Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Daniëlle Jansen over het bericht dat supermarkten alcohol dubbel zo vaak in de aanbieding hebben als vier jaar geleden

Antwoord van Staatssecretaris Karremans (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) (ontvangen
4 april 2025).

Vraag 1

Bent u bekend met het onderzoek van Questionmark waaruit blijkt dat het aantal alcoholaanbiedingen
in supermarktfolders tussen 2020 en 2024 is verdubbeld? Wat is uw reactie hierop?1

Antwoord 1

Ja, ik ben bekend met het onderzoek van Questionmark. Het is opvallend dat het aantal
aanbiedingen voor alcoholhoudende drank in folders in vier jaar tijd met 50% is toegenomen.
Dat het aantal aanbiedingen toeneemt, bleek eerder al uit de Superlijst Gezondheid
2024.

Vraag 2

Hoe rijmt u de toename aan supermarktaanbiedingen voor alcohol, waarvoor jongeren
extra gevoelig zijn, met de doelstellingen van het door uw voorgangers geformuleerde
Nationaal Preventieakkoord, waarin supermarkten beloofden gezonde keuzes te stimuleren?
Wat gaat u doen om te voorkomen dat de toename van supermarktaanbiedingen voor alcohol
de doelstellingen van het Nationaal Preventieakkoord ondermijnt?

Antwoord 2

In het Nationaal Preventieakkoord (NPA) is met verstrekkers (waaronder de brancheorganisatie
van supermarkten CBL) en producenten afgesproken dat zij met oplossingen komen om
het bereik en de beïnvloeding van jongeren door alcoholmarketing naar redelijkheid
te beperken.

Supermarkten hebben met hun aanbod en marketing enorme invloed op de keuzes die we
maken. De supermarkt is daarbij één van de vijf plekken waar jongeren het meest in
aanraking komen met marketing. De regels voor alcoholmarketing zijn vastgelegd in
de Mediawet, de Alcoholwet en de Reclamecode voor Alcoholhoudende Dranken (RvA). In
samenwerking met het CBL is vorig jaar in de RvA opgenomen dat reclame in de supermarkt
niet aantrekkelijk mag zijn voor minderjarigen door bijvoorbeeld het bouwen van krattenstadions,
erebogen, actiedisplays met lichteffecten etc. Deze actie volgde uit het NPA en is
een mooie stap. Supermarkten kunnen echter meer doen om de gezonde keuze makkelijker
maken, door alcoholhoudende drank alleen aan te bieden via het alcoholschap en niet
daarbuiten.

Ik werk op dit moment aan een samenhangende preventiestrategie waarin het voorkomen
van problematisch alcoholgebruik wordt meegenomen en partijen als het CBL worden gevraagd
hieraan bij te dragen. Deze maand verwacht ik ook de Monitor Kidsmarketing waarin
het bereik van minderjarigen en de naleving van de RvA wordt meegenomen. Deze monitor
betrek ik bij het maken van nieuwe afspraken over alcoholmarketing binnen de genoemde
preventiestrategie.

Vraag 3

Kunt u per afspraak binnen het Nationaal Preventieakkoord over de promotie van alcohol
door supermarkten aangeven in hoeverre deze wordt nageleefd?

