Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Martens-America over Pro-Palestijnse rellen op universiteiten en de Raden van Toezicht van Nederlandse onderwijsinstellingen

Antwoord van Minister Bruins (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) (ontvangen 12 juni
2025). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2024–2025, nr. 2058

Vraag 1

Bent u bekend met het Pro-Palestijnse lawaaiprotest rondom de voortgangstoets van
radiologen in opleiding van de Vrije Universiteit, waarbij deze studenten werd aangeraden
hun toets af te nemen met een koptelefoon?

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Bent u bekend met de bezetting van het bestuurscentrum van de Universiteit van Amsterdam,
het Maagdenhuis, waarbij er een ravage werd aangericht in dit gebouw?

Antwoord 2

Ja

Vraag 3

Bent u bekend met de meest recente bezetting van een universiteitsgebouw van de Radboud
Universiteit Nijmegen, waarbij opnieuw massale politie-inzet nodig was?

Antwoord 3

Ja

Vraag 4

Heeft u kennisgenomen van de opname waarin een bestuurder van de Radboud Universiteit
contact heeft met een van de relschoppers?

Antwoord 4

Ja

Vraag 5

Heeft u naar aanleiding van deze incidenten contact gehad met de betreffende instellingen?
Wat heeft u in dat contact richting de instellingen aangegeven?

Antwoord 5

Ja. Vanuit mijn ministerie is er contact geweest met de instellingen. Dit contact
was er zowel op gericht om te informeren naar de situatie en hoe zij daarmee omgaan
als om na te gaan of er sprake is van een verstoring van het primaire proces van onderwijs
of onderzoek. Dit ook gezien de motie Martens-America.1 Het informeren van uw Kamer bleek bij bovengenoemde incidenten niet nodig omdat de
instellingen de geplande onderwijsactiviteiten konden omroosteren of omdat er in het
desbetreffende gebouw geen onderwijsactiviteiten plaatsvonden.

Vraag 6

Deelt u de mening dat met deze meest recente rellen, waarbij alle grenzen van het
fatsoenlijke opnieuw zijn opgezocht en overtreden, de maat vol is?

Antwoord 6

Ja, dit is over de grenzen van het fatsoenlijke en bovendien volstrekt onacceptabel.
Demonstraties moeten plaatsvinden binnen de grenzen van de wet, en op de campus ook
binnen de huisregels van de instelling. Gezamenlijk hebben de instellingen de «Richtlijn
protesten» opgesteld om hier duidelijkheid over te bieden.2 De colleges van bestuur van universiteiten en hogescholen en hun medewerkers spannen
zich dagelijks in om hun verantwoordelijkheid voor de organisatie en continuïteit
van het primaire proces in een veilige leer- en werkomgeving in te vullen. In de praktijk
worden besturen hierbij voor lastige dilemma’s geplaatst wanneer zij het evenwicht
moeten vinden tussen het demonstratierecht en de continuïteit van onderwijs en onderzoek
in een veilige leer- en werkomgeving. Instellingen geven invulling aan hun verantwoordelijkheid
door veiligheidsbeleid in te richten, huisregels op te stellen, deze te handhaven
en op te treden tegen ongewenst gedrag.

Ongeregeldheden tijdens demonstraties zijn niet altijd op voorhand te voorkomen, bijvoorbeeld
als relschoppers van buiten de instellingen de demonstraties aangrijpen om vernielingen
aan te richten. Instellingen maken risicoanalyses vooraf, delen informatie over acties
en maatregelen met elkaar en doen een beroep op de lokale veiligheidsdriehoek zodra
daar aanleiding toe is. Het is van belang dat de verantwoordelijkheid voor de veiligheid
zoveel mogelijk lokaal wordt genomen. De instelling, in nauwe samenwerking met de
politie en lokale driehoek, kunnen de situatie ter plekke het beste inschatten en
besluiten hoe hiermee om te gaan. Instellingen doen aangifte van strafbare feiten,
zoals bedreiging, geweld, vernieling of openlijk geweldpleging. Verder vind ik het
belangrijk dat instellingen, zoals deze instellingen ook doen, leren van hun ervaringen
op het gebied van veiligheid, ook gezamenlijk. Dit doen de universiteiten via hun
netwerk van integrale veiligheidsadviseurs, en als sector via het Platform Integrale
Veiligheid. Bij vernielingen wordt zo mogelijk de schade verhaald op de dader(s).

