Mededeling (uitstel antwoord) : Uitstel beantwoording vragen van het lid Lahlah over de onafhankelijkheid van de rechtspraak

Mededeling van Minister Van Weel (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 27 december 2024).

Vraag 1

Bent u bekend met de artikelen «Rechters maken zich grote zorgen: Nederlandse rechtsstaat
loopt gevaar»1 en «Politiek kan te veel invloed op rechterlijke macht uitoefenen, zeggen wetenschappers:
«Een kwaadwillende Minister heeft alle knoppen om aan te draaien»»?2

Vraag 2

Deelt u de zorgen van rechters en wetenschappers dat de onafhankelijkheid van de rechtspraak
in Nederland onder druk staat en de politiek te veel invloed op de rechterlijke macht
kan uitoefenen? Deelt u de mening dat het uitzonderlijk is dat rechters zich op deze
manier uitspreken en de publiciteit opzoeken en we hun zorgen dus uiterst serieus
moeten nemen? Zo ja, wat gaat u hieraan doen? Zo nee, waarom niet?

Vraag 3

Welke waarborgen bestaan er momenteel om de scheiding der machten te garanderen en
kunt u hierbij afzonderlijk ingaan op de rol van de Raad voor de rechtspraak? Acht
u deze waarborgen voldoende om politieke inmenging in de rechtspraak structureel te
voorkomen? Zo ja, hoe verhoudt zich dit tot de kritiek van rechters en wetenschappers?
Zo nee, welke waarborgen gaat u nog meer voorstellen?

Vraag 4

Hoe beoordeelt u de uitspraken van rechtsgeleerden in de onderzoeksbundel Constitutionele
waarborgen3 dat de onafhankelijkheid van de rechtspraak «boterzacht» is en «ingrijpende, stelselmatige
verbeteringen noodzakelijk» zijn? Kunt u ingaan op elk van de aanbevelingen die genoemd
worden in de onderzoeksbundel en per aanbeveling aangeven waarom u deze wel of niet
overneemt?

Vraag 5

Deelt u de mening dat de politiek niets te zeggen zou moeten hebben over de benoeming
van rechters? Wat is uw visie op het voorstel om de Minister op afstand te zetten
van de benoemingen van de Raad voor de rechtspraak, zoals bepleit door rechters en
hoogleraren? Bent u bereid met voorstellen te komen om dit te bewerkstelligen?

Vraag 6

Bent u bereid om de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht explicieter te verankeren
in de Grondwet, zoals voorgesteld door diverse experts en rechtbankpresidenten? Zo
nee, waarom niet? Zo ja, hoe en op welke termijn gaat u dit regelen?

Vraag 7

Deelt u de mening van hoogleraar Soeharno dat een aparte begroting voor de rechterlijke
macht, in plaats van dat die onderdeel uitmaakt van de justitiebegroting, beter past
bij een staatsmacht? Zo ja, kunt u ervoor zorgen dat dit voor de begroting van 2026
mogelijk wordt? Zo nee, waarom niet en waarom kan dit wel bij de Algemene Rekenkamer
en Ombudsman, die ook een dergelijk begrotingssysteem kennen?

Vraag 8

Hoe beoordeelt u op de situatie in landen zoals Polen en Hongarije, waar de rechterlijke
onafhankelijkheid zwaar onder druk staat? Wat vindt u van de uitspraken van hoogleraar
Soeharno dat de situatie in Nederland nog zwakker is dan de initiële situatie in Polen
en Hongarije doordat in Nederland geen wetswijzigingen nodig zijn om vanuit de politiek
vergaande invloed uit te oefenen op de rechterlijke macht?

Vraag 9

Welke lessen trekt u uit het afglijden van de rechtsstaat in Polen en Hongarije en
hoe gaat u voorkomen dat Nederland in dezelfde situatie terechtkomt? Op welke manier
neemt u hierin de aanbevelingen uit de onderzoeksbundel Constitutionele waarborgen
mee?

Vraag 10

Deelt u de mening dat politici die de onafhankelijkheid van rechters in twijfel trekken,
zich openlijk negatief over hen uitlaten of hen een bepaald politiek etiket opplakken
grote schade toebrengen aan de rechtsstaat? Welke maatregelen worden genomen om de
rechterlijke macht te beschermen tegen aanvallen vanuit de politiek en om de invloed
van politieke retoriek die rechters wegzet als «elitair» of «vooringenomen», tegen
te gaan?

Vraag 11

Wat is de stand van zaken ten aanzien van de uitvoering van de motie om de rol van
de Minister bij de benoemingsprocedure voor leden van de Raad voor de rechtspraak
zo klein mogelijk te maken (Kamerstuk 29 279 nr. 845)?

Vraag 12

Kunt u bij de uitwerking van uw plannen voor een Constitutioneel Hof expliciet ingaan
op de onwenselijkheid van enige politieke of bestuurlijke invloed op de benoeming
van leden van dat hof en daarvoor specifieke wettelijke waarborgen invoeren? Zo nee,
waarom niet?

Mededeling

Hierbij deel ik u, mede namens de Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid, mede
dat de schriftelijke vragen van de lid Lahlah (GroenLinks-PvdA), van uw Kamer aan
de Minister van Justitie en Veiligheid over de onafhankelijkheid van de rechtspraak
(ingezonden 5 december 2024) niet binnen de gebruikelijke termijn kunnen worden beantwoord,
aangezien nog niet alle benodigde informatie is ontvangen.

Ik streef ernaar de vragen zo spoedig mogelijk te beantwoorden.