Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Beckerman en Van Kent over “de aanhoudende problemen van gedupeerde Groningers met het kwijtraken van toeslagen of kwijtschelding en extra belastingheffingen als gevolg van de schadevergoedingen die zij ontvangen”

Antwoord van Staatssecretaris Van Marum (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties)
en van Staatssecretaris Nobel (Sociale Zaken en Werkgelegenheid), mede namens de Staatssecretarissen
van Financiën (ontvangen 25 april 2025). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar
2024–2025, nr. 1650.

Vraag 1 en 2

Sinds 2018 trekt de Tweede Kamer aan de bel over het feit dat gedupeerde Groningers
toeslagen of kwijtschelding kwijtraken en extra belasting moeten betalen als gevolg
van schadevergoeding en compensatie die zij ontvangen; erkent u dat deze problemen
nog steeds niet zijn opgelost?

Waarom duurt het zo lang om deze problemen op te lossen? Per wanneer wilt u deze problemen
wel oplossen?

Antwoord 1 en 2

Het kabinet hanteert sinds 2018 de lijn dat mensen geen fiscale gevolgschade zouden
moeten oplopen en hun toeslagen niet zouden moeten verliezen als gevolg van ontvangen
schadevergoedingen uitgekeerd door het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) en
de Nationaal Coördinator Groningen (NCG). Dit is in antwoorden van 16 juli 2018 op
Kamervragen door de Minister van Economische Zaken en Klimaat, mede namens de Staatssecretaris
van Financiën, aangegeven1 en in de brief van de Minister van Economische Zaken en Klimaat van 9 september 20202 nogmaals bevestigd. Fiscale gevolgen hebben ook nog steeds onze aandacht.

In hoofdzaak is het beleid op dit thema: voorkomen waar dat kan. Waar dat niet kan,
kunnen het IMG en de NCG de gevolgen voor bewoners compenseren. Zoals al in de brief
van 28 oktober 2024 aangegeven,3 hebben wij hiernaast nog een aantal maatregelen getroffen om fiscale gevolgen zo
veel mogelijk te voorkomen, waaronder:

– Tegemoetkomingen in natura (bijv. versterking of daadwerkelijk herstel) hoeven bewoners
niet op te geven als box-3 bezetting voor de inkomstenbelasting. Hiervoor is per 1 januari
2025 in de inkomstenbelasting een vrijstelling in box 3 voor bepaalde vermogensrechten
geïntroduceerd die terugwerkt naar de inwerkingtreding van de Tijdelijke wet Groningen
per 1 januari 2020, respectievelijk naar de wijziging van die wet per 1 juli 2023.

– De NCG houdt rekening met de peildatum waarop het vermogen voor de vermogensrendementsheffing
in de inkomstenbelasting wordt bepaald (1 januari).

– Bewoners kunnen kosteloos een financieel adviseur aanvragen, die hen helpt bij financiële
vragen als gevolg van schadeherstel en versterking. Via de websites van het IMG en
de NCG kunnen bewoners hier meer informatie over vinden.

– Gemeenten en waterschappen hebben de mogelijkheid – als iemand niet in aanmerking
komt voor kwijtschelding − om niet over te gaan tot innen. Deze afweging wordt op
gemeentelijk niveau of op niveau van het waterschap gemaakt. Hoewel dit raakt aan
de autonomie van gemeenten en waterschappen waar ik niet in kan treden, is uit contacten
met de betreffende gemeenten en het betreffende waterschap gebleken dat ze deze mogelijkheid
in het geval van schadevergoeding door het IMG en de NCG welwillend toepassen.

– Ook geldt dat smartengeld, zoals de vergoeding van immateriële schade door het IMG,
kan worden aangegeven als bijzonder vermogen en dan niet meegeteld wordt bij het vermogen
voor toekenning van toeslagen.

