Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Postma over de uitspraken van de CEO van ASML over het Nederlandse vestigingsklimaat

Antwoord van Minister Beljaarts (Economische Zaken), mede namens de Minister voor
Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp (ontvangen 12 februari 2025)

Vraag 1

Bent u bekend met de uitspraken van ASML-CEO Christophe Fouquet in het programma Buitenhof
op 2 februari 2025, waarin hij stelt dat ASML binnen twee à drie jaar duidelijkheid
nodig heeft over de vestigingsvoorwaarden in Nederland?

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Hoe beoordeelt u de uitspraak van de heer Fouquet dat het Nederlandse vestigingsklimaat
voor hightechbedrijven onder druk staat? Welke concrete knelpunten worden door ASML
en andere bedrijven binnen de sector benoemd?

Antwoord 2

De hoogwaardige, innovatieve, semicon maak- en procesindustrie is één van de belangrijkste
pijlers voor het duurzame verdienvermogen van Nederland. We verdienen hier ons geld
mee; de toeleverende mkb’ers profiteren mee en het draagt voor de inwoners van Nederland
bij aan de brede welvaart. De heer Fouquet benadrukt dat als Nederland en Europa onvoldoende
stappen zetten voor het verbeteren vestigingsklimaat, het niet vanzelfsprekend is
dat bedrijven in Nederland kunnen blijven.

Als onderdeel van de snel groeiende wereldwijde chipindustrie, verwacht ASML flink
te groeien en staat het bedrijf momenteel voor grote investeringsbeslissingen ten
behoeve van haar verdere uitbreiding in Nederland. De heer Fouquet heeft aangegeven
binnen twee à drie jaar duidelijkheid nodig is over de vestigingsvoorwaarden voor
groei in Nederland.

In de brief richting ASML als onderdeel van kamerbrief1 van maart 2024 worden de knelpunten m.b.t. het vestigingsklimaat voor onder andere
ASML ook benoemd. Deze knelpunten betreffen de beschikbaarheid van praktisch en theoretisch
geschoold personeel, mobiliteit, woningbouw en energie-infrastructuur. Daarnaast wordt
ASML geconfronteerd met geopolitieke uitdagingen en is een aantal regelgevende en
financiële kaders onderwerp van herziening en maatschappelijke discussie. Deze knelpunten
gelden in hoge mate ook voor andere bedrijven in de halfgeleidersector.

Project Beethoven is in uitvoering gebracht om deze knelpunten te adresseren en om
de juiste randvoorwaarden te scheppen om de ambitieuze groeiambities in Nederland
te kunnen realiseren. Hierbij is specifiek aandacht voor de doorontwikkeling van de
Brainportregio als zwaartepunt van het Nederlandse halfgeleiderecosysteem.

Het maatregelenpakket bestaat uit: meer talent voor de gehele sector op alle onderwijsniveaus,
een betere infrastructuur en betaalbare woningen, voldoende fiscale armslag voor het
bedrijfsleven, samenwerking rondom exportcontrole en een nationale agenda voor de
sector (thans Semicon Board NL). Rijk, regio en het bedrijfsleven hebben hiervoor
€ 2,51 miljard uitgetrokken. Daarvan wordt € 1,73 miljard bijgedragen door het Rijk
(waarvan € 450 mln. voor het nationaal versterkingsplan van microchiptalent) en € 778
miljoen euro door de regio en het bedrijfsleven. De uitvoering van het maatregelenpakket
loopt volop.

Vraag 3

Fouquet benoemde dat toegang tot voldoende elektriciteit een knelpunt is voor de verdere
groei van ASML in Nederland. Hoe beoordeelt u de impact van netcongestie op de uitbreidingsplannen
van ASML? Welke maatregelen neemt u om te zorgen dat dit bedrijf tijdig de benodigde
aansluiting en capaciteit krijgen?

Antwoord 3

Netcongestie is een belangrijk aandachtspunt in de realisatie van zowel de uitbreidingsinvesteringen
van ASML als de daarmee verbonden schaalsprong van de Brainportregio. Om de netcongestieproblematiek
op te lossen werken de Minister van KGG en ik nauw samen met de provincie Noord-Brabant,
de gemeentelijke overheden in de Brainportregio en netbeheerders TenneT en Enexis.
Dit gebeurt in goede afstemming met ASML. Daartoe worden verschillende oplossingsrichtingen
in kaart gebracht, waarbij ook het benodigde tijdspad scherp in het oog wordt gehouden.

In de Kamerbrief over de voortgang van het Meerjarenprogramma Infrastructuur Energie
en Klimaat (MIEK) en nationale energieprojecten2 heeft de Minister van KGG gemeld dat het project «Pocket Noordoost-Brabant» is opgenomen
in het MIEK. Dit betreft de vorming van een nieuw deelnet in het hoogspanningsnet
van TenneT bij Wijchen en Oss waarmee ook meer ruimte ontstaat op het netwerk van
de Brainportregio. Het onderzoek naar dit project, dat één van de afspraken was in
het Beethovenconvenant, is hiermee succesvol afgerond.

