Verslag van een bijeenkomst : Verslag van de Zitting 2025 (eerste deel) van de Parlementaire Vergadering van de Raad van Europa

CE/ Nr. 149 VERSLAG VAN DE ZITTING 2025 (EERSTE DEEL)

Vastgesteld 13 februari 2025

1. Inleiding

Van 27 januari tot en met 31 januari 2025 vond de eerste deelsessie plaats van de
Parlementaire Assemblee van de Raad van Europa (PACE) in Straatsburg. Vanuit Nederland
namen deel Panman en Van Wijk (beiden BBB), Veldhoen en Kluit (beiden GroenLinks-PvdA), Vogels (delegatieleider, VVD) en Bovens (CDA), allen Eerste Kamerleden. De leden van de Assemblee stonden stil bij de bevrijding
van Auschwitz-Birkenau 80 jaar geleden. Saskia Kluit verdedigde haar rapport over
de humanitaire crisis met betrekking tot vrouwen, kinderen en gijzelaars in Gaza.
Plenaire debatten gingen voorts over de situatie in Georgië en het al dan niet toelaten
van de Georgische delegatie, over de noodzaak van een hernieuwde, op regels gebaseerde
internationale orde – met een verklaring van Marko Bošnjak, president van het Europees
Hof voor de Rechten van de Mens-, de rol van migratie bij de demografische vergrijzing
in Europa, bescherming van het beroep van advocaat, de dringende noodzaak van vrije
en eerlijke verkiezingen in Belarus en de Europese inzet voor een rechtvaardige en
duurzame vrede in Oekraïne. De Luxemburgse Minister-President Frieden en patriarch
Bartholomeus I van Constantinopel, hoofd van de Oosters-Orthodoxe kerk, spraken de
Assemblee toe. De heer Theodorus Rousopoulos werd herkozen als President van de Parlementaire
Assemblee, ook werden de 18 vicevoorzitters gekozen. En marge van de vergadering werd
de delegatie ontvangen door de plaatsvervangende permanent vertegenwoordiger bij de
Raad van Europa, Loek ten Hagen.

2. Plenaire debatten

Op maandag 27 januari werd Theodoros Rousopoulos herkozen als President van de Assemblee
voor nog een termijn van één jaar. Hij dankte de leden voor de herverkiezing voor
een tweede termijn en verwees naar zijn inspanningen om de zichtbaarheid van PACE
te vergroten: 412 bilaterale bijeenkomsten in 2024 en een groei van 60 procent in
de internationale media-aandacht voor PACE-sessies: «We moeten zichtbaarder zijn,
niet voor onszelf maar voor de beginselen waarvoor we vechten,» onderstreepte hij.
Hij stelde voorts dat de voortdurende Russische aanvalsoorlog tegen Oekraïne en de
ontwikkelingen in Belarus prioriteit blijven voor de Parlementaire Assemblee. Hij
verwelkomde een delegatie van de oppositie in Belarus die voor het eerst aanwezig
waren bij de vergadering. «Hun aanwezigheid is een belangrijk signaal dat we aan de
bevolking van Belarus geven en laat zien dat Europa hen niet is vergeten,» zei hij.
Ook ging de President in op de problemen in verband met de eerbiediging van de mensenrechten
in sommige van onze lidstaten, de achteruitgang van democratische idealen, de democratische
terugval, immigratie, gelijkheid, discriminatie van onze medeburgers omwille van hun
verschillende raciale of persoonlijke identiteit. Een belangrijke uitdaging is volgens
hem ook de impact van kunstmatige intelligentie (KI) en hij gaf aan een internationaal
evenement te gaan organiseren om de impact van KI op de democratie te onderzoeken,
waarbij mondiale en Europese actoren worden betrokken om deze grensoverschrijdende
uitdagingen gezamenlijk aan te pakken.

