Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Inge van Dijk over het bericht 'Zwaarst getroffen UWV-gedupeerden worden door Minister niet geholpen’, en dat mag volgens juristen niet'

Antwoord van Minister Van Hijum (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) (ontvangen 20 februari
2025). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2024–2025, nr. 1154.

Vraag 1

Kunt u inhoudelijk reageren op de serieuze waarschuwing in het artikel dat het niet
bekijken van andere fouten dan rekenfouten en het beperken van een hersteloperatie
tot de periode 2020 tot 2024 juridisch onhoudbaar is?1

Antwoord 1

In de Kamerbrief van 22 november 2024 heb ik uw Kamer geïnformeerd over de scope van
de hersteloperatie. In deze brief heb ik aangegeven dat de hersteloperatie zich beperkt
tot fouten in de hoogte van de uitkering als gevolg van verkeerde dagloonberekeningen
en op andere administratieve fouten die van invloed zijn op de hoogte van de WIA-uitkering,
in de periode 2020–2024. De focus voor deze fouten ligt op de periode van 2020–2024,
omdat in die periode in steekproeven, waarvan het aantal vanaf 2020 flink was teruggeschroefd,
een substantieel aantal onjuistheden is aangetroffen met impact op de hoogte en de
duur van de uitkering van mensen zonder dat aan deze bevindingen opvolging is gegeven.
Dat ligt anders in de periode vóór 2020. Het foutpercentage lag destijds op een lager
niveau, en fouten werden opgespoord en hersteld. In de antwoorden op de vragen 3 en
4 licht ik toe waarom de hersteloperatie niet ziet op sociaal-medische beoordelingen
en de (juridische) onderbouwing hierbij.

Vraag 2

Bent u van plan de hersteloperatie bij het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen
(UWV) net als in de hersteloperatie kinderopvangtoeslag zo ver te laten komen dat
gedupeerden regelmatig met succes naar de rechter stappen om alsnog hun recht te halen?

Antwoord 2

De hersteloperatie is erop gericht dat UWV geconstateerde fouten zoveel als mogelijk
zelf opspoort en herstelt. De pijnlijke boodschap is echter dat het niet mogelijk
is om UWV eventuele fouten in sociaal-medische beoordelingen op te laten sporen en
van daaruit te herstellen. Voor mensen die twijfelen aan de uitkomst van hun beoordeling
werkt UWV aan een intensivering van het persoonlijk contact en de persoonlijke begeleiding.
Hierop ga ik nader in bij het antwoord op vraag 5. UWV heeft in september 2024 ook
een speciale bellijn geopend voor mensen die – naar aanleiding van de berichtgeving
over de fouten bij UWV – ongerust zijn over hun beoordeling of uitkering.

Vraag 3

Kunt u toelichten waarom u het een rechtvaardige keuze vindt om fouten bij sociaal-medische
beoordelingen buiten beschouwing te laten vanwege de beperkte capaciteit, aangezien
fouten bij deze beoordelingen de grootste gevolgen hebben voor gedupeerden en hun
bestaanszekerheid direct raakt?

Antwoord 3

In de Kamerbrief van 22 november 2024 heb ik aangegeven dat de herstelactie zich niet
richt op sociaal-medische beoordelingen en dat dit een pijnlijke keuze is voor de
mensen die twijfelen aan de juistheid van hun beoordeling. Ten aanzien van de medische
en arbeidskundige beoordelingen geldt dat in de steekproeven het oordeel «nader te
bepalen» voorkomt. Het oordeel «nader te bepalen» betekent dat op basis van het schriftelijke
dossier niet kon worden vastgesteld of de beoordeling goed is verlopen. Hierbij kan
het dus zowel gaan om tekortschietende administratie als om fouten in de beoordeling.
Graag had ik gezien dat ook hier eventuele fouten konden worden opgespoord en hersteld,
omdat ik het belangrijk vind dat mensen erop moeten kunnen vertrouwen dat zij een
juiste beoordeling hebben gehad. Voor mensen die twijfelen aan de uitkomst van hun
beoordeling werkt UWV aan een intensivering van het persoonlijk contact en de persoonlijke
begeleiding. Hier ga ik nader op in bij de beantwoording van vraag 5.

Vraag 4

Kunt u inmiddels wel een duidelijk antwoord geven op de vraag of de door het Kabinet
gemaakte keuze juridisch houdbaar is, in tegenstelling tot de Kamerbrief van 22 november
waarin wel twijfels worden geuit maar een duidelijk antwoord uitblijft?

Antwoord 4

Bij het bepalen van de scope van de hersteloperatie is mijn uitgangspunt dat zoveel
mogelijk tegemoet moet worden gekomen aan de belangen van mensen en dat dus zoveel
mogelijk fouten worden opgespoord en hersteld. Hierbij zijn ook juridische aspecten
en uitvoeringsaspecten gewogen. Binnen de wet- en regelgeving is ruimte om geconstateerde
fouten te herstellen. Er is geen juridische verplichting om ambtshalve de fouten op
te sporen. De keuze over de scope van de herstelactie is daarmee vooral een beleidsmatige
en politieke keuze. Helaas lopen we hierbij tegen grenzen aan en heb ik het betrekken
van mogelijke fouten bij de herstelactie af moeten wegen tegen het belang dat ook
reguliere dienstverlening doorgang moet blijven vinden. Voor de goede orde merk ik
tot slot op, dat anders dan in de vraag wordt gesuggereerd, in de Kamerbrief van 22 november
geen twijfels zijn geuit over de juridische houdbaarheid van de scope van de hersteloperatie.