Antwoord 3

Supermarkten zijn gehouden aan de regelgeving voor alcoholmarketing, waaronder de
Reclamecode voor Alcoholhoudende drank (RvA). In de RvA zijn regels opgenomen waar
reclames aan moeten voldoen. De Reclame Code Commissie (RCC) geeft een oordeel over
concrete reclame-uitingen aan de hand van klachten. Uit navraag bij de RCC blijkt
dat er relatief weinig klachten over alcoholreclame bij hen zijn gedaan. De klachten
die tot een uitspraak leiden, betreffen niet vaak reclame van supermarkten. Als na
een klacht blijkt dat een reclame in strijd is met de RvA, volgt over het algemeen
een advies om niet meer op dergelijke wijze reclame te maken. Dit advies wordt in
de meeste gevallen opgevolgd. De afgelopen vijf jaren heeft de RCC 21 klachten ontvangen,
waarbij één klacht (in 2022) ging over (een kortingsactie) in een supermarkt. Ik heb
ook Stichting Verantwoord Alcoholgebruik (STIVA) gevraagd in hoeverre zij zelf meldingen
of signalen krijgt over supermarkten die de RvA niet naleven. STIVA geeft aan dat
ze in 2024 één melding heeft gekregen en dat dit met de supermarkt is opgelost. Zoals
aangegeven in mijn antwoord op vraag 1 en 2 blijf ik zelf monitoren in hoeverre alcoholmarketing
minderjarigen bereikt.

Vraag 4 en 5

Bent u van mening dat zelfregulering binnen de supermarktbranche, waarvoor Nederland
heeft gekozen in tegenstelling tot de meeste andere EU-lidstaten die kozen om de Audiovisuele
Mediarichtlijn te verwerken in wetgeving, voldoende effectief is gebleken om de alcoholpromotie
te beperken? Zo nee, welke concrete aanvullende maatregelen overweegt u?

In hoeverre overweegt u regelgeving om reclame en promotie voor alcoholhoudende dranken
in supermarkten aan banden te leggen, vergelijkbaar met de restricties op tabaksreclame?

Antwoord 4 en 5

Ik ben in afwachting van de Monitor Kidsmarketing en zal deze betrekken bij de uitwerking
van de samenhangende preventiestrategie.

Vraag 6

Bent u bekend met de podcast «Bezopen» gemaakt door Omroep MAX voor NPO Radio 1, waarin
nog een andere vorm van alcoholmarketing die steeds vaker wordt ingezet, namelijk
het gebruik van sociale media en micro-influencers om alcoholproducten onder jongeren
te promoten, wordt besproken?2

Antwoord 6

Ja.

Vraag 7

Hoe beoordeelt u het dat studentenhuizen in ruil voor Instagram-story’s gratis trays
met alcoholische dranken schijnen te ontvangen, ondanks dat hiermee artikel 19 van
de reclamecode schijnbaar gebroken wordt? Hoe beoordeelt u dit in het licht van zelfregulering?

Antwoord 7

Het is op basis van de Alcoholwet verboden om alcoholhoudende drank gratis weg te
geven of met een korting van meer dan 25%. Bij de NVWA die toeziet op verboden prijsacties,
zijn geen signalen over deze praktijk ontvangen. Op basis van dit soort signalen en
meldingen kan de NVWA wel altijd onderzoek starten naar verboden prijsacties. Ook
in de RvA staat dat alcohol niet gratis mag worden weggegeven.

De afgelopen vijf jaar heeft de RCC vijf uitspraken gedaan (waarvan 1 in 2024) over
klachten die betrekking hadden op reclame-uitingen van een selzer-product, deze uitingen
bleken strijdig met de RvA maar gingen niet over het gratis weggeven van alcoholhoudende
drank. STIVA (houder van de RvA) geeft aan dat het destijds om een aantal nieuwe ondernemers
ging die niet (goed) op de hoogte bleken van de regelgeving. Inmiddels zijn deze selzer-bedrijven
overgenomen door grotere producenten die goed aangesloten zijn op de wet- en regelgeving.

Vraag 8

Bent u het ermee eens dat deze vorm van micro-influencermarketing alcoholgebruik onder
jongeren nog verder kan normaliseren en stimuleren, en zo in strijd is met de afspraken
uit het Nationaal Preventieakkoord?

Antwoord 8

Ik heb geen aanwijzingen dat er sprake is van een onwenselijke trend maar ik hou het
via de NVWA in de gaten.