Daar waar het niet lukt om fiscale gevolgschade ten gevolge van schadevergoedingen
en vergoedingen uit de versterkingsoperatie te voorkomen, kunnen het IMG en de NCG
de fiscale gevolgschade en verlies van bijvoorbeeld toeslagen compenseren.

Aanvullend op de maatregelen die in oktober genoemd zijn, voeren wij doorlopend gesprekken
met verschillende instanties om te kijken of er nog meer mogelijk is.

Zoals gezegd kunnen wij niet altijd voorkomen dat bewoners in eerste instantie te
maken krijgen met fiscale gevolgschade.

Iedere individuele situatie is immers verschillend.

Bewoners kunnen verschillende soorten toeslagen en kwijtscheldingen ontvangen, ieder
met verschillende regels over bijvoorbeeld het maximale vermogen dat iemand mag hebben.

Daarom luisteren wij goed naar alle signalen die wij ontvangen over fiscale gevolgschade
en hebben het IMG en de NCG aandacht voor individuele situaties.

Vraag 3

In december 2024 werd motie-Beckerman c.s. aangenomen om «problemen die gedupeerden
ervaren met belastingen en kwijtscheldingen te voorkomen en aan te pakken», welke
stappen zijn daarna gezet?4 Welke stappen worden nog gezet?

Antwoord 3

Met de brief van 28 oktober 2024 is de Kamer geïnformeerd over alle maatregelen die
zijn genomen om te voorkomen dat gedupeerden fiscale gevolgen ondervinden van vergoedingen
voor schade of versterking.

In de beantwoording is ook aangegeven wat wel en niet mogelijk is in deze aanpak en
welke acties nog lopen.

Sinds de motie Beckerman c.s.5 zijn op ambtelijk niveau opnieuw gesprekken gevoerd met betrokken instanties om te
bezien of er nog andere mogelijkheden zijn. Ten eerste wordt onderzocht hoe verlies
van toeslagen nog meer kan worden voorkomen. Ook wordt bekeken of de afspraak dat
vergoedingen van het IMG en de NCG niet worden gerekend tot de middelen voor het toekennen
van bijstand kan worden verankerd in onder andere de Participatiewet, of daarop gebaseerde
regelgeving. Ten derde is de Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
– Herstel Groningen in contact met de gemeenten en waterschappen in het aardbevingsgebied.
Zij gaan over de kwijtscheldingen van lokale heffingen, die geïnd worden door het
Noordelijk Belastingkantoor.

Tot slot heb ik het IMG en de NCG gevraagd extra aandacht te hebben voor fiscale gevolgen
en de communicatie hierover. Bijvoorbeeld door bewoners beter te informeren over de
mogelijkheid van financiële bijstand of compensatie.

Vraag 4 t/m 7

Erkent u dat veel gedupeerden niet weten dat zij recht hebben op compensatie als ze
toeslagen, kwijtschelding of inkomen verliezen of extra belasting moeten betalen als
gevolg van bedragen die ze ontvangen voor schade of versterking?

Kent u het zeer zorgelijke signaal dat ook bij veel instanties en medewerkers van
instanties niet bekend is dat gedupeerden die kwijtschelding kwijtraken hiervoor gecompenseerd
kunnen worden door het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) en/of de Nationaal
Coördinator Groningen (NCG)?

Erkent u dat de website van de Belastingdienst wel vermeldt dat gedupeerden mogelijk
extra belasting moeten betalen, maar niet vermeldt dat dit gecompenseerd kan worden?6 Deelt u de mening dat duidelijk moet worden gemaakt dat hier compensatie voor is?

Erkent u voorts dat mogelijk veel meer inwoners financieel gedupeerd zijn dan tot
nu toe bekend is?

Antwoord 4 t/m 7

Wij vinden het belangrijk dat bewoners weten dat zij voor fiscale gevolgschade gerelateerd
aan vergoedingen voor schade en versterking terecht kunnen bij het IMG en de NCG.
Het IMG en de NCG communiceren hier al over op hun websites. De signalen dat bewoners
en medewerkers van instanties niet bekend zouden zijn met de mogelijkheden tot compensatie,
herkennen wij niet direct.

