Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Westerveld over de ondersteuning van organisaties die zich inzetten voor mensen met een beperking

Antwoord van Staatssecretaris Maeijer (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) (ontvangen
30 mei 2025). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2024–2025, nr. 2126.

Vraag 1

Herinnert u zich het artikel «Amper geld om te voorkomen dat Lieke vereenzaamt, miljoenen
gaan naar onderzoek»1, dat een beeld geeft van eenzaamheid onder mensen met een verstandelijke beperking,
en stelt dat organisaties die zich inzetten voor het tegengaan van eenzaamheid het
financieel steeds moeilijker hebben?

Antwoord 1

Ja, ik ben bekend met het artikel.

Vraag 2

Bent u ervan op de hoogte dat Stichting Leer Zelf Online, dat projecten ontwikkelt
om mensen met een verstandelijke beperking uit hun sociaal isolement te halen, momenteel
één van die organisaties is die dreigt te moeten stoppen? Wat vindt u daarvan? Deelt
u de mening dat het zorgelijk is dat dergelijke organisaties en ervaringsdeskundigen
onvoldoende steun ontvangen?

Antwoord 2

Ja, ik ben hiervan op de hoogte. Als maatschappelijke initiatieven (moeten) stoppen
vind ik dat spijtig, vanwege hun belangrijke maatschappelijke bijdrage. De redenen
waarom organisaties stoppen zijn divers, zoals gebrek aan financiële steun. Voor financiële
duurzaamheid is het voor maatschappelijke initiatieven doorgaans van belang om meerdere
financieringsbronnen te hebben, bijvoorbeeld uit fondsen, subsidies, donaties, ledenbijdragen
en/of investeringen.

Vanuit het actieprogramma Eén tegen eenzaamheid is meermaals contact geweest met Stichting
Leer Zelf Online en zijn de financieringsbronnen besproken. Vervolgens heeft de stichting
een aanvraag gedaan bij het programma Verminderen Eenzaamheid van het Oranje Fonds
waar VWS aan bijdraagt. Deze aanvraag is gehonoreerd.

Vraag 3

Is bekend wat de maatschappelijke kosten zijn van eenzaamheid? Klopt onze hypothese
dat het niet alleen voor mensen met een verstandelijke beperking zelf wenselijk is
om te voorkomen dat ze eenzaam worden, maar preventie zich ook (financieel) uitbetaalt
voor de samenleving?

Antwoord 3

De maatschappelijke kosten van eenzaamheid zijn niet bekend, maar de hypothese dat
het voorkómen van eenzaamheid (financieel) voordeel oplevert voor de hele samenleving
is zeer aannemelijk, ook als het gaat om eenzaamheid van mensen met een verstandelijke
beperking. Er zijn aanwijzingen dat eenzaamheid kan leiden tot werkloosheid (en omgekeerd)
en tot verminderde productiviteit van werkenden. Daarnaast gaat eenzaamheid gepaard
met hogere zorgkosten, met name hogere kosten van geestelijke gezondheidszorg voor
jongere volwassenen.

Vraag 4

Op welke concrete wijze ondersteunt u organisaties die zich inzetten voor de ondersteuning
van mensen met een (verstandelijke) beperking? Kunt u een overzicht aanleveren van
de financiële middelen vanuit de Rijksoverheid die gegeven worden aan organisaties
die zich inzetten voor de ondersteuning van mensen met een (verstandelijke) beperking?

Antwoord 4

Er is geen volledig Rijksbreed overzicht beschikbaar van subsidies die specifiek organisaties
ondersteunen die zich inzetten voor mensen met een beperking. Voor mijn departement
geldt dat maatschappelijke initiatieven en (belangen)organisaties die zich inzetten
voor de ondersteuning van mensen met een (verstandelijke) beperking op verschillende
manieren worden ondersteund.

Vanuit het programma Verminderen Eenzaamheid (2023–2025) versterken het Oranje Fonds
en het Ministerie van VWS gezamenlijk maatschappelijke initiatieven die zich richten
op het voorkomen, verminderen en verzachten van eenzaamheid, zodat zij toekomstbestending
hun werk kunnen uitvoeren. Daarvoor is vanuit VWS tot en met 2025 € 4,6 miljoen beschikbaar.
De looptijd van de projecten loopt tot en met 2026. Bij dit programma is extra aandacht
voor initiatieven die zich richten op mensen met een verhoogd risico op eenzaamheid,
waaronder mensen met een beperking. Inmiddels hebben vijftig initiatieven een financiële
bijdrage ontvangen.

