Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Becker en Michon-Derkzen over het opzetten van een kaasfabriek in Marokko met Nederlandse subsidies voor deradicalisering

Antwoord van Minister Van Weel (Justitie en Veiligheid), mede namens de Staatssecretaris
van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (ontvangen 3 maart 2025)Zie ook Aanhangsel Handelingen,
vergaderjaar 2024–2025, nr. 1230

Vraag 1

Kent u het artikel «Hoe in Marokko een kaasfabriek werd opgezet met Nederlandse subsidies
voor deradicalisering: «Het lijkt één grote misleiding»»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Is het juist dat in de periode 2010 tot en met 2018 door stichtingen in Rotterdam,
waaronder Platform Buitenlanders Rijnmond, geld dat als subsidie is verstrekt voor
de deradicaliseringsaanpak en/of voor integratie, is ingezet voor het opzetten van
een kaasfabriek in Marokko?

Antwoord 2

Hoewel het mij, als Minister van Justitie en Veiligheid, niet past om in te gaan op
individuele strafzaken en vragen over de door de gemeente Rotterdam verstrekte subsidies
in eerste instantie thuis horen in de Rotterdamse gemeenteraad, kan ik u hierover
het volgende berichten. Zoals ook is weergegeven in het persbericht heeft het Openbaar
Ministerie (OM) strafrechtelijk onderzoek gedaan naar fraude met gelden van een aantal
stichtingen.2 Het ging daarbij om feiten van de periode van 2010 tot en met 2018. De stichtingen
waren actief met projecten op het gebied van integratie, re-integratie en preventie
van radicalisering, voornamelijk in en rondom de gemeente Rotterdam en de verdachten
waren direct betrokkenen van deze stichtingen. Het OM heeft in maart 2018 een kopie
van een eerste proces-verbaal aan de gemeente verstrekt (niet zijnde het procesdossier),
opdat de burgemeester kon beoordelen of er maatregelen nodig waren met betrekking
tot de door de gemeente verleende subsidies. Zie voor een nadere toelichting de beantwoording
op vraag 3.

Zoals aangekondigd door gemeente Rotterdam in haar Collegebrief van 11 februari jl.
heeft de gemeente aangekondigd om na te gaan of er bij de subsidieverstrekking aan
deze stichtingen onregelmatigheden te vinden zijn.3

Vraag 3

Is het juist dat de inhoud van de zaak tot 2024 niet bekend is gemaakt, vanwege een
strafrechtelijk onderzoek?

Antwoord 3

Zoals in mijn antwoord op vraag 2 is aangegeven, heeft het OM in maart 2018 een kopie
van een eerste proces-verbaal aan de gemeente verstrekt (niet zijnde het procesdossier),
opdat de burgemeester kon beoordelen of er maatregelen nodig waren met betrekking
tot de door de gemeente verleende subsidies. Het OM laat weten dat de gemeente daarna
door de hoofdofficier van justitie van het Arrondissementsparket Rotterdam in de driehoek
op procesniveau is geïnformeerd over de stand van zaken in het strafrechtelijk onderzoek.
Gezien het feit dat de gemeente geen aangifte van strafbare feiten heeft gedaan en
zich niet als benadeelde partij bij het OM heeft gemeld, bestond er voor het OM geen
basis om op die gronden inhoudelijke informatie met de gemeente te delen. Momenteel
is het OM met de gemeente in gesprek om te bezien welke informatie wel kan worden
gedeeld.

Vraag 4

Is u bekend waarom het OM het in februari 2024 nog opportuun achtte om tot vervolging
over te gaan «om de ernst van misbruik van de stichtingen voor eigen financieel gewin
aan de kaak te stellen» toch drie dagen voor zitting bekend maakte een OM-beschikking
(?) te hebben gesloten met de drie verdachten?

Antwoord 4

Artikel 257a lid 1 van het wetboek van strafvordering bepaalt dat een officier van
justitie een OM-strafbeschikking kan uitvaardigen voor misdrijven waarop niet meer
dan zes jaar gevangenisstraf staat. De OM-strafbeschikking komt, wat haar rechtskarakter
betreft, overeen met een wettelijke veroordeling.4 Een strafbeschikking is een daad van vervolging, waarbij het van belang is om vast
te stellen dat de opgelegde straf eenzijdig door het OM wordt bepaald (in dit geval
de geldboete en taakstraffen die anders ter terechtzitting zouden zijn geëist). De
straf is dus nadrukkelijk niet het resultaat van gesprekken of onderhandelingen met
advocaat of verdachte. Als een verdachte de strafbeschikking niet accepteert, wordt
alsnog een dagvaarding uitgebracht en gaat een dergelijke zaak naar zitting. Een geaccepteerde
strafbeschikking houdt een schuldvaststelling in en staat op het strafblad van de
verdachte.