Hierna werden de aanwezigen toegesproken door patriarch Bartholomeus I van Constantinopel,
hoofd van de Oosters-orthodoxe kerk. «We leven in een wereldwijde gemeenschap en als
zodanig delen we gemeenschappelijke waarden die nationale, politieke, religieuze,
raciale of culturele grenzen overstijgen,» sprak patriarch Bartholomeus I de Assemblee
toe. «Laten wij allen, politieke en religieuze leiders, samenwerken aan een wereld
waar conflicten en oorlog niet de manieren zijn om geschillen en verdeeldheid op te
lossen, waar alle religies en alle rassen gelijk en zonder onderscheid worden gerespecteerd,
waar mensen genoeg hebben aan liefde als moedertaal van de hele mensheid, en waar
de diversiteit van de natuur wordt beschermd,» sloot hij af. De Luxemburgse Minister
van Buitenlandse Zaken en Buitenlandse Handel, Xavier Bettel, presenteerde de prioriteiten
van het Luxemburgse voorzitterschap van het Comité van Ministers. «De Raad van Europa
moet een platform voor dialoog blijven,» aldus de Minister, die er wel op wees dat
alle staten hun internationale verplichtingen moeten nakomen, waaronder de uitvoering
van de uitspraken van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens.

Tekke Panman reageerde namens de EVP fractie positief op het voortgangsverslag van het Bureau en de Standing Commissie. Het is goed dat de steun voor Oekraïne een speerpunt blijft aldus Panman. «Er is
veel aan de hand in deze tijd van veel onzekerheden en niet altijd even objectieve
of betrouwbare informatie die polarisatie in onze samenleving veroorzaakt,» sprak
hij. «We moeten ervoor zorgen dat nationale grenzen, de wereldorde, de soevereiniteit
van landen en de democratische rechtsstaat en processen worden gerespecteerd om ervoor
te zorgen dat de mensenrechten niet verder in het gedrang komen,» zei Panman. Ook
sprak hij over de ontwikkelingen in Georgië. «Wat de verkiezingen van afgelopen oktober
betreft en de opschorting van de heronderhandelingen over de toetreding tot de EU,
is het goed dat de Assemblee de onderdrukking van protesten, de intimidatie bij de
verkiezingen en de veronachtzaming van een volledig open, transparant en eerlijk democratisch
proces met gelijke kansen voor alle deelnemers aan dit proces veroordeelt,» aldus
Panman.

Op dinsdag 28 januari opende de plenaire zitting met een debat over de noodzaak van een hernieuwde, op regels gebaseerde internationale orde met een bijdrage van de President van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens,
Marko Bošnjak. Hij sprak over de rol van PACE als een politieke hoeder van mensenrechten
en democratie en hield de aanwezigen voor: «U spreekt namens 675 miljoen Europeanen,
en door uw dubbele rol als leden van PACE en nationale parlementariërs hebt u de kostbare
mogelijkheid om te informeren, beslissen, beïnvloeden en verlichten over het vitale
werk van democratie, mensenrechten en de rechtsstaat, zowel hier in Straatsburg als
thuis in uw nationale hoofdsteden». De bijbehorende resolutie «The need for a renewed rules-based international order» (doc.nr. 16087) werd met een zeer ruime meerderheid aangenomen.

De secretaris-generaal van de Raad van Europa, Alain Berset, constateerde in zijn
bijdrage dat een teruggang in de democratie, een verlies van houvast, een verzwakking
of vertraging van de dialoog en de wil om een dialoog aan te gaan deze periode kenmerkt.
«We zijn getuige van een herdefiniëring van geopolitieke evenwichten, een technologische
explosie en een proliferatie van desinformatie en desinformatie» zei hij en voegde
daaraan toe: «Laten we in dit verband nooit vergeten dat de Raad van Europa bestaat
om ervoor te zorgen dat de wereld en het functioneren van onze samenlevingen gebaseerd
zijn op democratische keuzes, op het recht, en op de bescherming van de menselijke
waardigheid en de mensenrechten».

