Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Teunissen en Hirsch over het EU-Mercosur-akkoord

Antwoord van Minister Klever (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp) (ontvangen
16 april 2025)Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2024–2025, nr. 1719

Vraag 1, 4, 6, 7, 10, 12–15, 18–28 en 30

Komt u conform de toezegging in uw brief van 16 december (Kamerstuk 31 985, nr. 85) begin 2025 met een kabinetsappreciatie over het EU-Mercosur-akkoord, waarin wordt
ingegaan op de voor- en nadelen, economische en geopolitieke impact, en specifieke
gevolgen voor de Nederlandse landbouw en het bedrijfsleven? Kunt u in de kabinetsappreciatie
ook ingaan op de impact op klimaat, ontbossing, duurzame landbouw, plasticgebruik,
mensenrechten, arbeidsrechten, en zeldzame aardmetalen? Zo nee, waarom niet?

Welke afspraken zijn gemaakt over de handel in bestrijdingsmiddelen? Klopt het dat
importtarieven worden verlaagd of afgeschaft voor bestrijdingsmiddelen die in de EU
niet gebruikt mogen worden? Zo ja, wat betekent dit voor de export van bestrijdingsmiddelen
naar Mercosur-landen? Is een toename in gebruik daar te verwachten? Zo nee, waarom
niet? Zo ja,

– welke gezondheidsrisico’s spelen hierbij?

– hoe past dit binnen internationale afspraken zoals het Biodiversiteitsverdrag?

– hoe past dit binnen het EU-voedselbeleid, dat het gebruik van bepaalde pesticiden
wil beperken?

Hebben de afspraken over duurzaamheid invloed op de manier waarop rundvlees en kippenvlees
in de Mercosur-landen geproduceerd zullen worden? Zo ja, kunt u dat toelichten? Zo
nee, waarom niet?

Hebben de afspraken over duurzaamheid invloed op de export van rundvlees en kippenvlees
door Mercosur-landen naar de EU? Zo nee, waarom niet? Zo ja, kunt u dat toelichten?

Op welke manier zouden de klimaatafspraken in het verdrag een positieve invloed moeten
hebben op het tegengaan van klimaatverandering? Is het realistisch om enig positief
effect te verwachten? Zo ja, kunt u dat toelichten?

Welke afspraken maakt het verdrag over de fossiele industrie en haar financiering
door private en publieke financiering? Hoe draagt het akkoord bij aan het pad weg
van fossiel, uitgezet bij COP28?

Kunt u bevestigen dat artikel 56 van de verdragstekst over duurzaamheidsmaatregelen
een voorkeursbehandeling («favorably considered») voor Mercosur-landen betekent bij
de risicobeoordeling van ontbossing binnen de EU-ontbossingswet (EUDR)? Zo nee, hoe
moet dit artikel dan gelezen worden?

Hoe rijmt een voorkeursbehandeling op het gebied van ontbossing zich met de bevindingen
van experts dat het Mercosur-verdrag de ontbossing zal doen toenemen in de Mercosur-regio,
en het gegeven dat Brazilië, Paraguay en Argentinië tot de top tien van landen met
de hoogste ontbossing behoren? Hoe draagt deze voorkeursbehandeling bij aan het behalen
van de wettelijke doelstelling dat de EU zo min mogelijk bijdraagt aan ontbossing
en bosdegradatie in de hele wereld?

Kunt u bevestigen dat Argentinië heeft toegezegd de exporttarieven op soja te verlagen
of te schrappen?

Erkent u dat de toename van export van landbouwproducten van Mercosur-landen naar
de EU-ontbossing zal veroorzaken? Kunt u bevestigen dat dit bovenop de groeiende export
naar onder andere China komt met bijbehorende extra ontbossing? Met andere woorden,
kunt u bevestigen dat dit een kwestie is van «én-én», niet «óf-óf»? Zo nee, waarop
baseert u uw analyse?

Heeft u het artikel gelezen van Politico van 20 december 2024: «Mercosur deal risks
weakening EU anti-deforestation rules»?1 Deelt u de analyse dat met het «rebalancing mechanism» de Mercosur-landen tegenmaatregelen
kunnen nemen tegen nieuw EU-beleid om bijvoorbeeld bossen, milieu of klimaat te beschermen?
Zo nee, waarop baseert u deze conclusie?