Ook zijn er vanuit het Ministerie van KGG gelden beschikbaar gesteld voor de ontwikkeling
van energy hubs. In 2024 was dit voor provincie Noord-Brabant € 2,8 miljoen. In 2025
volgt nogmaals hetzelfde bedrag. Medio 2025 volgt besluitvorming over de resterende
middelen voor het Stimuleringsprogramma Energiehubs over de periode 2026–2030.

Via de processen van het nationale en provinciale MIEK wordt momenteel samen met de
Brainportregio verkend welke verzwaringen van het energiesysteem nog verder noodzakelijk
zijn.

Ik heb er vertrouwen in, samen met Minister van Klimaat en Groene Groei dat ASML op
basis van de combinatie van bovengenoemde maatregelen tijdig de voor de uitbreiding
benodigde aansluiting en capaciteit kan krijgen.

Vraag 4

Fouquet geeft aan dat stikstofproblematiek één van de knelpunten is voor de groei
van ASML in Nederland. Hoe beoordeelt u de impact van de recente uitspraak van de
Raad van State op de uitbreidingsmogelijkheden van ASML? Welke extra maatregelen overweegt
het kabinet om ervoor te zorgen dat ASML niet wordt belemmerd door stikstofrestricties?

Antwoord 4

De recente uitspraak van de Raad van State heeft een brede impact op diverse terreinen
die belangrijk zijn voor de schaalsprong in de Brainport-regio, waarvoor de investering
van ASML een belangrijke pijler is: de industrie, de woningbouw, defensie, landbouw
en het bedrijfsleven in de breedte. Vanuit EZ-perspectief maak ik me zorgen omdat
dit het ondernemers-, investerings- en vestigingsklimaat van Nederland raakt. Gezien
de brede impact heeft het kabinet een Ministeriele Commissie «Economie en Natuurherstel»
(MCEN) ingesteld om tot een samenhangend maatregelenpakket te komen met het doel om
Nederland van het slot te halen. Ik neem hieraan deel. Ik zal me via de MCEN blijven
inzetten op een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor Nederland, maar kan niet op de
te nemen maatregelen vooruitlopen.

Vraag 5

Hoe beoordeelt u de beschikbaarheid van hoogopgeleid technisch personeel in Nederland
en welke maatregelen neemt u om de aantrekkelijkheid van Nederland als hightech-werklocatie
te versterken?

Antwoord 5

Verschillende sectoren in Nederland hebben momenteel te maken met een tekort aan voldoende
hoogopgeleid technisch personeel. Dit kabinet werkt aan het Actieplan Groene en Digitale
Banen om bij te dragen aan de beschikbaarheid van technisch geschoold personeel in
Nederland, zowel theoretisch als praktisch opgeleid. Het tekort verdient blijvende
aandacht. Daarom investeert het kabinet ruim € 350 miljoen euro in Techkwadraat zodat
iedere leerling in aanraking komt met techniek. Ook verstevigt het kabinet € 210 miljoen
euro publiek-private samenwerkingsverbanden zodat het onderwijs beter aansluit op
de vraag van de arbeidsmarkt.

Specifiek voor het realiseren van de groeiambities van de Nederlandse semicon sector
zijn tot en met 2030 landelijk naar verwachting circa 38.000 extra technisch opgeleide
mensen nodig op MBO-, HBO- en WO-niveau. Een belangrijk deel daarvan zal benodigd
zijn in de Brainportregio. Dit is een grote opgave. Vandaar dat het kabinet tot en
met 2030 incidenteel € 450 miljoen en vanaf 2031 structureel € 80 miljoen per jaar
heeft gereserveerd voor een nationaal versterkingsplan voor microchip-talent. De regio’s
Brainport, Delft, Twente en Groningen/Noorden hebben hiervoor inmiddels plannen ingediend
om extra talent op te leiden voor de semicon sector, voor de zomer zullen de eerste
commitments worden vastgelegd. Hiervoor is in totaal ruim € 300 miljoen euro aan cofinanciering
toegezegd. Gezamenlijk verwachten de regio’s ongeveer 33.000 extra technici voor de
semicon sector op te kunnen leiden. De regio’s zetten onder andere in op het aantrekken
van internationaal talent, het innoveren van het onderwijsaanbod, om- en bijscholing
en samenwerking tussen bedrijven en kennisinstellingen. Op deze manier zorgen de regio’s
ervoor dat het volgen van een opleiding voor de semicon sector aantrekkelijker wordt
gemaakt. Hiernaast is het aan werkgevers om meer werk te maken van het behoud van
technici voor deze sector en om in te zetten op het verhogen van de arbeidsproductiviteit.

Vraag 6

Fouquet stelt dat ASML geen eigen nationale veiligheidsanalyse maakt en zich slechts
voegt naar wetgeving. Hoe beoordeelt u deze passieve houding en hoe wordt gewaarborgd
dat exportbeperkingen daadwerkelijk bijdragen aan nationale veiligheid?