Tijdens de middagvergadering lichtte rapporteur Saskia Kluit haar resolutie over de absolute en dringende noodzaak om een einde te maken aan de humanitaire crisis
voor vrouwen, kinderen en gijzelaars in Gaza toe. «Een van de uitgangspunten in dit rapport is het humanitair recht, de meest
fundamentele bescherming tegen onrechtvaardige situaties en onveiligheid en bedoelt
om onschuldige burgers te beschermen in tijden van conflict,» zei Kluit. Zij benadrukte
de bescherming van het humanitair recht. «Het is niet wederkerig, het betekent dat
het niet uitmaakt wat de andere partij doet, je moet nog steeds alles doen wat in
je macht ligt om de onschuldige mensen te beschermen, in dit geval in Gaza,» aldus
Kluit. De resolutie roept Israël op om het verbod op UNRWA in te trekken. «Zij hebben
een zeer belangrijke rol in het leveren van humanitaire hulp aan de mensen in Gaza
en er is geen goed alternatief, bovendien als we accepteren dat VN-organen worden
verboden in tijden van conflict, betekent dat dat mensen geen eten en geen medische
hulp kunnen krijgen. Tot slot moeten ook naast humanitaire organisatie ook lokale
en buitenlandse journalisten toegang krijgen tot Gaza zodat zij onafhankelijk kunnen
berichten,» zei Kluit. Theo Bovens wees alle aanwezigen erop dat zij allen verenigd
zijn in streven naar een einde aan het lijden van de mensen in Gaza en Israël, maar
niet eensgezind in hoe dit te moeten bereiken. «Daarom is het belangrijk dat de internationale
gemeenschap een standpunt inneemt ten gunste van de onschuldige burgerbevolking, volgens
het internationaal humanitair recht,» sprak Bovens. De resolutie vraagt dit op een
opmerkelijk evenwichtige manier en het handhaven van de regels van het internationaal
humanitair recht is een belangrijke taak voor de Raad van Europa aldus Bovens. Hij
haalde de Luxemburgse Minister Bettel aan die zei «De rechtsstaat beschermt de onschuldigen
tegen het geweld van de machtigen». Bovens riep de Assemblée vervolgens op ook de
kant te kiezen van de zwakken, de onschuldigen, de slachtoffers en tegen de macht
van terroristische organisaties, tegen de macht van conflicten en oorlog en voor de
resolutie te stemmen. De resolutie «The absolute and urgent need to end the humanitarian crisis for women, children and
the hostages in Gaza» (doc.nr. 16093) werd met ruime meerderheid van stemmen aangenomen.

In de plenaire zaal vond op woensdag 29 januari de herdenking 80ste Auswitch-Birkenau
plaats. «De Holocaust, een verwoestende aanval op de mensheid en de menselijke geest
die ons begrip op de proef stelt, blijft vragen om reflectie over hoe zo'n duisternis
kon ontstaan,» zei PACE-voorzitter Theodoros Rousopoulos bij de opening. Alain Berset,
secretaris-generaal van de Raad van Europa benadrukte het belang van weten wat er
gebeurd is in alle nazi-concentratie- en vernietigingskampen en van handelen zodat
het nooit meer gebeurt. «Wanneer we straffeloosheid ongestraft laten, geven we de
vijanden van de democratie de macht,» aldus Berset. Yisrael Meir Lau, voorzitter van
Yad Vashem, voormalig opperrabbijn van Israël en de jongste overlevende van Buchenwald,
sprak over zijn herinnering aan zijn deportatie als kind, het verlies van zijn familie
en de omstandigheden van zijn bevrijding, terwijl hij hardnekkige antisemitisme aan
de kaak stelde. «We willen dat onze kinderen vrijheid kennen, vrede en nooit oorlog,»
zei hij. Hierna werden kransen ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de Holocaust
gelegd bij de gedenksteen voor het Palais de l'Europe.