Geldt de EU-ontbossingswet in dit kader als nieuw beleid, gezien de vertraging die
de wet oploopt? Zo ja, wat zouden de gevolgen van dit «rebalancing mechanism» zijn
voor de EU-ontbossingswet?

Wat gebeurt er als een lid van de Mercosur beleid maakt dat klimaatverandering versneld
tegengaat, maar ingaat tegen de afspraken in het handelsakkoord? Wat gebeurt er als
een lid van de Mercosur beleid maakt dat arbeids- en mensenrechten beter beschermt,
maar ingaat tegen de afspraken in het Verdrag?

Hoe ziet het «rebalancing mechanism» van het verdrag – dat recht geeft op compensatie
voor Mercosur-landen als hun handelsstromen worden beïnvloed door nieuw EU-beleid
– er precies uit? Hoe worden geschillen binnen het «rebalancing mechanism» beslecht?
Hoe garandeert het mechanisme transparantie in de besluitvorming? Welke rol is hierin
weggelegd voor democratische controle door de lidstaten van beide verdragspartijen?
Hoe verhoudt zich dit tot de visie van de Nederlandse regering op transparantie en
democratische besluitvorming?

Kunt u reageren op de argumenten die worden aangedragen in een nieuw juridisch advies
in opdracht van Greenpeace Duitsland2 dat het handelsverdrag leidt tot afzwakking van de EU-ontbossingswet, het Carbon
Border Adjustment Mechanism (CBAM) en de Corporate Sustainability Due Dilligence Directive
(CSDDD)? Kunt u daarbij delen op basis van welke analyses u uw uitspraken doet?

Welke afspraken in het verdrag hebben betrekking op de ondersteuning van de Mercosur-landen
voor implementatie van deze richtlijnen? Hoe bevordert het verdrag de vergroening
van handelsstromen en de economieën van deelnemende partijen?

Kunt u de conclusies van Greenpeace bevestigen dat het EU-Mercosur-verdrag zal leiden
tot lagere handelstarieven en meer handel in plastics, inclusief de export van plastic
producten naar de Mercosur-landen die in de EU verboden zijn, waaronder soorten single
use plastic?3 Zo nee, kunt u dat toelichten met analyses die deze positie onderbouwen? Zo ja, hoe
passen deze tariefverlagingen voor de handel in plastic producten in de ambitie van
de EU om een einde aan plastic afval te maken?

Welke afspraken zijn er gemaakt over duurzame en fatsoenlijke winning en productie
van kritische grondstoffen? In hoeverre zijn die bindend en afdwingbaar? Welke afspraken
zijn er gemaakt om de verwerking van kritieke grondstoffen in de deelnemende Mercosur-landen,
oftewel lokale waardetoevoeging, te versterken?

Welke garanties biedt het verdrag om te voorkomen dat er Amazonewoud verloren gaat
of inheemse gemeenschappen in de verdrukking komen, als gevolg van mijnbouw naar nobium
of andere mineralen die mede dankzij het verdrag naar de EU zouden gaan?

Welke afspraken maakt het verdrag over arbeids- en mensenrechten? Zijn deze afdwingbaar?
Deelt u de analyse van de vakbonden dat het in de overeenkomst ontbreekt aan een robuust
mechanisme om schendingen van de rechten van werknemers uit te sluiten, onder andere
door middel van sancties? Zo nee, kunt u dat toelichten en de analyses waarop u zich
baseert, delen? Zo ja, deelt u dat dit betreurenswaardig is?

Kunt u bevestigen dat de definitieve tekst niet voorziet in een rol voor vakbonden
om toezicht te houden op en te zorgen voor naleving van de fundamentele internationale
arbeidsnormen zoals de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO)? Deelt u dat dit onacceptabel
is en dat sociale partners (werkgevers en vakbonden) hun democratische controlefunctie
moeten kunnen uitoefenen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 1, 4, 6, 7, 10, 12–15, 18–28 en 30

Naar verwachting ontvangt uw Kamer in het voorjaar een kabinetsappreciatie van het
EU-Mercosur akkoord op basis van de conceptteksten van het onderhandelaarsakkoord
van 6 december 2024. Het handelsdeel van het onderhandelaarsakkoord is reeds gepubliceerd
door de Europese Commissie, maar het buitenlandpolitieke deel nog niet. Voor een volledige
kabinetsappreciatie van het akkoord zijn alle teksten van het onderhandelaarsakkoord
noodzakelijk. Na ontvangst van de kabinetsappreciatie heeft de Kamer de gelegenheid
om desgewenst in debat te gaan met het kabinet over het akkoord, alvorens sprake is
van besluitvorming door de Raad. Naar verwachting worden de definitieve teksten van
het EU-Mercosur akkoord rond de zomerperiode door de Europese Commissie aan de Raad
voorgelegd ter besluitvorming en vindt besluitvorming plaats in het najaar.

