Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Omtzigt en Postma over het artikel ‘ACM nagelt elf dure energieleveranciers aan de schandpaal’

Antwoord van Minister Hermans (Klimaat en Groene Groei) (ontvangen 28 mei 2025). Zie
ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2024–2025, nr. 2108.

Vraag 1

Bent u bekend met de berichtgeving in De Telegraaf van 9 april 2025 over het feit
dat elf energieleveranciers volgens de ACM (Autoriteit Consument en Markt) structureel
aanzienlijk hogere tarieven rekenen dan andere aanbieders, en dat overstappen consumenten
tot wel € 900 per jaar kan schelen?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Klopt het dat deze aanbieders ondanks een verplicht modelcontract met een variabel
tarief, systematisch fors duurder zijn dan andere aanbieders met exact dezelfde levering
en vergelijkbare inkoopkosten?

Antwoord 2

Nee, het gaat bij de voorbeelden in de publicatie van de contracten die aangeboden
worden door deze aanbieders om een indicatie van de prijsverschillen tussen contracten,
waarbij de uiteindelijke prijs voor de consument lager kan zijn door bijvoorbeeld
kortingen.

Bij de vergelijking van de prijzen is per contracttype (variabel, kort vast en lang
vast) gekeken naar de laagst en hoogst geprijsde contracten. Daarnaast betreft het
hier een momentopname waarbij is gekeken naar de prijzen van verschillende typen contracten
die vergeleken zijn met elkaar.

Vergunninghoudende leveranciers zijn verplicht om een modelcontract met variabele
tarieven voor onbepaalde tijd aan te bieden. Bij de inwerkingtreding van de Energiewet
moeten alle vergunninghoudende leveranciers daarnaast een modelcontract met vaste
tarieven voor bepaalde tijd (ten minste twaalf maanden) gaan aanbieden. Modelcontracten
zijn standaardcontracten, waarbij de voorwaarden worden vastgesteld door de ACM. De
opzet en voorwaarden zijn voor alle leveranciers gelijk. Dit biedt consumenten de
mogelijkheid om bij iedere leverancier een contract met variabele tarieven voor onbepaalde
tijd en een contract met vaste tarieven voor bepaalde tijd (ten minste twaalf maanden)
voor de levering van gas en elektriciteit af te sluiten. Doordat de voorwaarden bij
alle leveranciers voor deze contracten gelijk zijn, kunnen klanten verschillende modelcontracten
direct met elkaar vergelijken.

Het is aannemelijk dat het aanbieden van het modelcontract specifieke kosten meebrengt
voor energieleveranciers die zich toeleggen op dynamische contracten, omdat het niet
goed aansluit op hun bedrijfsmodel en systemen. Dit verklaart waarom de kosten van
het modelcontract van deze leveranciers relatief hoog kunnen uitvallen. De ACM houdt
toezicht op de redelijkheid van tarieven en kan ingrijpen als er sprake is van onredelijk
hoge tarieven. De ACM richt haar toezicht risico-gestuurd in, waarbij zij kijkt naar
waar haar toezicht de meeste impact heeft.

Naast het modelcontract mogen leveranciers uiteraard ook andere contracten aanbieden.
Zij mogen zelf de voorwaarden van deze contracten bepalen. Leveranciers kunnen daarom
deze contracten vaak goedkoper aanbieden dan het modelcontract.

Vraag 3

Kunt u uitsluiten dat hier sprake is van misbruik van marktmacht of informatie-asymmetrie
ten nadele van consumenten?

Antwoord 3

Misbruik van marktmacht ligt in de huidige markt met veel verschillende aanbieders
niet voor de hand, al blijft alertheid geboden. Informatie-asymmetrie kan wel voorkomen,
omdat energieproducten complex zijn. Zo kan het voor consumenten lastig zijn om energiecontracten
te vergelijken. Daarbij vraagt de keuze voor een energiecontract ook een inschatting
van toekomstige ontwikkelingen, zoals prijsfluctuaties. Bij modelcontracten is de
vergelijkbaarheid gemakkelijker, omdat de contractvoorwaarden van alle modelcontracten
gelijk zijn, alleen de prijzen variëren.

Vraag 4

Hoe verklaart u dat consumenten blijkbaar geen effectieve bescherming hebben tegen
zulke prijsverschillen, zelfs binnen modelcontracten die juist bedoeld zijn als «basiscontract»?

Antwoord 4

Consumenten kunnen de hoge tarieven vermijden door voor een ander contract te kiezen.
Daarnaast houdt de ACM risico-gestuurd toezicht op de redelijkheid van tarieven. In
de energiemarkt geldt het principe van vrije prijsvorming voor energieleveranciers.
Leveranciers kunnen op prijs concurreren en hebben bijvoorbeeld verschillend inkoopbeleid,
wat leidt tot verschil in tarieven. Bij het modelcontract zijn de contractvoorwaarden
gelijk, maar de prijsvorming is vrij. Zeker bij het modelcontract kunnen de prijzen
erg verschillend zijn, onder meer omdat bij dynamische leveranciers het modelcontract
niet aansluit bij hun bedrijfsmodel.