Bij de opening van de middagvergadering sprak de Luxemburgse premier, Luc Frieden,
over het belang van de rechtsstaat en multilaterale samenwerking om vrede, gemeenschappelijke
ontwikkeling en respect voor mensenrechten te bevorderen. Ook benadrukte hij de noodzaak
van meer samenwerking om mondiale uitdagingen zoals klimaatverandering en kunstmatige
intelligentie op de juiste manier aan te pakken. «Om de uitdagingen van vandaag en
morgen aan te gaan, steunt Luxemburg een sterke en innovatieve Raad van Europa,» sloot
hij af.

Nadat op maandag bij de opening van de eerste deelsessie de geloofsbrieven van de
Georgische delegatie op inhoudelijke gronden werden aangevochten, presenteerde de
monitoringcommissie en de commissie van regels en procedures op woensdag 29 januari
hun rapport waarin zij voorstelden de Georgische delegatie onder de voorwaarde dat
zij in april voldoen aan de voorschriften toe te laten zij het met opschorten van
de uitoefening van sommige rechten tot voldaan is aan de vereisten. Nadat de plenaire
vergadering had ingestemd met de resolutie «Challenge, on substantive grounds, of the still unratified credentials of the parliamentary
delegation of Georgia»(doc.nr. 16104) besloot de Georgische delegatie zich terug te trekken.

Tijdens het debat over de rol van migratie bij de demografische vergrijzing in Europa verwelkomde Saskia Kluit het rapport. «Dit op feiten gebaseerde rapport over onze
demografische uitdagingen laat een realistische houding zien ten opzichte van migratie
en de oplossingen waaruit we kunnen kiezen» aldus Kluit. Zij verwees ook naar het
in Nederland uitgebracht rapport over demografie en constateerde «Als we onze prioriteiten
niet op orde krijgen, hebben we straks nog maar twee werkenden voor één oudere en
dat zal onze economie verwoesten». Er zullen mensen naar Europa komen of we dat nu
leuk vinden of niet aldus Kluit, echter door groepen te combineren: de ouderen, de
vluchtelingen, de migranten, zullen we samen een goede toekomst hebben voegde zij
daaraan toe. «En het zal niet moeiteloos gaan; we moeten er werk van maken en onze
regeringen zullen moeten helpen, we hebben leiders nodig die onze problemen en prioriteiten
begrijpen en we hebben regeringen nodig die onze mensen helpen met taalcursussen,
met interculturele gemeenschappen, met het accepteren van diploma's uit verschillende
landen,» aldus Kluit en dankte de rapporteur voor het rapport waarmee de eerste stappen
in deze nieuwe richting gezet zijn. De Assemblee stemde met ruime meerderheid in met
de resolutie «Immigration, one of the answers to Europe's demographic ageing» (doc.nr. 16071)

Op donderdag 30 januari werden er drie urgentiedebatten gehouden achtereenvolgens
over het ontwerpverdrag tot bescherming van het beroep van advocaat, de dringende noodzaak
van vrije en eerlijke verkiezingen in Belarus en de Europese inzet voor een rechtvaardige
en duurzame vrede in Oekraïne. Het ontwerpverdrag van de Raad van Europa ter bescherming van het beroep van advocaat
kreeg de steun van het parlement. Het nieuwe verdrag verplicht staten om hen op verschillende
manieren te beschermen tegen steeds vaker voorkomende pesterijen, intimidatie en aanvallen
en zodat ze hun beroep kunnen uitoefenen zonder angst voor discriminatie of inmenging.
Dondermiddag vonden er debatten plaats over vrouwen in de economie: werkgelegenheid, ondernemerschap en gendergerichte budgettering en het Reguleren van inhoud op sociale media om de vrijheid van meningsuiting te waarborgen waarin lidstaten werden opgeroepen te waarborgen dat sociale media
de fundamentele rechten van gebruikers, waaronder de vrijheid van meningsuiting, eerbiedigen
en sociale mediabedrijven om maatregelen te vermijden die de vrijheid van meningsuiting
van gebruikers beperken, om beginselen van de grondrechtenwetgeving (met name de vrijheid
van meningsuiting) rechtstreeks in hun voorwaarden op te nemen en om gebruikers zonder
onnodige vertraging op de hoogte te stellen van eventuele moderatie van hun inhoud.