In de onderhavige zaak liet een aantal verdachten in eerste instantie via hun advocaat
weten geen buitengerechtelijke afdoening te willen overwegen, waarna het OM besloot
tot dagvaarding over te gaan. Vervolgens kreeg het OM het bericht dat een buitengerechtelijke
afdoening alsnog zou worden geaccepteerd, met de strafbeschikking als resultaat.

Vraag 5

Is het juist dat deze OM-beschikking een taakstraf inhoudt tot 140 uur en boetes tot
2.000 euro per persoon, in ruil voor een schuldbekentenis?

Antwoord 5

Van een «ruil voor een schuldbekentenis» is geen sprake. Zoals vermeld in het persbericht
van het OM hebben verdachten inmiddels werkstraffen geaccepteerd variërend van 100
tot 140 uur.5 Daarnaast moeten zij een boete betalen variërend van € 20.000 tot € 25.000». Zie
voor een nadere toelichting op de OM-beschikking de beantwoording op vraag 4.

Vraag 6

Hebben de bestuurders van deze stichting een beroepsverbod opgelegd gekregen? Zo nee,
waarom niet?

Antwoord 6

Nee. In het algemeen geldt dat een strafrechtelijk beroepsverbod ter terechtzitting
als bijkomende straf door het OM kan worden geëist in die gevallen waarin zij vindt
dat een verdachte bijvoorbeeld een aantal jaren niet als bestuurder van een stichting
zou mogen optreden. De rechtbank beslist daar uiteindelijk over. Het beroepsverbod
is een minder effectieve interventie in die gevallen waarin een verdachte niet zelf
gedurende de (gehele) onderzochte periode formeel bestuurder is. Bovendien treedt
een opgelegd beroepsverbod pas in werking na het onherroepelijk worden van de gerechtelijke
uitspraak, dus mogelijk na jaren verder procederen.

Bij de keuze voor de strafbeschikking als afdoeningsmodaliteit in de onderhavige strafzaak
was het feit dat – om bovenstaande redenen – geen beroepsverbod zou worden opgelegd
voor het OM geen reden om hiervan af te zien.

Vraag 7

Wat was het doel van Platform Buitenlanders Rijnmond, conform de statuten? Bestaat
de stichting nog en/of zijn de bestuurders onder een andere stichting actief?

Antwoord 7

Het Platform Buitenlanders Rijnmond (PBR) heeft in 2016 haar naam veranderd in stichting
MESAM. In het uittreksel van de Kamer van Koophandel is opgenomen dat stichting MESAM
participatie en emancipatie bevordert van burgers met extra aandacht voor kwetsbaren
en allochtonen in de Nederlandse samenleving. In maart 2020 is vanwege einde liquidatie
de registratie van de stichting bij de KvK beëindigd.

Vraag 8

Hoeveel geld heeft dit platform de afgelopen vijftien jaar ontvangen aan subsidies
van zowel gemeente als provincie als rijksoverheid of daaraan gelieerde fondsen? Kunt
u dit uitsplitsen? Hoeveel geld hiervan is aantoonbaar gebruikt voor de doelen waarvoor
de subsidie is verstrekt?

Antwoord 8

Sinds de eerste subsidie in oktober 2011 is vanuit de gemeente Rotterdam in totaal
€ 1.980.440,64 aan subsidies vastgesteld voor stichting PBR/MESAM. Deze subsidies
zijn verstrekt voor activiteiten op het gebied van re-integratie, preventie van radicalisering,
en integratie/samenleven.

Vraag 9

Wat voor stichting is de stichting Attanmia en hoeveel geld heeft deze stichting de
afgelopen vijftien jaar ontvangen aan subsidies van zowel gemeente als provincie als
rijksoverheid of daaraan gelieerde fondsen? Kunt u dit uitsplitsen? Hoeveel geld hiervan
is aantoonbaar gebruikt voor de doelen waarvoor de subsidie is verstrekt?

