Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Gabriëls over het bericht dat vervuilende staalslakken worden geïmporteerd vanuit het buitenland

Antwoord van Staatssecretaris Jansen (Infrastructuur en Waterstaat) (ontvangen 10 januari
2025). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2024–2025, nr. 826.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Vervuilende staalslak komt als afval het land in, maar
wordt daarna gebruikt in de bouw»1?

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Klopt het dat Nederlandse bedrijven voor miljoenen euro’s per jaar aan staalslakken
en restproducten van buitenlandse staalbedrijven importeren?

Antwoord 2

Uit de monitoring van afvalstoffen zijn hiervoor geen gegevens te halen. In de meldsystemen
van de Europese Verordening Overbrenging Afvalstoffen (EVOA) ziet de Inspectie Leefomgeving
en Transport (ILT) namelijk geen gegevens over import of export van de staalslakken.
Als staalslakken als bijproduct, dus als niet-afvalstof, worden getransporteerd dan
zijn voor import en export op grond van de EVOA geen meldingen van het transport vereist.

Uit de handelsstatistieken die het Centraal Bureau voor Statistiek bijhoudt, zijn
staalslakken als zodanig ook niet te halen, maar er zijn wel een aantal categorieën
die over staalslakken zouden kunnen gaan. Op basis hiervan2 gaat het als indicatie om import van ongeveer 720 kiloton met een handelswaarde van
ongeveer 49 miljoen euro in 2022.

Volgens UN Comtrade had de import van gegranuleerde slag en slagdross naar Nederland
in 2023 een handelswaarde van in totaal bijna 9,5 miljoen USD.3

Vraag 3

Om wat voor hoeveelheden gaat dit en hoe staat het in verhouding tot de hoeveelheid
staalslakken die Tata Steel Nederland produceert?

Antwoord 3

Een indicatie van de hoeveelheden import is te lezen in het antwoord op vraag 2. Het
aanbod aan Nederlandse staalslakken afkomstig uit de ijzer- en staalproductie was
in 2022 ongeveer 1.200 kiloton. Volgens UN Comtrade zijn de hoeveelheden geïmporteerde
staalslak 280 kiloton gegranuleerde slag en 17,1 kiloton slagdross4.

Vraag 4

Klopt het dat de staalslakken worden geïmporteerd als afvalstof, maar dat het vervolgens
de markt op gaat als «bouwstof»?

Antwoord 4

Geïmporteerde staalslakken worden gecertificeerd door hiervoor bevoegde instanties
zoals het Duitse Institut für Baustoffen Forschung. Vervolgens worden de staalslakken
als gecertificeerd materiaal Nederland binnengebracht en voldoen ze aan de regels
voor de toepassing van secundaire bouwstoffen zoals vastgelegd in de Wet bodembescherming.
De term «bouwstof» zegt niets over een eventuele afvalstatus van het materiaal. Met
andere woorden, zowel afvalstoffen als niet-afvalstoffen kunnen als bouwstof worden
toegepast, mits er aan de voorwaarden van de bodemregelgeving wordt voldaan. De bodemregelgeving
maakt hiertussen namelijk geen verschil, dus het maakt voor de toepassing van staalslakken
niet uit of ze een afvalstatus hebben of niet.

Vraag 5

Klopt het dat bedrijven geld toe krijgen van Tata Steel, wanneer zij gebruik maken
van staalslakken? Deelt u de mening dat dit onwenselijk is, omdat daarmee een perverse
prikkel ontstaat om vervuilende staalslakken als bouwstof toe te passen?

Antwoord 5

Er zijn signalen dat afnemers in een aantal gevallen vergoedingen voor transport-
en verwerkingskosten hebben ontvangen. Er is echter geen informatie dat er momenteel
zulke hoge vergoedingen worden verleend dat hier een perverse prikkel vanuit gaat.
De bodemregelgeving is gericht op het beschermen van milieu en gezondheid. Prikkels
die leiden tot negatieve effecten zijn niet wenselijk.

Vraag 6

Geldt hetzelfde mechanisme voor de import van staalslakken van buitenlandse staalbedrijven?
Zo nee, wat is de reden dat bedrijven staalslakken importeren uit het buitenland,
terwijl als zij staalslakken overnemen van Tata Steel deze bedrijven geld toe krijgen?

Antwoord 6

Voor de import van staalslakken van buitenlandse staalbedrijven geldt ook dat er door
de afnemer wordt betaald voor staalslakken, maar hier kunnen ook de logistieke kosten
worden vergoed.

