Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Gabriëls en Stultiens over de berichtgeving waarin bedrijven in een manifest de regering oproepen met voortvarender beleid te komen ter stimulans van de circulaire economie

Antwoord van Staatssecretaris Jansen (Infrastructuur en Waterstaat), mede namens de
Staatssecretaris van Financiën (ontvangen 2 juni 2025).

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Bedrijven als IKEA, Bol, Strukton en Zeeman waarschuwen:
overheid is te passief, de circulaire economie staat stil»1 en «Circulaire economie heeft impuls nodig, helpt het om de btw te schrappen»2?

Antwoord 1

Ja, het kabinet is bekend met deze berichten. De zorgen van het bedrijfsleven over
het huidige tempo van de circulaire transitie zijn bekend en worden serieus genomen.

Vraag 2

Hoe kijkt u naar de noodkreet van een deel van het bedrijfsleven dat er momenteel
sprake is van een «circulaire impasse»?

Antwoord 2

De signalen onderstrepen de urgentie om de transitie naar een circulaire economie
te versnellen. De recente Integrale Circulaire Economie Rapportage (ICER) van het
Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) bevestigt dat de voortgang onvoldoende is om
de doelen voor 2030 te behalen en dat dit vraagt om aanvullende maatregelen en intensievere
samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven. Tegelijkertijd zijn de beschikbare
middelen beperkt, dus moeten er slimme keuzes worden gemaakt. In de actualisatie van
het Nationaal Programma Circulaire Economie, die na de zomer aan de Kamer zal worden
verzonden, worden deze keuzes opgenomen.

Vraag 3

Hoe kijkt u naar de oproep van onder andere de bovengenoemde bedrijven om dringend
maatregelen te nemen ter versnelling van de transitie naar de circulaire economie?

Antwoord 3

Het kabinet waardeert de betrokkenheid van het bedrijfsleven en ziet hun oproep als
een ondersteuning van de conclusies van het PBL en een onderbouwing van de noodzaak
om in te zetten op een circulaire economie. Het kabinet werkt intensief samen met
het bedrijfsleven en gaat graag in gesprek met de opstellers van het manifest over
hun oproep om de circulaire transitie te versnellen.

Vraag 4

Beaamt u dat schaalvergroting lastig te realiseren is zolang bedrijven slechts een
samenwerkingsnetwerk of een losse tool aangeboden krijgen vanuit het kabinet ter invulling
van circulair beleid? Deelt u de opvatting dat het voor bedrijven vaak moeilijk is
om te concurreren tegen lineaire businesscases?

Antwoord 4

Het kabinet erkent dat het lastig is voor bedrijven met een circulaire businessmodel.
Het is daarom noodzakelijk om circulaire businesscases economisch aantrekkelijker
te maken. Het kabinet doet dat onder meer door samen te werken met de financiële sector,
waarbij Invest-NL een belangrijk rol speelt.

Vraag 5

Bent u bereid om in gesprek te gaan met de bedrijven onder het manifest om van hen
rechtstreeks input te krijgen over wat zij nodig achten om op grotere schaal in circulaire
businesscases te investeren?

Antwoord 5

Ja, het kabinet gaat graag in gesprek met de opstellers van het manifest.

Vraag 6

Bent u van mening dat de overheid een voorbeeldfunctie heeft bij het aanjagen van
de circulaire economie? Zo nee, waarom niet? Zo ja, gaat u zich inzetten voor een
circulair inkoop- en aanbestedingsbeleid?

Antwoord 6

Het kabinet ziet inkopen en aanbesteden door de Rijkoverheid en medeoverheden als
een belangrijke stimulans voor het bereiken van een circulaire economie. De overheid
heeft een belangrijke voorbeeldrol en gebruikt haar inkoopkracht om de markt te helpen
versnellen naar een circulaire economie. Circulair inkopen is onderdeel van het Nationaal
Plan Maatschappelijk Verantwoordelijk Inkopen, dat dit jaar wordt herzien, zoals uiteengezet
in de Voortgangsbrief Nationaal Plan Maatschappelijk Verantwoord Inkopen 2021–2025.
Specifiek ten aanzien van Rijksinkoop, zal het Ministerie van BZK dit jaar de actualisatie
van de Rijksinkoopstrategie «Inkopen met Impact» starten. Met deze acties worden de
kansen voor hogere ambities ten aanzien van circulariteit onderzocht en meegenomen.
Verder hebben het Rijk en de koepels van de medeoverheden op 20 maart jl. de overeenkomst
Krachtenbundeling Circulaire Economie ondertekend3. Eén van de afspraken is dat alle overheidslagen zich inspannen om hun capaciteit,
kennis en netwerken over circulair inkopen te delen en circulair inkopen op uniforme
wijze toe te passen.

