelen overblijven voor de sanering
en ook geen andere aansprakelijke partijen kunnen worden aangesproken, zullen de kosten
door het Rijk gefinancierd worden.

Middels deze aanpak wordt zoveel als mogelijk voorkomen dat de uiteindelijke rekening
door de burger wordt betaald. Als kosten worden verhaald kan hiermee rekening worden
gehouden bij het vaststellen van de uitkering aan de gemeente. Dan kan het uitgekeerde
geld bijvoorbeeld terugvloeien naar artikel 13, hoofdstuk 12 van de begroting en opnieuw
worden ingezet voor bodemsanering of terugvloeien naar Financiën.

Vraag 22

Het opruimen van deze vervuiling gaat meer dan 10 miljoen euro kosten. Hoe gaat u
ervoor zorgen dat de rekening bij Chemours komt en niet nog verder bij de belastingbetaler?

Antwoord 22

Van de ruim 10 miljoen euro aan kosten die de gemeente Helmond verwacht te maken,
is door de gemeente bijna 8,8 miljoen aangevraagd onder de regeling specifieke uitkering
(SPUK) Bodem op de begroting van het Ministerie van IenW. De gemeente heeft het volledig
aangevraagde bedrag toegekend gekregen.15 Daarnaast heeft de gemeente Helmond in de periode 2017–2020 zo’n 1,5 miljoen euro
aan kosten gemaakt voor onderzoek en voorbereiding op de sanering. De gemeente probeert
dit totaal aan kosten te verhalen op de veroorzaker. Het Ministerie van IenW heeft
vernomen dat de gemeente probeert om ook Chemours aansprakelijk te stellen voor de
bodemverontreiniging op en rond het terrein van Custom Powders. Of en in hoeverre
zij dat ook zijn, is uiteindelijk aan de rechter.

Vraag 23

Met welke concrete extra stappen gaat u de opdracht van de Kamer uitvoeren (zoals
verwoord in motie Kostic/Soepboer) om beter te borgen dat vervuilers zelf opdraaien
voor de kosten van de schade die hebben veroorzaakt door onder andere PFAS, in plaats
van de belastingbetaler?16

Antwoord 23

In de meeste recente verzamelbrief bodem en ondergrond heeft de Staatssecretaris van
IenW aangegeven hoe er uitvoering wordt gegeven aan deze motie geef17. Daarin staat aangegeven hoe het principe «de vervuiler betaalt» bepaalt dat de kosten
van milieuverontreiniging en andere schade zoveel mogelijk op de veroorzaker daarvan
worden verhaald. Voor bodemverontreinigingen met PFAS, ontstaan in de periode van
1 januari 1987 tot 1 januari 2024, geldt in beginsel de zorgplichtbepaling uit de
Wet bodembescherming (Wbb) via het overgangsrecht18. Om het bevoegd gezag te ondersteunen bij invulling van de genoemde zorgplichtbepaling,
is recent een handreiking zorgplicht onder artikel 13 van de Wet bodembescherming
bij bodemverontreiniging met PFAS gepubliceerd.

Vraag 24

Weet u welk bedrijf de rol van het bewerken van zeer zorgwekkende stoffen zoals PFAS
voor Chemours heeft overgenomen nu Custom Powders failliet is? Zo ja, staat deze fabriek
in Nederland en is hier nu wel constante controle op de lozingen, en zo ja, in welke
vorm?

Antwoord 24

Het drogen van het fluorpolymeer PTFE, dat voorheen bij Custom Powders gebeurde, is
na het faillissement van Custom Powders opgenomen in het productieproces bij het bedrijf
Chemours (Dordrecht) zelf. Dit verliep binnen de geldende vergunning, waarbij er ook
extra emissie reducerende maatregelen zijn toegepast.

Vraag 25

Welke kansen ziet u om vanuit het Rijk juridische stappen te ondernemen tegen verantwoordelijke
actoren of anderen daarin te ondersteunen?

Antwoord 25

Voor wat betreft de bodemsanering is de gemeente Helmond bevoegd gezag. Het is aan
de gemeente om de kosten te verhalen op de veroorzaker. Of er ook er ook juridische
stappen tegen andere actoren genomen moeten worden, is aan de gemeente. Om overheden
te ondersteunen bij de aanpak van buitenproportionele opgaven op het gebied van bodemsanering,
bestaat de eerdergenoemde SPUK Bodem. Kostenverhaal en aansprakelijkheid zijn onderdeel
van de aanpak. Juridische kosten, wanneer die buitenproportioneel van aard zijn, kunnen
hier ook onder vallen. De gemeente Helmond heeft binnen deze regeling de aangevraagde
bijna 8,8 miljoen euro toegekend gekregen voor de aanpak van de bodemverontreiniging
en voor de inzet van kostenverhaal (zie het antwoord 22).

Vraag 26

Hoe gaat u ervoor zorgen dat een soortgelijk schandaal niet nog een keer voorkomt,
en welke concrete stappen binnen welke periode neemt u daartoe (anders dan nog meer
onderzoek)?