Antwoord 9

Stichting Attanmia maakt zelf kenbaar dat het een non-profit organisatie is die projecten
initieert, ontwikkelt en uitvoert op het gebied van sociale vraagstukken. De stichting
verzorgt interculturele trainingen en verschillende activiteiten met partners uit
het maatschappelijk veld en overheidsdiensten. Hierbij richt de stichting zich op
sociale vraagstukken rondom met name participatie, opvoedingsondersteuning en burgerschap
met projecten ter ondersteuning van voornamelijk allochtone gezinnen in achterstandswijken.

De gemeente Rotterdam heeft in totaal € 264.027 aan subsidies vastgesteld gerelateerd
aan stichting Attanmia in de periode 2014–2017. Deze subsidies zijn verstrekt voor
activiteiten op het gebied van re-integratie, preventie van radicalisering en integratie/samenleven.

De gemeente geeft aan te hebben beoordeeld of de afgesproken diensten, de afgesproken
prestatie bij de toekenning van de subsidie, zijn geleverd. In het proces van subsidieverstrekking
is het niet gebruikelijk dat de partij die een subsidie verstrekt, de administratie
van de ontvangende partij controleert. De vraag hoe de subsidieverstrekking is gelopen
en of er onregelmatigheden zijn te constateren in de vaststelling, verstrekking en
controle op de geleverde dienst, is onderdeel van het onderzoeksvoorstel dat de burgemeester
van Rotterdam aan de gemeenteraad heeft gestuurd.

Vraag 10

Is het juist dat gedupeerde subsidieverstrekkers zoals de gemeente Rotterdam geen
aanspraak meer kunnen maken op een terugvordering vanwege het feit dat termijnen zijn
verlopen? Zo ja, om welke termijnen gaat het?

Antwoord 10

Ik heb van de gemeente Rotterdam begrepen dat het voor hen momenteel niet duidelijk
is of en zo ja, in hoeverre sprake is van benadeling. Mocht na verder onderzoek blijken
dat gemeente Rotterdam is benadeeld, merkt de gemeente in algemene zin op dat voor
terugvordering een termijn van vijf jaar geldt. Dit betekent dat subsidies die voor
2019 zijn vastgesteld niet meer kunnen worden teruggevorderd.

Vraag 11

Hoe is het huidige beleid voor het voorkomen en aanpakken van radicalisering vanuit
uw beide ministeries op dit moment vormgegeven?

Antwoord 11

Een breed scala van partners – inlichtingen- en veiligheidsdiensten, politie, opsporingsdiensten,
de justitiële keten, het sociaal domein, gemeenten, lokale professionals en vele anderen
– zet zich in om radicalisering te voorkomen en tijdig in te grijpen.

Het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid zet in op behouden en bevorderen
van de sociale stabiliteit door middel van het versterken van veerkracht en weerbaarheid.
Daarbij werkt SZW aan het vergroten van het bewustzijn over radicalisering en extremisme
bij gemeenten en professionals en door kennis te verspreiden over de veerkracht en
weerbaarheid van individuen en «vatbare groepen» tegen radicalisering. Dit doet SZW
op verschillende manieren, onder meer door het genereren en aanbieden van kennis over
fenomenen en door voedingsbodems te verkleinen. Hierbij speelt het tegengaan van ongewenste
polarisatie een rol, want verscherpte tegenstellingen kunnen radicalisering in de
hand werken. Ook heeft SZW aandacht voor de rol en ondersteuning van families en de
identiteitsontwikkeling van jongeren in vatbare groepen. Daarnaast zet SZW in op regionale
advisering en pleegt SZW specifieke inzet op de rol van het online domein, zoals het
gebruik van sociale-media en online weerbaarheid.

Onder verantwoordelijkheid van het Ministerie van Justitie en Veiligheid coördineert
de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) de inspanningen
van alle partijen in Nederland die een rol hebben bij terrorismebestrijding. Extremistisch
en terroristisch geweld blijft in de komende jaren in Nederland voorstelbaar, zoals
blijkt uit het meest recente Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland (december 2024).
De basis voor de aanpak van terrorisme ligt in de Nationale Contraterrorisme Strategie
2022–20266. Gemeenten en lokale partijen zijn onmisbaar in het tegengaan van radicalisering,
extremisme en terrorisme. Om hen te ondersteunen bij de uitwerking en uitvoering van
de lokale aanpak, heeft de NCTV in september 2024 een vernieuwde handreiking Lokale
Aanpak gepubliceerd. De NCTV heeft daarbij gebruik kunnen maken van de praktijkervaring
van verschillende gemeenten. Daarnaast ondersteunt de NCTV gemeenten middels de verstrekking
van de versterkingsgelden.