Vraag 7

Wat is uw reactie op de zes actiepunten4 gepresenteerd door de coalitie van de betreffende acht bedrijven? Kunt u op alle
zes de punten individueel reflecteren?

Antwoord 7

Voor een inhoudelijke reactie op de zes actiepunten wordt verwezen naar de gelijktijdig
aangeboden Kamerbrief die is opgesteld naar aanleiding van het verzoek om reactie
op het Manifest door het lid Kostic.

Vraag 8

Hoe verklaart u het dat het grondstoffengebruik alleen maar toeneemt ondanks het feit
dat het kabinet tot doel heeft dat het aandeel abiotische grondstoffen dat jaarlijks
wordt gebruikt in Nederland gehalveerd moet zijn in 2030 ten opzichte van het jaar
2019?

Antwoord 8

Het PBL concludeert in de ICER dat het grondstoffengebruik van de Nederlandse economie
tussen 2020 en 2022 (de meest actuele cijfers) met 3 procent gestegen is. Dit wordt
verklaard doordat de aanschaf van consumentengoederen is toegenomen en doordat het
realiseren van extra woningen en de verduurzaming van bestaande woningen veel extra
grondstoffen vragen.

Over een langere termijn terugkijkend, tussen 2016 en 2022, is het grondstoffengebruik
wel afgenomen, met 10 procent. Deze daling is volgens de ICER echter waarschijnlijk
niet snel genoeg om het doel van 2030 te halen.

Overigens betreft de 2030 doelstelling een halvering van het primair abiotische grondstoffengebruik,
de specificering primair zorgt voor onderscheid met secundair (gerecycled) materiaal.
Voor de volledigheid, het referentiejaar is 2016 en niet 2019.

Vraag 9

Hoe staat het met de uitvoering van de aangenomen motie van het lid Gabriëls5 die de regering verzoekt om op korte termijn met aanvullende maatregelen te komen
om op koers te raken richting de circulaire-economiedoelen voor 2030?

Antwoord 9

De uitvoering van de motie is in gang gezet. Er is gestart met het ontwikkelen van
aanvullende maatregelen. De Kamer wordt hierover geïnformeerd via de actualisatie
van het Nationaal Programma Circulaire Economie, die na de zomer aan de Kamer zal
worden verzonden.

Vraag 10

Hoe kijkt u naar de conclusies onder hoofdstuk 2.5 in het rapport van CE Delft6 over circulaire beleidsinstrumenten en de te verwachten effecten? Hoe staat het specifiek
met de verkenning, zoals genoemd in het tweede punt uit de conclusies? En wat gaat
u doen met de aanbevelingen in hoofdstuk 6.1 uit het rapport?

Antwoord 10

Het betreffende CE-rapport is opgesteld in opdracht van het PBL. Het PBL heeft de
conclusies en aanbevelingen meegenomen bij het opstellen van de eerder genoemde ICER.
De in de ICER opgenomen aanbevelingen worden zoals eerder gesteld, meegenomen in de
actualisatie van het Nationaal Programma Circulaire Economie, die na de zomer aan
de Kamer zal worden gestuurd.

Vraag 11

Onderschrijft u dat het noodzakelijk is dat de economie circulair en daarmee toekomstbestendig
wordt? Zo nee, kunt u dan uiteenzetten op welke manier de economie toekomstbestendig
gemaakt kan worden, gegeven het feit dat veel grondstoffen die nu gebruikt worden
niet oneindig voorradig zijn? Hoe verhoudt uw antwoord zich tot de in het Hoofdlijnenakkoord
opgenomen stellingname dat het noodzakelijk is dat de economie gezond is en dat bedrijven
kunnen floreren om een welvarend Nederland te waarborgen?