Antwoord 26

Het is onmogelijk om het risico volledig uit te sluiten. Wel zorgen we er voor dat
de kans op herhaling zo klein mogelijk is. Dat doen we op meerdere manieren: zo versterken
we het VTH-stelsel, investeren we in kennis bij instituten zoals het RIVM, en scherpen
we de lozingsvergunningen aan. Daarnaast zal het lopende Europese restrictievoorstel
voor PFAS hier van grote waarde zijn. Uiteindelijk is een zo groot mogelijk verbod
de belangrijkste factor om dergelijke situaties te voorkomen. Ook stimuleren we bedrijven
om nu al te kijken waar het gebruik van schadelijke stoffen omlaag kan en waar alternatieven
kunnen worden ingezet. Daarnaast ondersteunen we het bevoegd gezag waar nodig, zodat
zij hun rol met meer kennis en kracht kunnen vervullen. Zo werken we stap voor stap
aan een veiliger en gezonder systeem.

Vraag 27

Gaat u na deze berichten versnelde acties ondernemen om nul uit de pijp bij Chemours
op korte termijn te kunnen bereiken? Hoe gaat u dat precies bereiken en op welke termijn?

Antwoord 27

De wens om bij Chemours zo snel mogelijk «nul uit de pijp» te bereiken is begrijpelijk.
Uw Kamer zal voor de zomer over de aanpak worden geïnformeerd.

Vraag 28

Wat betekent deze casus volgens u voor het vertrouwen in de overheid vanuit de burgers?

Antwoord 28

Zoals ook aangegeven in het antwoord op vraag 11, benadrukt deze casus het belang
van een goede bescherming van de gezondheid van omwonenden. Het blijft belangrijk
om het vertrouwen van omwonenden in de overheid te versterken en als overheid benaderbaar
te zijn voor omwonenden, zoals ook blijkt uit het recente onderzoek van de Raad voor
Leefomgeving en Infrastructuur19. Het realiseren van een dialoog tussen omwonenden, industrie en overheid is onderdeel
van de Actieagenda Industrie en Omwonenden. Voor het zomerreces wordt de Kamer over
de vervolgstappen op dit vlak geïnformeerd.

Vraag 29

Hoe kunnen burgers gezien alle schandalen er nog vertrouwen in hebben dat de overheid
controle heeft over, en scherp toeziet en handhaaft op bedrijven die met gevaarlijke
en ziekmakende stoffen werken?

Antwoord 29

Dit soort casussen doen het vertrouwen van omwonenden geen goed. Een vergelijkbare
conclusie trok de Onderzoeksraad voor Veiligheid in haar rapport over industrie en
omwonenden20. Er is dus werk aan de winkel. In het antwoord op vraag 11 is reeds aangegeven welke
acties (mede naar aanleiding daarvan) zijn ingezet. Het gaat onder andere om het verbeteren
van het stelsel van vergunningverlening, toezicht en handhaving, het versterken van
wet- en regelgeving en gezondheid in de afwegingen op dit gebied een volwaardige plaats
te geven. Mijn ambitie is om met deze verschillende acties een stap de goede richting
op te zetten en het vertrouwen terug te winnen.

Vraag 30

Hoe kunt u aan de burgers uitleggen dat u afspraken kan maken met bedrijven die al
hebben laten zien dat ze in staat zijn om te liegen, te verhullen en te misleiden,
niet alleen als het gaat om Chemours, maar ook om bijvoorbeeld Tata Steel?

Antwoord 30

Het kabinet werkt met verschillende bedrijven aan maatwerkafspraken om de verduurzaming
van de industrie en het verbeteren van de leefomgeving extra te stimuleren. Het doel
staat daarbij voorop. Door het maken van deze afspraken is het mogelijk om bijvoorbeeld
additionele CO2-reductie en verbetering van de leefomgeving te realiseren, die zonder deze afspraken
niet behaald zouden kunnen worden. Ook niet met bijvoorbeeld strengere handhaving
of scherpere vergunningen. Bij het maken van afspraken met bedrijven wordt toegewerkt
naar een bindende maatwerkafspraak waarin juridisch afdwingbare verplichtingen worden
vastgelegd.

Vraag 31

Kunt u toezeggen dat u bij de gesprekken en besluiten over verbod op PFAS en andere
gevaarlijke stoffen, de gezondheid van burgers centraal zult stellen en zult plaatsen
boven korte termijn economische belangen, ook om te compenseren voor de schade die
mensen en hun leefomgeving hebben opgelopen door het feit dat de overheid ze onvoldoende
heeft beschermd?

Antwoord 31

Het besluit om te werken aan een EU-brede restrictie op het gebruik en op de markt
brengen van (producten met) PFAS is juist genomen om de gezondheid van burgers zo
goed mogelijk te beschermen. Daar wordt nu hard aan gewerkt door het EU-agentschap
voor chemische stoffen (ECHA). Het gaat hierbij om het beoordelen van veel verschillende
toepassingen van PFAS. Waar in sommige gevallen prima alternatieven beschikbaar en
al in gebruik zijn, zijn er ook situaties waar dat niet zo is. Dat moet goed worden
beoordeeld om ongewenste maatschappelijke effecten te voorkomen zoals het niet meer
beschikbaar zijn van bepaalde medische apparatuur, consumentenelektronica of specifieke
industriële toepassingen. Dat wordt momenteel beoordeeld, waarna de Europese Commissie
een voorstel voor besluitvorming zal opstellen dat gebaseerd is op het aanpakken van
het risico en de sociaaleconomische gevolgen, aangezien deze twee elementen in de
regelgeving zijn vastgelegd.

Vraag 32

Kunt u deze vragen één voor één en binnen de daarvoor gestelde termijn beantwoorden?

Antwoord 32

Ja.