Het debat over resolutie «Long Covid» and access to the right to health» (doc.nr. 16088) op vrijdag 31 januari betrof het gebrek aan aandacht voor de lange termijn gevolgen
van Covid, die ten minste 20 miljoen mensen in Europa treft. De resolutie spreekt
over een blinde vlek in het overheidsbeleid, met een gebrek aan een duidelijke en
eensluidende definitie van de ziekte, beperkte toegang tot diagnostiek en behandeling,
en de stigmatisering en onwetendheid van de kant van de samenleving en onze gezondheidszorgsystemen.
Saskia Kluit sprak als voorzitter namens de commissie Sociale Zaken, gezondheid en
duurzame ontwikkeling. «Het is heel goed is dat we het er in deze vergadering over
eens zijn dat Long Covid in ieder geval een zeer ernstige ziekte is,» sprak Kluit.
Ook benadrukte zij de benadering vanuit het mensenrechtenperspectief. «Het raakt de
kern van artikel 11 van het Europees Sociaal Handvest aan waarin het recht op bescherming
van de gezondheid is vastgelegd,» zei Kluit. Ze voegde er aan toe dat er meerdere
ziekten zijn die erkenning als handicap verdienen, waaronder de Q-koorts en ME, zodat
er goede behandelplannen en financiële reparaties mogelijk zijn voor patiënten die
niet meer kunnen werken. Ook haalde Kluit de belangrijke rol van de WHO aan. «Het
is een organisatie op hoog niveau met zeer toegewijde en gekwalificeerde mensen, maar
ook uiterst belangrijk in de strijd tegen bestaande en nieuwe ziekten,» aldus Kluit.
De aangenomen resolutie vraagt de lidstaten op nationaal niveau gecoördineerd overheidsbeleid
aan te nemen om tegemoet te komen aan de medische, sociale en professionele behoeften
van patiënten en om toegang tot gezondheidszorg te garanderen.

3. Overige

Saskia Kluit nam deel aan de Joint Committee Meeting met de ambassadeurs bij de Raad van Europa, waarbij gesproken werd over het terugtrekken
van de delegatie door Georgië en de blijvende inzet en steun aan Oekraïne en de rol
van de Raad van Europa. In de commissie Sociale Zaken, Gezondheid en Duurzame Ontwikkeling
werd Saskia Kluit unaniem tot voorzitter gekozen. Tekke Panman werd namens EVP-fractie
lid van het Netwerk voor vrije en eerlijk verkiezingen. Elly van Wijk werd op 28 januari
toegelaten tot de EVP-fractie. Rian Vogels is aangesteld tot Vice-President van de
fractie van Liberalen en Democraten voor Europa (ALDE) en Kluit van de fractie van
Socialisten, Democraten en Groenen (SOC).

Bij de verkiezing van de drie nieuwe rechters voor het Europese Hof voor de Rechten
van Mens uit respectievelijk Andorra, Armenië en Slovenië werd het advies van de Committee Elections of Judges, waar Rian Vogels en Gala Veldhoen zitting in hebben, gevolgd.

Tot slot sprak de delegatie en marge van de vergadering met Loek ten Hagen, de plaatsvervangend
permanent vertegenwoordiger van Nederland bij de Raad van Europa, en met Jeroen Schokkenbroek,
Directeur discriminatie bij de Raad van Europa.

De voorzitter van de delegatie, Vogels

De griffier van de delegatie, Bakker-de Jong