Bij het IMG en de NCG is op dit moment een beperkte hoeveelheid gevallen bekend. Het
IMG ontvangt ongeveer 5 aanvragen voor vergoeding van fiscale gevolgschade per jaar
en heeft tot nu toe één keer een aanvraag gekregen in verband met het verlies van
toeslagen.

Bij de NCG zijn zes meldingen bekend van verlies van toeslagen.

Ook vanuit gemeenten, waterschappen en maatschappelijke organisaties hebben wij weinig
tot geen signalen ontvangen over fiscale gevolgschade of verlies van toeslagen of
kwijtscheldingen.

Het kan natuurlijk zo zijn dat er meer gevallen bestaan.

Daarom blijven wij in gesprekken met bewoners en instanties actief vragen naar signalen.

Wel erkennen wij dat de communicatie over de mogelijkheden voor bewoners die fiscale
gevolgschade ondervinden verbeterd kan worden.

Hiervoor is aandacht gevraagd bij verschillende instanties, waaronder het IMG, de
NCG en de Belastingdienst.

Vraag 8

Kunnen mensen zich met terugwerkende kracht melden? Zo ja, hoe lang gaat dat terug?
Wilt u zich inzetten om zoveel mogelijk gedupeerden deze kans te geven?

Antwoord 8

Ja, mensen kunnen zich met terugwerkende kracht melden.

Zoals in het antwoord op vragen 1 en 2 aangegeven, is het sinds 2018 beleid van opeenvolgende
kabinetten om fiscale gevolgschade zoveel mogelijk te voorkomen. Waar dit niet kan,
wordt fiscale gevolgschade gecompenseerd door het IMG en de NCG. De mogelijkheid om
fiscale gevolgschade te vergoeden is vastgelegd in de Regeling Tijdelijke wet Groningen
(TwG). Voor vergoeding van materiële schade die het gevolg is van fysieke schade en
overlastvergoeding, waar fiscale gevolgschade toe gerekend wordt, is sinds 1 juli
2020 een wettelijke basis.

Vraag 9

Erkent u dat de regeling voor gevolgschade/bijkomende kosten nu moeilijk vindbaar
is op met name de website van het IMG?

Antwoord 9

Ja, dit heeft de Staatssecretaris Herstel Groningen onder de aandacht gebracht bij
het IMG.

Het IMG heeft aangeven de informatie over fiscale gevolgen te verduidelijken.

Vraag 10

Welke stappen wilt u zetten om te zorgen dat bij inwoners, instanties en gemeentes
bekend is dat er regelingen zijn om gedupeerden te compenseren voor gevolgschade?

Antwoord 10

Zie het antwoord op vragen 4 t/m 7, en op vragen 8 en 9.

Vraag 11

Met het uitkeren van bedragen wordt weliswaar rekening gehouden met de peildatum voor
belastingen, maar erkent u dat dit geen afdoende oplossing is omdat gedupeerden niet
onder tijdsdruk moeten worden gezet om compensatiegeld uit te geven?

Antwoord 11

Wij erkennen dat deze oplossing niet volledig kan voorkomen dat bewoners fiscale gevolgschade
ondervinden, en zijn het ermee eens dat bewoners ruim de tijd moeten krijgen om hun
vergoeding van het IMG of de NCG uit te geven.

Daarbij merken wij op dat het in algemene zin aan de bewoner is om een afweging te
maken over de besteding daarvan.

Een aantal van de vergoedingen is specifiek bedoeld voor het herstellen van bijvoorbeeld
schade, en daar moet een bewoner ruim de tijd voor krijgen. Het staat de bewoner ook
vrij om dit geld aan andere zaken uit te geven, of te sparen. Als iemand ervoor kiest
om deze vergoeding niet te besteden aan het herstel van diens woning of anderszins
uit te geven, maar aan te houden als vermogen, roept dat de vraag op tot welk moment
het nog redelijk is de fiscale gevolgen daarvan te compenseren.