Antwoord 11

Ja, het kabinet onderschrijft dat een circulaire economie essentieel is voor toekomstbestendigheid.
Het huidige gebruik van grondstoffen is niet houdbaar op de lange termijn. Circulaire
economie biedt kansen voor ons toekomstig verdienvermogen, onze strategische autonomie
en de bescherming van onze leefomgeving. Daarmee is de ambitie om te komen tot een
circulaire economie goed verenigbaar met de inzet van het kabinet dat bedrijven in
Nederland kunnen verduurzamen, een toekomst kunnen hebben en concurrerend kunnen zijn.

Vraag 12

Hoe gaat u eraan bijdragen dat de circulaire-economiedoelen wél gehaald gaan worden?
Bent u bereid het fiscale beleid hierop aan te passen door effectiever te beprijzen?

Antwoord 12

In het Nationaal Programma Circulaire Economie (NPCE) staat een veelheid aan maatregelen
die bijdragen aan de transitie. Naast stimuleren en normeren vormt beprijzen een onderdeel
van de instrumentenmix. Het fiscale beleid wordt jaarlijks aangepast, rekening houdend
met belangrijke maatschappelijke opgaven zoals de circulaire economie. Het kabinet
benadrukt dat normering en beprijzing bij voorkeur op Europees niveau moeten worden
ingevoerd om een gelijk speelveld te waarborgen voor bedrijven binnen de EU. Dit voorkomt
marktverstoring en versterkt de concurrentiepositie van Nederlandse circulaire bedrijven.
Daar waar nationale maatregelen worden getroffen is het van belang om deze zo goed
mogelijk te laten aansluiten bij Europese wetgeving om een gelijk speelveld zo goed
mogelijk te borgen. Op concrete maatregelen wordt ingegaan bij vraag 13.

Vraag 13

Welke fiscale maatregelen worden er al getroffen om de circulaire economie te bevorderen?
Welke fiscale maatregelen bent u nog van plan om te treffen?

Antwoord 13

In het hoofdlijnenakkoord is afgesproken om per 2028 een circulaire polymerenheffing
in te voeren. In het Regeerprogramma is afgesproken om deze heffing bij de Voorjaarsnota
2025 te wegen in samenhang met de circulaire plasticnorm, met oog voor economische
effecten. De circulaireplasticnorm gaat niet door in de huidige vorm. De voorziene
polymerenheffing gaat ook niet door. Omdat dit leidt tot een budgettaire derving van
567 mln. vanaf 2028 (prijspeil 2025) neemt het kabinet de volgende alternatieve maatregelen:

a) Hervorming afvalstoffenbelasting (met een taakstellende opbrengst): hierbij wordt
onder andere gekeken naar verbreding van de grondslag en verhoging van het tarief
voor storten met ontheffing. (deze maatregel wordt opgenomen in het pakket Belastingplan
2026);

b) Inzetten budgettaire terugsluis opbrengst CO2-heffing voor afvalverbrandingsinstallaties;

c) Aan de «Plastictafel» vraagt het kabinet om voorstellen. Voor nu stelt het kabinet
als technische invulling voor om de CO2-heffing voor afvalverbrandingsinstallaties (AVI) aan te scherpen (tarief naar 295
euro/ton CO2 in 2030, afbouw van de AVI-correctiefactor vanaf 2030 naar 0 in 2033, handel in dispensatierechten
wordt beperkt tot afvalverbrandingsinstallaties onderling) en om de afvalstoffenbelasting
te verhogen. Beide maatregelen zullen worden opgenomen in het pakket Belastingplan
2026, tenzij de Plastictafel voor aanvang van de augustusbesluitvorming van dit jaar
(2025) tot een uitvoerbaar en gedragen alternatief beprijzend voorstel is gekomen
dat past binnen de gestelde randvoorwaarden en/of een andere dekking binnen het circulaire
domein beter passend blijkt.

Met Prinsjesdag geeft het kabinet een uitgebreidere reflectie over de wijze waarin
de circulaire economie met fiscale prikkels kan worden ondersteund. De inzichten van
de Plastictafel neemt het kabinet hierin mee.

Vraag 14

Welke concrete beleidsmaatregelen overweegt u om de circulaire economie te stimuleren?

Antwoord 14

De beleidsmaatregelen die het kabinet zal nemen zullen worden opgenomen in de eerder
genoemde actualisatie van het NPCE. De Kamer ontvangt deze na de zomer.