Vraag 7 en 8

Herinnert u zich het meest recente debat over veiligheid op universiteiten in januari
2025, waarbij u vooral wees op de verantwoordelijkheid van instellingen zelf, maar
waarbij u toegezegd heeft te komen met een escalatieladder?

Kunt u, nu de situatie opnieuw is ontploft, de escalatieladder op de kortst mogelijke
termijn en het liefst deze maand nog naar de Kamer sturen?

Antwoord 7 en 8

Momenteel spreek ik met bestuurders van universiteiten en hogescholen over de inrichting
van hun veiligheidsbeleid, in het kader van een aantal moties en toezeggingen die
voortkomen uit het plenair debat van 23 januari jl. over de veiligheid op instellingen.
Zoals toegezegd, zal ik uw Kamer over de uitkomsten van deze besprekingen nog voor
het zomerreces informeren. Daarbij zal ik, zoals toegezegd, ook ingaan op de escalatiemechanismes
bij protesten.

Vraag 9

Klopt het dat de leden van de Raden van Toezicht van Nederlandse universiteiten door
u worden benoemd? Gaat het daarbij om alle leden van de Raad van Toezicht?

Antwoord 9

Ik benoem de voorzitter en de andere leden van de Raden van Toezicht (RvT’s) van de
openbare Nederlandse universiteiten. De leden van de RvT’s van de bijzondere universiteiten
(te Amsterdam, Nijmegen en Tilburg) alsmede de levensbeschouwelijke universiteiten
benoem ik niet.

Vraag 10

Kunt u per universiteit aangeven hoeveel leden er zitting hebben in de raden en hoeveel
daarvan via ministeriële benoeming?

Antwoord 10

Een RvT bestaat uit ten minste drie en ten hoogste vijf leden.3 Alle leden van RvT’s van openbare universiteiten worden door mij benoemd.

Vraag 11, 12 en 13

Kunt u toelichten welke bevoegdheden en afwegingsruimte u heeft bij het benoemen van
toezichthouders?

Hoe verloopt in de praktijk de wervings- en selectieprocedure voor deze benoemingen?

Op welke criteria selecteert u toezichthouders bij universiteiten? Welke profieleisen
worden standaard gehanteerd, en in hoeverre spelen maatschappelijke thema’s zoals
veiligheid of crisiservaring hierin een rol?

Antwoord 11, 12 en 13

Op grond van de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek (WHW) benoem
ik alle leden (de voorzitter en andere leden) van de raden van toezicht van de openbare
universiteiten. Een van de leden benoem ik op voordracht van de medezeggenschap. Deze
voordracht bevat ten minste twee namen. Wanneer ik niet overga tot benoeming van deze
door de medezeggenschap voorgedragen kandidaten, wordt een nieuwe voordracht gedaan.
Ook van deze – tweede – voordracht kan ik gemotiveerd afwijken en overgaan tot de
benoeming van een andere kandidaat. Ten aanzien van de benoeming van de voorzitter
en overige leden is het staand beleid dat de betreffende RvT mij een voorstel doet
voor een kandidaat. Het traject dat aan het uiteindelijke voorstel voorafgaat, gaat
onder de verantwoordelijkheid van de betreffende RvT. Dit proces verloopt als volgt.

Het is de (wettelijk meegegeven) taak van de RvT’s om ervoor te zorgen dat de samenstelling
zodanig is, dat de RvT een deugdelijk en onafhankelijk toezicht kan uitoefenen. Voor
de invulling van een positie in de RvT stelt de RvT allereerst zelf een profiel vast,
waarin de benodigde competenties worden opgenomen. Tevens wordt er gekeken naar de
huidige samenstelling van de RvT en de reeds aanwezige expertise. Bij het opstellen
van dit profiel vormen de wettelijke vereisten aan bestuur en toezicht het uitgangspunt
en maakt de RvT tevens gebruik van de Code goed bestuur van de universiteiten. Daarin
zijn ook het bevorderen van een veilige omgeving op de instelling en het beschikken
over professionele interne risicobeheersings- en controlesystemen kernprincipes. Het
profiel wordt ter advies voorgelegd aan de medezeggenschap. De benoeming van alle
leden vindt plaats op basis van vooraf openbaar gemaakte profielen. Wanneer de vereisten
aan en behoeften voor goed bestuur en toezicht veranderen, zal de RvT tevens haar
profiel moeten aanpassen om hieraan te blijven voldoen.