Daarnaast worden er vanuit VWS instellingssubsidies verstrekt aan organisaties die
zich inzetten voor mensen met een beperking, waaronder aan Vereniging de Zonnebloem
(jaarlijks circa € 250.000) en Zonder Stempel (jaarlijks € 125.000). Ook worden er
projectsubsidies verleend. Waaronder, maar niet uitsluitend, aan Stichting LFB die
zich inzet voor mensen met een (lichte) verstandelijke beperking (circa € 2 miljoen
tussen 2023 en 2026). Ieder(in) ontvangt in het kader van het VN-verdrag Handicap
circa € 430.000 voor 2023 tot en met 2025. Vanuit Autisme Bekeken ontvangt een projectsubsidie
van € 5,3 miljoen voor 2023 tot en met 2026.

Tot slot heeft VWS heeft voor de periode 2024–2028 de subsidie voor patiënten- en
gehandicaptenorganisaties verhoogd met € 25 miljoen, naar in totaal € 50 miljoen per
jaar.

Vraag 5

Hoe verklaart u het dat er wel geld beschikbaar lijkt te zijn voor onderzoek, maar
organisaties die daadwerkelijk aan de slag kunnen met waardevolle aandachtspunten
uit dit onderzoek, moeten stoppen vanwege een tekort aan financiële middelen?

Antwoord 5

Het onderzoek waarnaar verwezen wordt in het artikel dat u noemt bij vraag 1 is het
thematische programma van de Nationale Wetenschapsagenda (NWA) over eenzaamheid. In
dit programma zijn vijf projecten gehonoreerd, waarvan er één specifiek gaat over
eenzaamheid bij mensen met een lichte verstandelijke beperking. In dat onderzoek werken
onderzoekers samen met mensen met een lichte verstandelijke beperking en hun (in)formele
netwerken. Het klopt dat de middelen beschikbaar voor NWA Eenzaamheid voornamelijk
zijn gereserveerd voor onderzoek. Daarbij is er een onkostenvergoeding beschikbaar
voor de betrokken maatschappelijke partijen.

Ik ben hierover in gesprek gegaan met de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk
Onderzoek (NWO) om te onderzoeken of de vergoedingen die maatschappelijke organisaties
ontvangen voor hun bijdragen aan onderzoek verruimd kunnen worden. NWO onderschrijft
het belang van financiering van betrokken maatschappelijke organisaties. NWO heeft
daarom een pilot opgezet binnen de programma’s in de NWA om (via de de-minimisverordening)
financiering van maatschappelijke organisaties mogelijk te maken. Aan vastgestelde
programma’s, zoals het thematische programma over eenzaamheid, kan helaas niets meer
worden veranderd.

Voor de financiering van maatschappelijke initiatieven die zich inzetten tegen eenzaamheid
loopt er een aparte regeling bij het Oranje Fonds met middelen vanuit VWS, zoals ook
beschreven in het antwoord op vraag 4.

Vraag 6

Op welke wijze zijn ervaringsdeskundigen betrokken bij het opzetten van de «Eén tegen
eenzaamheid-campagne» en de «Hey, het is oké-campagne»? Op welke wijze worden ervaringsdeskundigen
hierbij gefaciliteerd? Ontvangen zij ook een vergoeding?

Antwoord 6

De mensen die deelnemen aan de huidige campagne van Eén tegen eenzaamheid zijn allemaal
ervaringsdeskundigen. Zij ontvangen hiervoor een vergoeding. Voor de «Hey, het is
oké-campagne» is samengewerkt met jongeren met affiniteit met de thema’s mentale gezondheid
en eenzaamheid, bijvoorbeeld in de vorm van co-creatie sessies, social/online video’s,
posters en in podcasts. Zij ontvingen voor een deel van dit traject ook een vergoeding.

Vraag 7

Deelt u de mening dat het opvallend is dat de betrokkenheid van eenzame mensen bij
lokaal beleid om eenzaamheid tegen te gaan is gedaald?2 Hoe kan dat? Kunt u aangeven op welke wijze u gemeenten ondersteunt en stimuleert
om een lokale aanpak tegen eenzaamheid te ontwikkelen, indien zij dit nog niet hebben
gedaan?

Antwoord 7

Nee, ik deel die mening niet. Uit de benchmark blijkt dat eenzaamheid in steeds meer
gemeenten onderwerp van gesprek is bij de huisbezoeken. Betrokkenheid bij organisatie
en ontwikkeling van activiteiten en beleid is wel iets afgenomen, maar dit laat zich
verklaren door een gewijzigde vraagstelling. Waar in 2023 ook de vertegenwoordigers
van eenzame mensen werden meegenomen in de vraag, is in 2024 uitsluitend naar mensen
met gevoelens van eenzaamheid zelf gevraagd.

Gemeenten worden ondersteund door adviseurs, een online toolkit en het delen van best
practices middels masterclasses, regionale uitwisselingsbijeenkomsten en artikelen.