Het IMG en de NCG passen hierin maatwerk toe.

Vraag 12

Deelt u de mening dat het onwenselijk is dat gedupeerden extra belasting moeten betalen
of toeslagen of kwijtschelding verliezen en daarna zelf weer compensatie moeten aanvragen?
Zo nee, waarom niet? Kunt u, net zoals bij de toeslagenaffaire is gedaan, zorgen dat
dit beter geregeld wordt voor gedupeerden?

Antwoord 12

Ja, daarom hebben wij zoals aangegeven in het antwoord op vragen 1 en 2 maatregelen
getroffen en proberen wij deze situaties zo veel als mogelijk te voorkomen en wordt
er nog gekeken naar aanvullende mogelijkheden.

Een generieke regeling biedt niet altijd een ideale oplossing.

Een ontvanger van een vergoeding zou, ook bij bijvoorbeeld een vermogensuitzondering
bij Dienst Toeslagen, zelf extra informatie moeten verstrekken en specifiek om een
uitzondering moeten vragen. Dit zorgt voor een administratieve last bij de burger,
waarbij IMG en NCG wel kunnen helpen, door het vergoeden van een financieel adviseur.

Vraag 13

In oktober 2024 antwoordde u op vragen van de SP dat meer gedupeerden problemen zullen
ervaren met het kwijtraken van toeslagen omdat de NCG vaker bedragen uitkeert aan
gedupeerden.7 Welke stappen zijn gezet om deze problemen te voorkomen en op te lossen?

Antwoord 13

Zie mijn antwoord op vraag 3.

Vraag 14

Wilt u de suggestie overnemen om voortaan in alle brieven van de NCG en IMG over toekenning
van bedragen een zin op te nemen waarin staat dat gedupeerden ten eerste recht hebben
op kosteloos financieel advies en ten tweede gevolgschade/bijkomende kosten als ze
kwijtschelding, toeslagen of inkomen verliezen of extra belasting moeten betalen?
Zo nee, waarom niet?

Antwoord 14

Ja, wij onderschrijven dat het belangrijk is dat gedupeerden in besluiten actief worden
gewezen op de mogelijkheden voor deskundige bijstand, waaronder financieel advies.
De NCG zal dit voor de zomer opnemen in besluiten over toekenning. Het IMG zal dit
naar verwachting in de tweede helft van 2025 aangepast hebben in hun besluiten.

De Staatssecretaris Herstel Groningen neemt de suggestie om ook actief te verwijzen
naar gevolgschade en bijkomende kosten mee in de gesprekken met het IMG en de NCG.

Vraag 15

Is u bekend of er wellicht ook mensen door schadevergoedingen en compensatieregelingen
in de problemen gekomen zijn met minimaregelingen van gemeenten? Is u bekend dat mensen
problemen hebben gekregen met hun bijstandsuitkering door de schadevergoeding?

Antwoord 15

We hebben geen signalen ontvangen dat schadevergoedingen en compensatieregelingen
hebben geleid tot problemen met de minimaregelingen van gemeenten. Mocht dat wel het
geval zijn dan hebben gemeenten de beleidsruimte om de lokale regelingen hierop aan
te passen.

Voor de bijstand kunnen gemeenten volgens artikel 31, tweede lid, onderdeel m, van
de Participatiewet, op basis van een individuele beoordeling, materiële en immateriële
schadevergoedingen uitzonderen van de middelen.

De betrokken gemeenten maken hier ook al gebruik van. Daarnaast hebben de gemeenten
op ambtelijk niveau het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid verzocht om
de schadevergoedingen landelijk uit te zonderen van de middelen (inkomen en vermogen)
die in aanmerking worden genomen bij het recht op bijstand.