Vraag 5

Acht u het wenselijk dat dergelijke prijsverschillen tussen modelcontracten van leveranciers
überhaupt mogelijk zijn? Acht u aanvullende regulering van modelcontracten nodig?

Antwoord 5

De kosten die leveranciers maken, waaronder de inkoopkosten, kunnen onderling verschillen.
Daarnaast sluit het modelcontract niet goed aan bij het bedrijfsmodel van leveranciers
die uitsluitend dynamische contracten aanbieden, daardoor maken zij relatief hogere
kosten. Het is daarom logisch dat de prijzen op de markt ook kunnen verschillen. Er
is immers sprake van vrije prijsvorming op grond van Europese regelgeving. Gelet op
de prijsverschillen loont het voor consumenten om contracten goed te vergelijken,
bijvoorbeeld via een prijsvergelijker, en over te stappen. Wel is het wenselijk dat
er toezicht is om onredelijke prijzen te kunnen voorkomen. Daartoe kan de ACM onderzoek
doen en zo nodig handhaven, op basis van de wettelijke bepalingen.

De wettelijke bepalingen op grond waarvan de ACM toeziet op redelijkheid van de tarieven
en voorwaarden gelden voor alle contracten die aangeboden worden door vergunninghoudende
leveranciers en dus ook het modelcontract. Daarom acht het Kabinet aanvullende regulering
van modelcontracten niet nodig.

Vraag 6

Herkent u het beeld dat in energiecontracten, net als in internetabonnementen en bankproducten,
prijsvergelijking door consumenten bemoeilijkt wordt door complexe voorwaarden, verborgen
kosten en ondoorzichtige prijspagina’s?

Antwoord 6

Het kabinet erkent dat het lastig kan zijn om energiecontracten te vergelijken voor
consumenten. Mede daarom gelden voor de energiemarkt specifieke regels ter bescherming
van de consument, die zien op de vergelijkbaarheid van contracten. Het kabinet acht
het van groot belang dat energiecontracten transparant en vergelijkbaar zijn.

In de nieuwe Energiewet, die vorig jaar door beide Kamers is aangenomen, wordt consumentenbescherming
bij de levering van elektriciteit en gas aan huishoudens en micro-ondernemingen vanaf
1 januari 2026 steviger wettelijk verankerd. Specifiek ten aanzien van transparantie
geldt dat in de Energiewet is opgenomen dat energieleveranciers elektriciteit en gas
aan deze consumenten moeten leveren tegen transparante en redelijke prijzen en onder
transparante en redelijke voorwaarden. Een energieleverancier die elektriciteit of
gas levert aan een consument moet bovendien zijn prijzen en voorwaarden zo presenteren
dat consumenten voor het sluiten van een overeenkomst prijzen en voorwaarden van verschillende
leveranciers onderling kunnen vergelijken.

Ook wordt het belang van transparantie en vergelijkbaarheid van energiecontracten
steviger verankerd in het recht voor huishoudelijke eindafnemers en micro-ondernemingen,
waaronder consumenten, op kosteloze toegang tot ten minste één onafhankelijk vergelijkingsinstrument
dat de gehele markt bestrijkt, of meerdere vergelijkingsinstrumenten die in voldoende
mate de markt bestrijken.

In het kader van betere vergelijkbaarheid van energiecontracten is in de AMvB onder
de Energiewet tevens een nieuwe bepaling opgenomen die voorschrijft dat bonussen enkel
in geldelijke vorm mogen worden gegeven door energieleveranciers. Dit zorgt ervoor
dat energiecontracten beter vergelijkbaar worden en voor consumenten duidelijker is
hoeveel zij voor hun energiecontract gaan betalen.

Bij elkaar wordt hiermee met de komst van de nieuwe Energiewet van leveranciers vereist
dat zij een transparant aanbod aan contracten op de markt brengen. Ook wordt verzekerd
dat iedere consument de mogelijkheid heeft om dit aanbod onderling te vergelijken
om een bewuste keuze te kunnen te maken die past bij zijn of haar voorkeuren en situatie.

Vraag 7

Deelt u de analyse uit de initiatiefnota «Minder inflatie, meer bestaanszekerheid»
dat disfunctionele markten, een gebrek aan transparantie en onvoldoende concurrentie
leiden tot structureel hogere prijzen voor essentiële diensten zoals energie?2

Antwoord 7

De hogere prijzen hebben vooral te maken met geopolitieke ontwikkelingen waardoor
hogere inkoopkosten en grotere inkooprisico’s zijn ontstaan voor leveranciers.

Sinds 2021 zien we een forse toename in de groothandelsprijs van energie die is aangewakkerd
door geopolitieke ontwikkelingen. De ACM heeft zes energieleveranciers onderzocht
die tussen januari 2021 tot en met juni 2023 geen hogere brutomarge bleken te verdienen
dan gebruikelijk en waarbij de prijzen redelijk bleken te zijn ondanks de hoogte hiervan.3 Door de ACM is in het najaar van 2024 ook onderzoek gedaan om de vraag te beantwoorden
of het fenomeen van rockets & feathers zich voordoet op de Nederlandse energiemarkt,
waarbij bedrijven kostenstijgingen sneller aan de klant doorberekenen dan kostendalingen.4 Uit dit onderzoek is gebleken dat prijzen meebewegen met de groothandelsmarkt en
dat prijzen vooral zijn gestegen door toename in risico’s voor leveranciers.