In de kabinetsappreciatie zal worden ingegaan op de voor- en nadelen van het EU-Mercosur
akkoord, waaronder de gevolgen voor de Nederlandse economie en specifiek de landbouwsector,
het bredere geopolitieke belang en de afspraken in het onderhandelaarsakkoord over
o.a. duurzaamheid (zoals over de werking van de Overeenkomst van Parijs als essentieel
element van het verdrag en de EU-verordening voor ontbossingsvrije producten), arbeidsrechten,
mensenrechten, en kritieke grondstoffen, markttoegang (zoals exportheffingen en handel
in bestrijdingsmiddelen en plastic), productiestandaarden, en geschillenbeslechting
(waaronder het rebalancing mechanism).

Vraag 2

Wanneer wordt de update van het Wageningen-rapport over het EU-Mercosur verdrag met
de Kamer gedeeld? Klopt het dat dit rapport al sinds 31 december klaar is, zoals vermeld
staat op de website van de WUR4?

Antwoord 2

De actualisatie van het onderzoek naar de mogelijke effecten van het EU-Mercosur akkoord
op de Nederlandse economie en specifiek de landbouwsector zit in de afrondende fase
en wordt binnenkort aangeboden aan uw Kamer.

Vraag 3

Kunt u toelichten wat de verschillen in regelgeving zijn omtrent bestrijdingsmiddelen
en bescherming van landbouwdieren tussen de Mersosur-landen en Nederland? Kunt u bevestigen
dat deze verschillen een concurrentienadeel voor Nederlandse boeren veroorzaken als
de grenzen voor deze producten verder opengaan? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 3

Nederland en de Mercosur-landen hebben eigen regelgeving over het gebruik van bestrijdingsmiddelen5 en omtrent het welzijn van dieren in de veehouderij.6 Vanzelfsprekend zitten er verschillen in die wetgeving, op het gebied van gewasbescherming
bijvoorbeeld vanwege klimatologische omstandigheden. Verschillen in regelgeving betekenen
niet per definitie dat de EU-standaarden hoger of beter zijn dan in derde landen.
Hier wordt verder op ingegaan in de kabinetsappreciatie. Daarnaast kijkt het kabinet,
conform het regeerprogramma, in Europees verband naar de mogelijkheden om eisen te
stellen aan de invoer van producten die niet binnen de EU mogen worden geproduceerd.

Vraag 5

Zijn de afspraken over duurzaamheid bindend en afdwingbaar? Zo ja, op welke manier
zijn ze afdwingbaar? In hoeverre zijn er sancties mogelijk bij overtredingen? Kunt
u dat toelichten?

Antwoord 5

Afspraken over duurzaamheid in handelsakkoorden zijn bindend volgens de regels van
het internationaal verdragsrecht. Hier wordt verder op ingegaan in de kabinetsappreciatie.

Vraag 8

Wat is bekend over de reservering van 1 miljard euro van de Europese Commissie om
de negatieve gevolgen van het EU-Mercosur-verdrag voor Europese boeren te compenseren?
Klopt het dat de Europese Commissie niet van plan is om dit geld te gebruiken, omdat
de Commissie volgens een woordvoerder «erop vertrouwt dat het akkoord correct zal
werken en geen marktverstoring zal veroorzaken»7? Zo nee, kunt u dat dan toelichten?

Antwoord 8

De Europese Commissie is voornemens een voorstel te doen voor de oprichting van een
fonds van EUR 1 miljard ter compensatie van Europese boeren voor onvoorziene gevolgen
van het EU-Mercosur akkoord. Dit is op 13 februari jl. bevestigd door Commissaris
Šefčovič in het Europees Parlement.8 De Europese Commissie heeft nog geen voorstel gedaan over hoe dit fonds zal worden
vormgegeven. Volgens de Europese Commissie is het inderdaad onwaarschijnlijk dat Europese
boeren naar aanleiding van de mogelijke toepassing van het EU-Mercosur akkoord compensatie
nodig zullen hebben. Naar verwachting publiceert de Europese Commissie binnenkort
een economische analyse over de mogelijke impact van het EU-Mercosur akkoord.