Hierover zijn we in gesprek met gemeenten.

Vraag 16

Is de immateriële schadevergoeding al toegevoegd aan de lijst met vergoedingen die
geen invloed hebben op de Participatiewet? Zo nee, bent u bereid dit te doen?

Antwoord 16

Nee, de NCG en IMG staan nu niet op de lijst.

Momenteel wordt verkend of het wenselijk en noodzakelijk is om de uitzondering generiek
vast te leggen in betrokken regelgeving.

Daarbij wordt een integrale afweging gemaakt waarbij ook alle toeslagen en de eigen
bijdrage voor de Wet langdurige zorg (Wlz) worden betrokken.

De ministerraad besluit uiteindelijk over nieuwe uitzonderingen.

Vraag 17

Bent u bereid om ervoor te zorgen dat in lijn met de motie-Van Kent inzake schadevergoedingen
en smartengeld kwijtschelding via het Noordelijk Belastingkantoor van toepassing wordt
bij deze immateriële schadevergoeding?8 Zo ja, hoe gaat u dit samen met het Noordelijk Belastingkantoor regelen? Zo nee,
waarom niet?

Antwoord 17

De gedupeerde krijgt mogelijk kwijtschelding van lokale heffingen, zoals gemeentebelasting
en waterschapsbelasting.

Dit is het geval als de gedupeerde niet over betalingscapaciteit en vermogen beschikt
om de openstaande schuld aan heffingen te voldoen.

Voor kwijtschelding van lokale heffingen geldt dat tot een bepaald bedrag aan financiële
middelen (hieronder valt hetgeen dat op de bank- en spaarrekening staat) niet als
bezitting in aanmerking wordt genomen, de zogenaamde spaargeldnorm.

Als de gedupeerde meer geld op zijn (spaar)rekening heeft staan dan de vastgestelde
norm, bijvoorbeeld door een schadevergoeding, kan het voorkomen dat deze gedupeerde
niet (langer) in aanmerking komt voor (volledige) kwijtschelding van zijn lokale heffingen.

Om te voorkomen dat de gedupeerde door het ontvangen van vergoedingen van het IMG
en de NCG het recht op kwijtschelding van lokale heffingen verliest, zijn er in overleg
met gemeenten en het waterschap verschillende waarborgen ingebouwd. Hierover is uw
Kamer geïnformeerd in de brief over fiscale gevolgschade van 28 oktober 2024.

Gemeenten en waterschappen hebben de mogelijkheid – als iemand niet in aanmerking
komt voor kwijtschelding – om in voorkomende situaties niet over te gaan tot het innen.

Deze afweging wordt op gemeentelijk niveau of op niveau van het waterschap gemaakt.
Hoewel dit raakt aan de autonomie van gemeenten en waterschappen waar wij niet in
kunnen treden, is uit contacten met de betreffende gemeenten en het betreffende waterschap
gebleken dat ze deze mogelijkheid in het geval van schadevergoeding door het IMG en
de NCG welwillend toepassen.

Gemeenten en het waterschap benaderen bewoners actief om na te gaan of het teveel
aan vermogen samenhangt met de schadeafhandeling door het IMG en/of de versterkingsoperatie
door de NCG.

Als dit onverhoopt niet gebeurt, kunnen gedupeerden waarvan de aanvraag voor kwijtschelding
van lokale heffingen is afgewezen, dit kenbaar maken bij het Noordelijk Belastingkantoor.
Het Noordelijk Belastingkantoor, voert de inning van de lokale heffingen namens de
desbetreffende gemeenten en het desbetreffende waterschap uit.

Vraag 18

Kunt u deze vragen beantwoorden voor het commissiedebat Herstel Groningen op 19 maart
aanstaande?

Antwoord 18

Omdat dit complexe thema vraagt om betrokkenheid van verschillende partijen, is dit
helaas niet gelukt.