Antwoord 6

Het kabinet heeft kennis genomen van de uitspraken van de heer Fouquet op dit punt.
De verantwoordelijkheid voor nationale veiligheidsanalyses en het ontwikkelen van
wetgeving die de nationale veiligheid beschermen ligt bij het Rijk. Onderdeel hiervan
is het Nederlandse exportcontrolebeleid in het kader waarvan maatregelen zijn genomen
die betrekking hebben op machines en technologie die geschikt zijn voor de ontwikkeling
en productie van geavanceerde halfgeleiders. Deze geavanceerde halfgeleiders kunnen
naast civiele toepassingen ook een cruciale bijdrage leveren aan militaire toepassingen
zoals de ontwikkeling van hoogwaardige militaire (wapen)systemen. Daarmee kan de ongecontroleerde
uitvoer van dergelijke apparatuur risico’s voor de nationale veiligheid met zich meebrengen.
Bij de beoordeling van vergunningaanvragen wordt per geval gekeken naar onder meer
het eindgebruik en de eindgebruiker, en een afweging gemaakt van de risico’s voor
de nationale veiligheid.

Vraag 7

Fouquet wees op de noodzaak van een stabiel en voorspelbaar overheidsbeleid voor bedrijven
zoals ASML. Hoe zorgt u ervoor dat het kabinetsbeleid en wetgeving voorspelbaarheid
bieden aan bedrijven die strategisch belangrijk zijn voor de Nederlandse economie?

Antwoord 7

Stabiel en betrouwbaar overheidsbeleid is uitermate belangrijk voor ons bedrijfsleven:
bedrijven moeten zekerheid ervaren bij het maken van plannen voor de lange termijn.
Dit onderwerp is ook geadresseerd in de kamerbrief «Investeringen in ondernemingsklimaat
microchipsector» van 28 maart 2024. Hierin werd bijvoorbeeld gewezen op het belang
van voldoende fiscale armslag voor het bedrijfsleven. Voorspelbaar overheidsbeleid
is ook de reden dat het kabinet de afschaffing van de inkoopfaciliteit voor inkoop
van eigen aandelen en de versobering van de 30%-regeling grotendeels heeft teruggedraaid,
wat beide zeer belangrijke regelingen zijn voor ons bedrijfsleven. Ook bij nieuw kabinetsbeleid
en nieuwe wetgeving zullen wij de gevolgen voor het bedrijfsleven zorgvuldig wegen.

Vraag 8

Fouquet waarschuwde dat te strenge Europese AI-regulering innovatie kan vertragen
en Europa op achterstand kan zetten ten opzichte van de VS en China. Hoe beoordeelt
u deze waarschuwing?

Antwoord 8

Het kabinet is van mening dat de Europese AI-verordening cruciaal is voor het garanderen
van een veilige toepassing van AI en het creëren van vertrouwen in AI. De AI-verordening
zorgt ervoor dat AI in de EU betrouwbaar en veilig blijft en niet schadelijk is voor
fundamentele rechten en de gezondheid van burgers. Door met een duidelijke set aan
regels het vertrouwen in AI te vergroten, zullen bedrijven en burgers naar verwachting
minder terughoudend zijn in het toepassen van AI. Daarnaast zal door het toestaan
van uitzonderingen voor onderzoek en ontwikkeling en het gebruik van ondersteunende
instrumenten binnen de AI-verordening, zoals regulatory sandboxes, ruimte worden gelaten
voor AI-innovatie. Ook draagt de AI-verordening bij aan een gelijk speelveld in Europa,
en creëert het marktkansen voor innovatieve bedrijven op het gebied van verantwoorde
AI. AI-innovatie en een wettelijk kader voor betrouwbare en veilige AI gaan volgens
het kabinet daarom hand in hand.

Vraag 9

Bent u bereid om op zeer korte termijn opnieuw in gesprek te gaan met ASML over hun
zorgen en verwachtingen en om de Kamer te informeren over de uitkomsten van dat gesprek?
Zo ja, wanneer?

Antwoord 9

Ik ben voortdurend in gesprek met ASML over de maatregelen die nodig zijn om in Nederland
te kunnen doorgroeien en doorinvesteren. Samen met ASML, met andere departementen
en met de regionale partners werk ik er aan om de groei in Nederland maximaal te accommoderen.
In dit kader is er structureel overleg op allerlei niveaus met het bedrijf. In de
Semicon Board NL werk ik met mijn collega’s van OCW, BHO en Defensie samen met de
sector, onder meer ASML, aan de opgaven voor het versterken van het technologisch
leiderschap, het internationaal concurrentievermogen, strategische autonomie, voldoende
microchip talent en het vergroten van de weerbaarheid. In het BO Brainport werk ik
aan de gebiedsgerichte opgaven voor de woningbouw, de bereikbaarheid van economische
toplocaties waar ook ASML is gevestigd en aan oplossingen voor knelpunten zoals netcongestie
en stikstof.

Vraag 10

Kunt u deze vragen voor het debat over het Verdienvermogen van Nederland op 13 februari
2025 beantwoorden?

Antwoord 10

Ja.