Wanneer een RvT mij een voorstel doet tot benoeming, gaat dit vergezeld van een dossier
dat uit vaste elementen bestaat: de motivering van de keuze door de RvT, het CV van
de kandidaat, het profiel, de adviezen van de medezeggenschap en eventuele andere
relevante documenten. Vervolgens wordt deze getoetst langs een aantal harde criteria
op basis van wetgeving en afspraken met de instellingen. Ook bezie ik of de kandidaat
inderdaad bij het profiel past, of er geen functies in het CV zitten die de onafhankelijkheid
zouden kunnen beperken en of er geen andersoortige casuïstiek is die de benoeming
onwenselijk maakt.

Vraag 14 en 15

Deelt u de opvatting dat leden van de Raden van Toezicht van Nederlandse universiteiten
een duidelijke verantwoordelijkheid dragen voor het bewaken van de veiligheid van
studenten en medewerkers?

Hoe is deze verantwoordelijkheid op dit moment vormgegeven? Op welke wijze houdt u
toezicht op hoe zij deze rol in de praktijk invullen?

Antwoord 14 en 15

De verantwoordelijkheid op dit thema is als volgt vormgegeven: het College van Bestuur
(CvB) is verantwoordelijk en de RvT en de Inspectie van het Onderwijs houden hier
toezicht op. Daarnaast voer ik regulier gesprekken met de voorzitters van de RvT’s
van universiteiten over de invulling van hun toezicht, ook over veiligheid.

De verantwoordelijkheid voor het bewaken van de veiligheid van studenten en medewerkers
is in eerste plaats de verantwoordelijkheid van het College van Bestuur (CvB). Het
CvB is verantwoordelijk voor het zorgen voor een veilige leer- en werkomgeving. Dit
blijkt nadrukkelijk ook uit de branchecodes goed bestuur die gelden voor universiteiten
en hogescholen. Daarnaast is het een randvoorwaarde voor de continuïteit en kwaliteit
van het onderwijs. Het CvB moet zorgen dat het in staat is deze taak te vervullen
en maakt hiervoor beleid.

In de tweede plaats heeft de RvT de wettelijke taak toe te zien op de naleving door
het CvB van wettelijke verplichtingen en de omgang met de branchecode goed bestuur.
Daarnaast staat de RvT de CvB’s zo goed mogelijk bij in hun taak om de veiligheid
op de instellingen te borgen. Daarmee hebben ook de RvT’s een belangrijke rol bij
het bewaken van de veiligheid van studenten en medewerkers.

Voorts voer ik regulier overleg met de voorzitters van de RvT’s waarin veiligheid
ook een centraal thema is. In deze gesprekken gaat het onder andere over hoe de RvT’s
ervoor zorgen dat zij voldoende geëquipeerd zijn om toezicht te houden op en indien
nodig het CvB zo goed mogelijk bij te staan. Zo nodig voer ik in voorkomende gevallen
het gesprek met een RvT om mij ervan te verzekeren dat het bestuur en de RvT zijn
verantwoordelijkheid neemt.

Tot slot kan de inspectie op basis van signalen onderzoek doen en indien nodig herstelopdrachten
geven aan het bestuur. Als ultimum remedium kan ik, als de inspectie na gedegen onderzoek
concludeert dat er sprake is van wanbeheer in de zin van de WHW, overgaan tot het
geven van een aanwijzing aan de RvT.

Ik werk momenteel aan een wetsvoorstel voor een zorgplicht veiligheid dat de WHW zal
wijzigen en dat voorziet in versterking van toezicht op veiligheidsbeleid van instellingen.
Doel van het beleid is dat er continu aandacht is voor een veilige leer- en werkomgeving.
Het voorkomen van onveilige situaties en hoe daarbij te handelen als deze toch optreden,
maakt hier onderdeel van uit. Op het veiligheidsbeleid, inclusief de monitoring en
evaluatie ervan, zijn na de invoering van de wettelijke zorgplicht sociale veiligheid
stevigere checks and balancesdoor medezeggenschap en is er steviger toezicht vanuit de RvT en de inspectie mogelijk.
Het wetsvoorstel gaat naar verwachting dit najaar in de internetconsultatie.