Vraag 9

Gezien het feit dat ongeveer één op de drie van de ondervraagde studenten zelf of
iemand kent die gratis alcohol heeft gekregen in ruil voor promotie, acht u de huidige
regulering van alcoholmarketing voldoende effectief? Welke aanscherping van wetgeving
of handhaving acht u noodzakelijk?3

Antwoord 9

Zie de antwoorden op vraag 7 en 8.

Vraag 10

Hoe kan het toezicht op alcoholmarketing via sociale media worden verbeterd, met name
wanneer deze gericht is op studenten en jongeren?

Antwoord 10

Op basis van de huidige wet- en regelgeving kan niet voorkomen worden dat alcoholmarketing
minderjarigen bereikt als zij een onjuiste leeftijd hebben opgegeven op hun social
media account. Daarom wordt in de literatuur een verbod op online marketing voor alcohol
voorgesteld. Uit de Monitor Kidsmarketing 2023 blijkt dat jongeren nauwelijks gerichte
alcoholmarketing ontvangen, maar dat gelet op bovenstaande praktijk, zij toch met
regelmaat ongewenste alcoholreclame kunnen ontvangen.

Om jongeren beter te beschermen is naar aanleiding van het NPA de RvA in 2024 aangepast
en zijn er strengere regels voor het gebruik van influencers opgenomen. Zo moeten
influencers minimaal 25 jaar zijn, een NIX 18 vermelding gebruiken en zich houden
aan de overige regels van de RvA. De RCC heeft een instrument op basis van kunstmatige
intelligentie ontwikkeld om het bereik van marketing onder minderjarigen te monitoren.
STIVA die namens de alcoholproducenten houder is van de RvA monitort met dit instrument
alle alcoholreclames en alcoholposts op social media. Van 3500 influencers volgt ze
alle social media posts. Van de gevonden posts betreft 1 op de 1000 een alcoholpost
en daarvan voldoet 97% aan de RvA. In de meeste gevallen waarin niet aan de RvA wordt
voldaan, gaat het volgens STIVA om het in de RvA verplichte NIX18-logo dat nog niet
of niet goed gebruikt. Van alle posts wordt 97% gedeeld via Instagram. Instagram heeft
volgens STIVA een goed werkende leeftijdsfilter. STIVA heeft het afgelopen jaar veel
voorlichting gegeven aan producenten, verstrekkers en influencers over de gewijzigde
RvA.

Het Commissariaat voor de Media houdt toezicht op video-uploaders (influencers) met
meer dan 500.000 volgers. Video-uploaders zijn gehouden aan de algemene regels die
gelden voor commerciële boodschappen: ze moeten helder zijn over reclame, rekening
houden met minderjarigen en zich aansluiten bij de Stichting Reclame Code.

Dit neemt echter niet weg dat influencers die verbonden zijn aan een alcoholmerk en
aan de regels voldoen, populair kunnen zijn onder minderjarigen en hen gelet op bovenstaande
praktijk, toch met alcoholmarketing kunnen bereiken. Zoals gezegd hou ik vinger aan
de pols met de Monitor Kidsmarketing en werk ik aan nieuwe afspraken.

Vraag 11 en 12

Bent u bereid wetgeving aan te scherpen om sluikreclame voor alcohol op social media
harder aan te pakken, gezien de maatschappelijke kosten van alcoholschade en de toenemende
invloed van sociale media op het drinkgedrag van jongeren?

Kunt u toezeggen dat u, in navolging op de uiteenzetting die u de Kamer heeft gestuurd,
in de nieuwe integrale preventiestrategie concrete maatregelen opneemt die alcoholreclame
die jongeren bereikt aan banden legt?

Antwoord 11 en 12

Ik constateer dat de alcoholproducenten de RvA hebben aangescherpt om minderjarigen
beter te beschermen tegen online reclame en dat ze zich inspannen voor goede naleving
van de RvA. Zoals hierboven aangegeven, neem ik de uitkomsten van de Monitor Kidsmarketing
mee in de brede samenhangende preventiestrategie die ik binnenkort met u deel.