Vraag 12

Kunt u inzicht geven in de bedragen voor deradicalisering en voor integratie die vanaf
2018 tot 2027 vanuit de rijksoverheid jaarlijks beschikbaar worden gesteld aan gemeenten
en daarbij inzichtelijk maken hoeveel geld er naar welke gemeente gaat?

Antwoord 12

In de bijlage vindt u een overzicht van de versterkingsgelden die beschikbaar zijn
gesteld aan gemeenten.

Vraag 13

Hoe houdt u zicht op de rechtmatige besteding van deze middelen door gemeenten en
hoe wordt voorkomen dat hiermee niet door stichtingen gefraudeerd wordt?

Antwoord 13

Het is aan gemeenten om zelf invulling te geven aan de lokale aanpak. Daarom leggen
zij ook op lokaal niveau verantwoording af aan de gemeenteraad over de besteding van
de door hen ontvangen middelen.

Conform de ministeriële regeling verantwoorden gemeenten de ontvangen versterkingsgelden
middels de Single Information, Single Audit methodiek. Op basis van deze informatie,
inclusief een accountantsverklaring, kan het ministerie de verantwoording opmaken.
De verantwoording van deze middelen ziet op de rechtmatige uitgaven, niet op de inhoudelijke
invulling van de verstrekte middelen. Wel adviseert de NCTV over de invulling van
de lokale aanpak.

Vraag 14

Hoe wordt het beleid rond preventie radicalisering geevalueerd door gemeenten en door
het Rijk?

Antwoord 14

Gemeenten zijn in de gelegenheid hun lokale aanpak of onderdelen daarvan te (laten)
evalueren. Hiervoor kunnen zij ook een beroep doen op de versterkingsgelden. Daarnaast
organiseert de NCTV jaarlijks een themadag voor gemeenten, waarbij de uitwisseling
van kennis en goede voorbeelden van de lokale aanpak centraal staat. In lijn met de
aanbevelingen van het, in opdracht van het WODC en door RAND Europe uitgevoerde rapport
over de effectiviteit van de versterkingsgelden, worden prestatie-indicatoren specifieker
gevraagd bij de aanvraag. Tot slot hebben gemeenten de beschikking over de Toolkit
Evidence-Based Werken bij de Preventie van Radicalisering (hierna: toolkit) om de
effectiviteit van hun activiteiten en interventies te (laten) evalueren.

Het beleid rond preventie van radicalisering wordt meegenomen in de Strategische Evaluatie
Agenda, waarvan de eerste uitkomsten in het najaar van 2025 naar uw Kamer worden verzonden.

Vraag 15

Hoe staat het met de inzet van de toolkit Evidence based werken rond de aanpak preventie
radicalisering waar de Kamer op heeft aangedrongen in 2019? Is deze aanpak al geëvalueerd
en zo ja, wat is hier uitgekomen? Zo nee, waarom niet en bent u bereid dat alsnog
te doen?

Antwoord 15

In 2019 heeft het Ministerie van SZW samen met de NCTV de toolkit gelanceerd. In 2023
is onder andere de bekendheid en het gebruik hiervan door gemeenten extern geëvalueerd.
Uit de evaluatie bleek dat veel van de ondervraagde gemeenten bekend zijn met de toolkit
en deze ook beschouwen als bruikbaar en van meerwaarde voor het veld. In het rapport
is een aantal aanbevelingen gedaan om de toolkit verder te ontwikkelen. Het gaat daarbij
bijvoorbeeld om een actualisatie van het informatieaanbod en technische verbeteringen
van de toolkit.7 Het afgelopen jaar zijn in opdracht van SZW vier klankbordsessies gehouden met gemeenten
waarin nieuwe input is opgehaald om de huidige toolkit verder te ontwikkelen. Op basis
van de praktijkervaring van gemeenten, recente wetenschappelijke inzichten en de technische
aanbevelingen uit het evaluatierapport wordt momenteel gewerkt aan het verder ontwikkelen
van de online tool.

Vraag 16

Wat is de rol van de Expertise Unit Sociale Stabiliteit van het Ministerie van SZW
bij het beleid ter voorkomen van radicalisering en bij het evalueren daarvan?