Vraag 7

Deelt u de mening dat het zeer onwenselijk is dat er überhaupt staalslakken worden
toegepast als bouwstof, gezien de grote onzekerheden voor de gezondheid en het milieu?
Zo nee, waarom niet?

Antwoord 7

Nee, in algemene zin is dat niet onwenselijk. Het is van belang dat primaire grondstoffen
worden uitgespaard en dat afvalstort wordt voorkomen, maar dat mag niet ten koste
gaan van de gezondheid, de natuur en het milieu. Daarom moet er bij de toepassing
van staalslakken als bouwstof, net zoals bij alle andere bouwstoffen, voldaan worden
aan de daarvoor geldende wettelijke kaders.

Vraag 8

Deelt u de mening dat het al helemaal onwenselijk is dat Nederlandse bedrijven dan
ook nog eens staalslakken importeren, terwijl er in Nederland al genoeg van deze afvalstof
wordt geproduceerd? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 8

Nee. Het is aan bedrijven zelf om de afweging te maken om staalslakken te importeren
of exporteren, met inachtneming van de nationale en internationale regels die daarvoor
gelden.

Vraag 9

Bent u bereid deze geïmporteerde staalslakken te classificeren als afvalstof op het
moment dat deze staalslakken in het buitenland ook als afvalstof worden geëxporteerd?
Zo nee, waarom niet?

Antwoord 9

Staalslakken die naar Nederland zijn geïmporteerd, worden niet zonder meer geclassificeerd
als afvalstof omdat de staalslakken als zodanig worden geëxporteerd. Per geval moet
een beoordeling van de afvalstatus van een materiaal worden gemaakt. Er kunnen geen
generieke uitspraken gedaan worden dat een materiaal in alle gevallen een afvalstof
is, ook niet als dergelijke uitspraken in het buitenland zijn gedaan over een materiaal.
In het kader van het toezicht op de naleving van de EVOA kan de ILT op grond van artikel 50,
lid 4 bis, van de EVOA bij de eigenaar, houder of vervoerder van de afvalstoffen bewijsstukken
opvragen waaruit (onder meer) blijkt of de staalslakken wel of geen afvalstoffen zijn.

Ook artikel 28 van de EVOA is hierin relevant. Dit gaat over verschil van inzicht
tussen de verschillende bevoegde gezagen. Als het ene bevoegde gezag oordeelt dat
een materiaal een afvalstof is, maar het andere bevoegde gezag oordeelt van niet,
dan wordt het materiaal in het kader van import/export behandeld als afvalstof. Maar
dit laat onverlet dat het land van bestemming het materiaal na aankomst volgens zijn
eigen wetgeving mag behandelen, voor zover deze nationale wetgeving in overeenstemming
is met EU-wetgeving en internationale wetgeving. De criteria voor de status van bijproduct
staan in artikel 1.1, vierde lid, Wet milieubeheer (implementatie van artikel 5 Kaderrichtlijn
afvalstoffen). Als een bedrijf kan aantonen dat aan de bijproductvoorwaarden wordt
voldaan, dan is sprake van een bijproduct. Kan een bedrijf dat niet aantonen, dan
kan de ILT de staalslakken op grond van artikel 50, lid 4 ter van de EVOA als afvalstof
aanmerken.

Vraag 10

Gaat u de import van afvalstoffen van buitenlandse staalproducenten aan banden leggen,
zolang er zoveel onzekerheid is over de gevolgen voor de gezondheid en het milieu?
Zo nee, waarom niet?

Antwoord 10

Afvaltransport in de Europese Unie moet voldoen aan de EVOA. De EVOA specificeert
de gronden op basis waarvan een lidstaat bezwaar kan maken tegen import van afvalstoffen.
Indien de verwerking van de afvalstoffen aan de geldende regelgeving voldoet, zal
een rechter een streep zetten door een eventueel bezwaar tegen import. De stelling
dat er onzekerheid is over de gevolgen van staalslakken wordt niet gedeeld. Staalslakken
kunnen veilig worden toegepast mits dat binnen de kaders van de bodemregelgeving gebeurt.
Wel worden de zorgen herkend die er zijn naar aanleiding van gevallen waarin het niet
goed is gegaan. In het kader van de herijking van de bodemregelgeving bekijkt het
Îie wat kan worden gedaan om beter te borgen dat secundaire bouwstoffen, en dus ook
staalslakken, veilig worden toegepast.

Vraag 11

Kunt u deze vragen beantwoorden vóór het commissiedebat Circulaire economie?

Antwoord 11

Dat is helaas niet gelukt door de tijd die het kostte om de informatie die nodig was
om de vragen te beantwoorden te verzamelen en te analyseren.