Vraag 16

In hoeverre rapporteert of evalueert u periodiek of de Raden van Toezicht voldoende
toezicht houden op incidenten en integriteitsschendingen binnen universiteiten?

Antwoord 16

Ik rapporteer of evalueer dit niet. RvT’s verantwoorden zich publiekelijk over de
wijze waarop zij hun taken hebben uitgeoefend in het jaarverslag. Daarnaast hebben
zij ten minste twee keer per jaar overleg met de medezeggenschap binnen de instelling.
Verder is de Inspectie van het Onderwijs vorig jaar gestart met een onderzoek naar
de rol- en taakopvattingen van de RvT’s in het hoger onderwijs. Ik wacht de uitkomsten
van dit onderzoek met belangstelling af.

Vraag 17 en 18

Deelt u de mening dat het wenselijk is om bij toekomstige benoemingen van leden van
Raden van Toezicht zwaarder te selecteren op expertise op het gebied van (sociale)
veiligheid en bestuurlijke ervaring bij maatschappelijke spanningen of crises?

Bent u bereid om – in het licht van recente incidenten en escalerende demonstraties
– de profieleisen voor ministeriële benoemingen aan te scherpen of aan te vullen met
bovengenoemde veiligheidsthema’s?

Antwoord 17 en 18

RvT’s moeten goed in staat zijn om hun belangrijke taak uit te kunnen oefenen, waaronder
hun rol in het toezicht op de wijze waarop het CvB zijn werkzaamheden en bevoegdheden
uitvoert, zoals ook ten aanzien van een veilige leer- en werkomgeving. De RvT’s zorgen
er bij hun samenstelling voor dat alle vanuit de wet en code goed bestuur (waarin
veiligheid en professionele risicobeheersing kernprincipes zijn) benodigde competenties
en ervaring binnen de RvT aanwezig zijn en de benodigde expertise op maatschappelijk
relevante onderwerpen aanwezig is en blijft. Daar is expertise op het gebied van (sociale)
veiligheid onderdeel van en dit zie ik ook terug in profielen. De centrale medezeggenschap
wordt ook voorafgaand advies gevraagd op een voorgenomen besluit van de RvT met betrekking
tot het profiel. Ik heb geen aanleiding om er van uit te gaan dat het de RvT’s momenteel
aan deze expertise ontbreekt. Zoals aangegeven voer ik regulier het gesprek met de
voorzitters van de RvT’s, waarbij de borging van de veiligheid ook een centraal en
terugkerend thema is. Ook werk ik momenteel aan een wettelijke zorgplicht veiligheid
in de WHW dat voorziet in versterking van toezicht op veiligheidsbeleid van instellingen.
Ik ben dus niet voornemens om de profieleisen voor ministeriële benoemingen van leden
van RvT’s van universiteiten aan te passen.

Vraag 19

Klopt het dat de Onderwijsinspectie in het verleden kritisch was op de Raden van Toezicht
van universiteiten, omdat er onvoldoende gedaan werd aan het waarborgen van een sociaal
veilige (werk)omgeving op universiteiten?

Antwoord 19

De inspectie was kritisch op de RvT van de TU Delft in het onderzoek naar de sociale
veiligheid bij de TU Delft (maart 2024) en heeft daarnaast bevindingen over RvT’s
en sociale veiligheid in het hoger kunst- en mode-onderwijs gepubliceerd (mei 2023).
De inspectie is in het verleden niet in algemene zin kritisch geweest op de RvT’s
bij universiteiten. Wel is, zoals eerder gesteld, de inspectie vorig jaar gestart
met een onderzoek naar de rol- en taakopvattingen van de RvT’s in het hoger onderwijs.

Vraag 20

Wat is er gedaan met het voornemen van de Onderwijsinspectie om het functioneren van
de Raden van Toezicht te onderzoeken? Heeft dat onderzoek plaatsgevonden? Zo ja, wat
waren daar de resultaten van?

Antwoord 20

De inspectie is na de zomer van 2024 gestart met een onderzoek naar de RvT’s in het
hoger onderwijs. Gestart is met een vooronderzoek waarna een plan van aanpak is opgesteld.
De doelstelling van dit onderzoek is om in kaart te brengen welke rol- en taakopvattingen
er ten grondslag liggen aan het handelen van RvT’s in het hoger onderwijs.