Wel kan het zo zijn dat individuele leveranciers hogere prijzen hanteren, gezien leveranciers
verschillende bedrijfsmodellen hebben en ook verschillende contracten aanbieden. Daarom
loont het voor consumenten om contracten goed te vergelijken, bijvoorbeeld via een
prijsvergelijker, en over te stappen.

Vraag 8 en 9

Waarom zijn energieleveranciers op dit moment niet verplicht om hun prijsopbouw en
gemiddelde marges per contractvorm transparant te publiceren in een gestandaardiseerd
format, zoals in de initiatiefnota wordt voorgesteld?

Bent u bereid om alsnog over te gaan tot een wettelijke verplichting tot periodieke
transparantie over prijsopbouw en marges voor energieleveranciers, vergelijkbaar met
het voorstel uit de initiatiefnota (beslispunt5?

Antwoord 8 en 9

Gedetailleerde prijsopbouw en marges betreft concurrentiegevoelige informatie. Als
deze informatie publiek wordt, neemt het risico op (prijs)afstemming toe. Daarom is
een dergelijke publicatieverplichting niet wenselijk. Wel kan de ACM bij het huidige
tarieventoezicht toezien op verschillende componenten van het gehanteerde tarief.
Zo krijgt zij maandelijks informatie over de inkoopkosten, de risicopremies en de
brutomarge van energieleveranciers. De tarieven van leveranciers kunnen om verschillende
redenen afwijken, het is aan de onafhankelijke toezichthouder ACM om erop toe te zien
dat er geen onredelijke tarieven worden gehanteerd.

De Energiewet verplicht leveranciers om de relevante informatie aan te leveren wanneer
een tarief wijzigt of er een nieuw product wordt aangeboden, opdat de ACM haar wettelijke
taak zorgvuldig kan uitvoeren. Zoals hiervoor benoemd, geldt bovendien dat in de Energiewet
is opgenomen dat een energieleverancier die elektriciteit of gas levert aan een consument
zijn prijzen en voorwaarden op een dusdanige wijze moet presenteren dat consumenten
in staat zijn om voor het sluiten van een overeenkomst prijzen en voorwaarden van
verschillende leveranciers onderling te vergelijken. Deze grondslagen zorgen er tezamen
voor dat transparantie over prijsopbouw voldoende geborgd is in de Energiewet.

Vraag 10

Wat doet de ACM momenteel met de constateringen over deze dure leveranciers? Wordt
hierop gehandhaafd, en zo ja, op welke wijze?

Antwoord 10

Het uitgangspunt van de regelgeving en het toezicht van de ACM is dat energieleveranciers
de kosten die zij maken, mogen doorberekenen aan hun klanten. Zij mogen hierbij zelf
hun prijs bepalen, mits deze redelijk is. De ACM kan handhavend optreden bij onredelijke
tarieven, daartoe kan de ACM verschillende instrumenten inzetten, zoals een bindende
aanwijzing of een boete. Hierbij speelt mede een rol hoeveel klanten op een bepaald
contract zitten.

Vraag 11

Bent u bereid een maximale marge of prijsplafond te overwegen voor modelcontracten
in de energiemarkt, gezien het gebrek aan transparantie en het maatschappelijke belang
van toegang tot betaalbare energie?

Antwoord 11

Het principe van de introductie van het modelcontract, dat door alle vergunninghoudende
energieleveranciers aan kleinverbruikers wordt aangeboden, is dat er voor consumenten
een basis in de markt is aan vergelijkbare energiecontracten. Transparantie staat
daarbij voorop: het modelcontract bevat voor elke leverancier dezelfde voorwaarden.
Omdat in de modelcontracten geen ruimte is voor energieleveranciers voor eigen invulling,
bijvoorbeeld ten aanzien van frequentie van tariefwijzigingen, biedt deze contractvorm
minder kansen ten aanzien van concurrentie tussen energieleveranciers, waardoor de
tarieven hoger kunnen uitvallen. Net als bij alle andere contractvormen, ziet de ACM
erop toe of de tarieven in de modelcontracten redelijk zijn.

Het opleggen van een maximale marge of prijsplafond is strijdig met de Europese regelgeving
over energiemarkten gezien dit niet passend is binnen het principe van vrije prijsvorming.

Vraag 12

Bent u voornemens om structureel maandelijks een overzicht te publiceren van deze
prijsverschillen, niet alleen ter vergelijking, maar met vermelding van gemiddelde
marges en beleidsaanbevelingen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 12

De maandelijkse Energiemonitor van de ACM voorziet hier reeds in. In deze maandelijkse
Energiemonitor worden maandelijks diverse marktontwikkelingen gepresenteerd, zoals
prijsverschillen tussen energiecontracten, maar ook de kostenopbouw van energiecontracten.