Antwoord 16

De Expertise Unit Sociale Stabiliteit (hierna: ESS) richt zich op diverse vormen van
radicalisering en extremisme, met preventie als uitgangspunt. De ESS denkt mee met
gemeenten en professionals en biedt handelingsperspectieven. Met ingang van 2025 verbreedt
de ESS in opdracht van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
haar rol naar het aanbieden van expertise op anti-institutionele tendensen en wordt
er bijvoorbeeld ingezet op een betere verbinding met mensen die zich aangetrokken
voelen tot het anti-institutioneel gedachtegoed. Het komend jaar zal de ESS onder
andere regionale kennis- en netwerkbijeenkomsten organiseren met gemeenten en professionals,
gericht op de preventieve aanpak van radicalisering. Daarnaast zet de ESS in op digitale
weerbaarheid tegen online radicalisering en de opbouw van netwerken om samen te werken
aan de preventie van radicalisering.

Vraag 17

Op welke wijze communiceert de Expertise Unit Sociale Stabiliteit over bevindingen
bij specifieke stichtingen met gemeentebesturen en bent u bereid dat te verbeteren
naar aanleiding van onderhavige casuisitiek?

Antwoord 17

De ESS is onderdeel van het Ministerie van SZW en heeft dientengevolge geen juridische
grondslag voor het doen van onderzoek naar personen of organisaties. De ESS beschikt
derhalve niet over specifieke informatie ten aanzien van stichtingen. De ESS werkt
aan kennisontwikkeling, en kan gemeenten generiek adviseren hoe in verbinding te staan
met andere professionals, gemeenten en gemeenschappen om radicalisering tegen te gaan.

BIJLAGE – OVERZICHT UITKERING VERSTERKINGSGELDEN

Uitkering versterkingsgelden 2019

gemeente

Uitgekeerd bedrag

Almere

€ 227.830

Amersfoort

€ 144.600

Amsterdam

€ 408.630

Arnhem

€ 482.800

Culemborg

€ 47.620

Delft

€ 316.870

Den Haag

€ 1.072.000

Gouda

€ 248.370

Haarlemmermeer

€ 197.120

Leiden

€ 174.720

Maastricht

€ 494.448

Nuenen

€ 510.100

Schiedam

€ 222.330

Totaal

€ 4.547.438

Uitkering versterkingsgelden 2020

gemeente

Uitgekeerd bedrag

Almere

€ 318.830

Amersfoort

€ 132.930

Amsterdam

€ 319.792

Arnhem

€ 538.220

Delft

€ 418.010

Den Haag

€ 1.235.480

Gouda

€ 217.900

Haarlemmermeer

€ 170.220

Huizen

€ 127.240

Leiden

€ 180.733

Limburg

€ 580.489

Nijmegen

€ 148.570

Oost-Brabant

€ 703.972

Rotterdam

€ 725.720

Schiedam

€ 252.950

Tilburg

€ 171.834

Utrecht

€ 775.350

Zoetermeer

€ 355.355

Totaal

€ 7.373.595

Uitkering versterkingsgelden 2021

gemeente

Uitgekeerd bedrag

Almere

€ 209.420

Amersfoort

€ 50.240

Amsterdam

€ 413.410

Arnhem

€ 696.330

Delft

€ 349.000

Den Haag

€ 830.475

Groningen

€ 447.770

Gouda

€ 145.060

Huizen

€ 98.752

Leiden

€ 107.385

Maastricht

€ 334.180

Nijmegen

€ 94.150

Nuenen

€ 417.955

Rotterdam

€ 699.220

Schiedam

€ 217.810

Tilburg

€ 276.030

Utrecht

€ 587.940

Zaanstad

€ 273.390

Zoetermeer

€ 392.930

Totaal

€ 6.641.447

Uitkering versterkingsgelden 2022

gemeente

Uitgekeerd bedrag

Almere

€ 61.230

Amersfoort

€ 89.091

Amsterdam

€ 339.370

Arnhem

€ 675.627

Delft

€ 410.260

Den Haag

€ 849.887

Groningen

€ 374.420

Gouda

€ 238.967

Huizen

€ 156.986

Leiden

€ 194.395

Maastricht

€ 309.024

Nijmegen

€ 180.581

Nuenen

€ 596.964

Rotterdam

€ 747.754

Schiedam

€ 296.188

Tilburg

€ 437.150

Utrecht

€ 602.006

Zaanstad

€ 413.478

Zoetermeer

€ 516.078

Totaal

€ 7.489.456