Vraag 9

Kunt u bevestigen dat er geen bindende en afdwingbare afspraken over klimaatbeleid
zijn vastgelegd, behalve de mogelijkheid om delen van het verdrag op te schorten als
een tegenpartij uit het klimaatakkoord stapt?

Antwoord 9

Afspraken over duurzaamheid in handelsakkoorden zijn bindend volgens de regels van
het internationaal verdragsrecht. Dat geldt ook voor afspraken over klimaat. Hier
wordt verder op ingegaan in de kabinetsappreciatie.

Vraag 11

Hoe vaak heeft de EU-handelsverdragen opgeschort, omdat een tegenpartij afspraken
over duurzaamheid of mensenrechten schond?

Antwoord 11

De EU heeft nog nooit een handelsakkoord opgeschort vanwege de schending van afspraken
over duurzaamheid of mensenrechten door de andere verdragspartij. Er zijn wel voorbeelden
van onderhandelingen of goedkeuringsprocedures die (tijdelijk) zijn stilgelegd om
politieke redenen, zoals het EU-China Comprehensive Agreement on Investment en het EU-Thailand akkoord. Ook zijn er voorbeelden van het gebruik van de geschillenbeslechting
onder duurzaamheidshoofdstukken in handelsakkoorden, zoals in het geval van het geschil
met Zuid-Korea over de effectieve implementatie van ILO-conventies over arbeidsstandaarden.

Vraag 16 en 17

Kunt u bevestigen dat de EUDR niet van toepassing is op savannes, waar juist de grootste
ontbossing plaatsvindt voor de teelt van soja in de Mercosur-landen? Zo nee, waarop
baseert u dat?

Kunt u bevestigen dat de EU-ontbossingwet de ontbossing voor de aanleg van suikerriet
en daarmee bio ethanol niet tegengaat, terwijl dit verdrag gaat leiden tot een grote
toename van de export van zowel suiker als bio ethanol naar de EU?

Antwoord 16 en 17

In reactie op de vragen 16 en 17 kan het kabinet bevestigen dat de EU-verordening
voor ontbossingsvrije producten (EUDR) niet van toepassing is op savannes en dat suikerriet
niet valt onder de EUDR. De EUDR heeft betrekking op bos-ecosystemen en geldt voor
goederen die worden gezien als voornaamste aanjager van ontbossing en bosdegradatie.
Dit zijn: runderen, oliepalm, soja, cacao, koffie, rubber en hout. De verordening
geldt ook voor een aantal daarvan afgeleide producten zoals leer, chocolade en meubels.
In de verordening wordt aangegeven dat in het licht van de voetafdruk van de Europese
Unie op natuurlijke ecosystemen die geen bos zijn, de Europese Commissie zal evalueren
of het toepassingsgebied van deze verordening moet worden uitgebreid tot andere beboste
gebieden en, in voorkomend geval, een wetgevingsvoorstel daartoe moet indienen. Deze
evaluatie wordt verwacht in juni 2025.

Vraag 29

Welke effecten heeft het verdrag op de publieke sector in Mercosur-landen? Klopt het
dat het verdrag voorziet in de privatisering van diensten in de publieke sector zoals
de watervoorziening en aanleg van wegen? Hoe schat het kabinet de effecten op lokale
bedrijven in Mercosur-landen die zullen moeten concurreren met Europese multinationals?

Antwoord 29

Zoals alle EU-handelsakkoorden voorziet het concept EU-Mercosur akkoord niet in de
privatisering van diensten. Publieke autoriteiten behouden de beleidsruimte om publieke
diensten te reguleren. Hier wordt verder op ingegaan in de kabinetsappreciatie.

Vraag 31

Als het EU-Mercosur-verdrag als een integraal associatieakkoord wordt voorgelegd aan
de Europese Raad, welke mogelijkheden heeft de Tweede Kamer dan om het verdrag af
te wijzen?