Vraag 5

Bent u bereid, gezien het dilemma met betrekking tot de capaciteit, de Kamer voorstellen
te doen wat wel kan?

Antwoord 5

Ik realiseer mij heel goed dat het voor de mensen die twijfelen aan de uitkomst van
hun beoordeling een pijnlijke constatering is dat het niet mogelijk is om eventuele
fouten in sociaal-medische beoordelingen op te sporen en van daaruit te herstellen.
UWV probeert mensen die twijfelen aan de uitkomst van hun beoordeling zo goed mogelijk
te ondersteunen. Momenteel werkt UWV al met de inzet van cliëntondersteuners bij urgente
vraagstukken over bestaanszekerheid. Om zeker te zijn dat mensen de juiste ondersteuning
krijgen, komt er een team van gespecialiseerde clientondersteuners. Vanuit dat team
zorgt UWV voor persoonlijke begeleiding om vragen van mensen gericht in beeld te krijgen
en ondersteuning te verzorgen bij vervolgstappen. Dat kan bijvoorbeeld leiden tot
een herbeoordeling- of herzieningsverzoek, maar dat team kan net als nu ook schakelen
met andere dienstverlening vanuit UWV, zoals het Team Geldzorgen of mediation. UWV
heeft in september 2024 reeds een speciale bellijn geopend voor mensen die – naar
aanleiding van de berichtgeving over de fouten bij UWV – ongerust zijn over hun beoordeling
of uitkering. Tot en met januari 2025 hebben ruim 8.000 mensen hierover contact opgenomen
met UWV. Zij stelden in totaal ruim 12.000 vragen. Bij een klein deel ging het om
zorgen over mogelijke fouten in hun beoordeling. UWV heeft deze mensen gesproken en
voor het overgrote deel was algemene informatie op dat moment voldoende. Met een klein
deel zijn nadere afspraken gemaakt. Over de nadere inrichting van het team gaat UWV
in gesprek met de cliëntenraden en sociale partners. Ik zal uw Kamer hier nader over
informeren in de brief van maart over de verbeteraanpak.

Vraag 6

Bent u bereid bij deze oplossingen verder te kijken dan capaciteit binnen het UWV
zelf?

Antwoord 6

Vanzelfsprekend ben ik bereid om met brede blik naar oplossingen te kijken, maar het
tekort aan specialistische capaciteit bestaat uiteraard zowel binnen als buiten UWV.
Daarnaast acht ik het momenteel niet wenselijk om (een deel van) de hersteloperatie
buiten UWV te plaatsen. Hierbij zijn de volgende redenen van belang:

1. UWV heeft belangrijke kennis in huis die nodig is voor de hersteloperatie;

2. de inzichten die worden opgedaan in de hersteloperatie zijn waardevol voor de structurele
verbetering van de kwaliteit en de kwaliteitsbewaking;

3. het gaat om aanpassingen van lopende uitkeringsrechten en betalingen via de systemen
van UWV.

Een hersteloperatie buiten UWV zou het niet mogelijk maken om mensen in één keer de
juiste uitkering te geven bij een combinatie van meerdere herstelacties. Een voorbeeld
hiervan is de herziening in verband met de uitspraak over loonloze tijdvakken. Op
elementen waar gerichte expertise nodig is vanuit UWV zelf (zoals berekeningen op
dagloon), zal UWV expertise uit de organisatie inzetten en waar nodig maakt UWV gericht
gebruik van externe capaciteit. Samen met UWV bezie ik wat er nodig is om deze hersteloperatie
goed uit te kunnen voeren en daar kom ik op terug in mijn voortgangsbrief in maart
2025.

Vraag 7

Bent u van mening dat de huidige keuzes van het kabinet over de inrichting van de
hersteloperatie getuigen van een betrouwbare overheid, mede gezien het rapport «Blind
voor mens en recht» van de parlementaire enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening,
waarin juist het onvoldoende oog hebben voor consequenties voor mensen als één van
de belangrijke conclusies beschreven wordt?2

Antwoord 7

UWV werkt hard aan de verdere uitwerking van de aanpak om fouten te herstellen die
zijn gemaakt bij de vaststelling van het dagloon van WIA-uitkeringen in de periode
2020–2024. De correctieoperatie is een omvangrijk en complex proces. Hierbij is zorgvuldigheid
geboden, omdat het gaat om de bestaanszekerheid van mensen. Bij de inrichting van
de hersteloperatie is daarom nadrukkelijk rekening gehouden met de lessen uit het
rapport «Blind voor mens en recht», eerdere herstelacties bij UWV en andere publieke
dienstverleners en de NSOB-review op de verbeteraanpak. Zoals eerder aangegeven in
de beantwoording, is de scope van de hersteloperatie bewust beperkt tot fouten in
de hoogte van de uitkering in de periode 2020–2024. Deze afbakening is enerzijds gekozen
vanwege het grote aantal fouten vanaf 2020 en is anderzijds nodig om een uitvoerbare
en haalbare aanpak te waarborgen, zonder dat de reguliere dienstverlening van UWV
in het gedrang komt. Tegelijkertijd wordt binnen de hersteloperatie sterk ingezet
op zorgvuldigheid, transparantie en ondersteuning, met oog voor de menselijke maat.
Dit blijkt onder andere uit persoonlijke cliëntondersteuning en het beperken van keteneffecten
in samenwerking met ketenpartners.