Antwoord 31

Vanuit de Europese Commissie dient duidelijkheid te komen over het voorstel voor de
aard en de vorm van het akkoord. De Raad van de Europese Unie dient hier vervolgens
mee in te stemmen. Hierbij kan sprake zijn van een EU-only akkoord, waarbij de EU en de wederpartij het verdrag ratificeren, of een gemengd
akkoord. Bij een gemengd akkoord dient het verdrag door de EU, de wederpartij, alsmede
alle EU-lidstaten te worden geratificeerd. Nationale parlementen moeten in dat geval
ook de nationale procedures voor de goedkeuring als zelfstandige verdragspartij doorlopen.

In beide gevallen dient Nederland positie in te nemen in de Raad. Zoals aangegeven
in de Kamerbrief van 16 december 20249, zal het kabinet pas een formeel standpunt innemen in de Raad, nadat de Kamer de
gelegenheid heeft gehad om desgewenst met het kabinet in debat te gaan op basis van
de kabinetsappreciatie. Daarnaast betekent een gemengd akkoord in Nederland dat de
Tweede Kamer en de Eerste Kamer het akkoord dienen goed te keuren alvorens het door
Nederland geratificeerd kan worden.

Vraag 32

Als het verdrag wordt voorgelegd als een interim-akkoord en een definitief akkoord,
welke mogelijkheden heeft de Tweede Kamer dan om het verdrag af te wijzen?

Antwoord 32

In dit geval dient eveneens bezien te worden of sprake zou zijn van een EU-only akkoord of een gemengd akkoord. Zie voor de rol van de Tweede Kamer de beantwoording
onder vraag 31.

Vraag 33

Als het EU-Mercosur verdrag als een integraal associatieakkoord wordt voorgelegd,
is het dan aannemelijk dat het EU-Mercosur «voorlopig» wordt toegepast na ratificatie
door de Europese Raad en het Europees Parlement, maar voor ratificatie door de nationale
parlementen? Kunt u dat toelichten?

Antwoord 33

Dit is op voorhand niet te zeggen. De Raad kan, op voorstel van de Europese Commissie,
besluiten tot de voorlopige toepassing van een verdrag. Deze voorlopige toepassing
kan enkel zien op de onderdelen van het verdrag waarvoor de EU bevoegd is. Deze voorlopige
toepassing kan dus niet zien op onderdelen van het verdrag die exclusieve lidstaatbevoegdheden
bevatten.

Vraag 34

Als het verdrag voorlopig wordt toegepast, wat gebeurt er dan als een nationaal parlement
besluit om tegen ratificatie van het verdrag te stemmen?

Antwoord 34

Mocht een lidstaat vanwege het ontbreken van parlementaire goedkeuring niet ratificeren,
dan treedt het verdrag niet in werking. De voorlopige toepassing van de onderdelen
van het verdrag waarvoor de EU bevoegd is, blijft dan wel doorlopen. De voorlopige
toepassing door de EU kan alleen worden beëindigd door een kennisgeving van de EU
aan de wederpartij, nadat daarover een besluit door de Raad is genomen. Het Europees
Parlement wordt hierover onverwijld geïnformeerd.

Vraag 35

Deelt u de conclusie van juristen van onder andere ClientEarth10 dat het splitsen van het EU-Mercosur-verdrag en daarmee het ontnemen van het vetorecht
van lidstaten voor het EU-deel, in strijd zou zijn met het onderhandelingsmandaat
voor EU-Mercosur en de herbevestiging van de Europese Raad in 2018 dat het verdrag
als gemengd beschouwd wordt? Zo nee, kunt u dat toelichten en de analyses waarop u
zich baseert, delen?

Antwoord 35

De vraag of sprake is van een gemengd akkoord wordt beoordeeld op basis van de inhoud
van de overeenkomst. Wanneer de Europese Commissie een voorstel heeft gedaan, wordt
u over de appreciatie van het voorstel geïnformeerd.

Vraag 36

Kunt u uw antwoorden juridisch onderbouwen met verwijzingen naar de concept-verdragstekst
van het onderhandelaarsakkoord, en met verwijzingen naar geraadpleegde bronnen? Zo
nee, waarom niet?

Antwoord 36

Daar waar relevant zijn de antwoorden voorzien van bronvermelding.

Vraag 37

Kunt u deze vragen beantwoorden vooraf of tegelijkertijd met de kabinetsappreciatie van het akkoord? Zo nee, waarom niet?

Antwoord

Ja.