Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Kahraman, Omtzigt, Ceder over de opmars van de HTS in Syrië

Antwoord van Minister Veldkamp (Buitenlandse Zaken) (ontvangen 17 december 2024).

Vraag 1

Bent u op de hoogte van het artikel in de Volkskrant getiteld «Voor het eerst in jaren
doet Hayat Tahrir al-Sham het Syrische regime wankelen − wie zijn deze rebellen?»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Kunt u aangeven uit welke groeperingen Hayat Tahrir al-Sham (HTS) bestaat?

Antwoord 2

HTS is in 2017 gevormd uit een samengaan van meerdere gewapende Syrische verzetsgroeperingen
van grotendeels soennitische islamitische signatuur, waaronder Jahbat Al-Nusra.

Vraag 3

Welke landen leveren wapens of andere vormen van materiële of financiële hulp aan
HTS?

Antwoord 3

Het is het kabinet niet bekend welke landen HTS in die vormen steunen.

Vraag 4

Klopt het dat Turkije steun verleent aan HTS, zoals door meerdere media2 wordt gemeld? Zo ja, kunt u toelichten waar deze steun uit bestaat (bijvoorbeeld
logistiek, wapens, financiering of andere hulp)?

Antwoord 4

Ik ben bekend met deze berichten, maar het kabinet beschikt niet over eigenstandige
informatie waarmee deze berichten bevestigd of ontkend kunnen worden. Turkije geeft
zelf aan de organisatie niet te steunen.

Vraag 5

Constaterende dat HTS door de Verenigde Staten en de Verenigde Naties (VN) wordt aangemerkt
als een terroristische organisatie, is de Europese Unie (EU) ook voornemens om deze
organisatie op de terrorismelijst te zetten?

Antwoord 5

Hay'at Tahrir al-Sham (HTS) staat op de VN ISIS/Al-Qaida sanctielijst, deze listing
is door de EU overgenomen. Daarmee ziet de EU, inclusief Nederland, HTS als een terroristische
organisatie. De komende periode is het van belang om te bezien of de opstelling van
HTS mogelijk aanleiding geeft tot het heroverwegen van de listing in VN- (en EU-)
verband.

Vraag 6

Welke maatregelen overweegt Nederland te nemen tegen landen die HTS direct of indirect
ondersteunen? Is hierover binnen de EU of Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO)
overleg gaande?

Antwoord 6

Op dit moment heeft het kabinet geen informatie beschikbaar over welke landen HTS
steunen. Binnen diverse internationale gremia is contact over de geopolitieke ontwikkelingen.
Er is op dit moment geen overleg gaande binnen de NAVO hierover.

Vraag 7

Beschouwt Nederland HTS als een terroristische organisatie?

Antwoord 7

Zie het antwoord op vraag 5.

Vraag 8

Heeft Nederland contacten gehad met HTS of heeft het momenteel lopende contacten?
Zo ja, kunt u toelichten wat de doelstelling van deze contacten was?

Antwoord 8

Nederland onderhoudt momenteel geen contacten met HTS.

Vraag 9

Kunt u bevestigen of er berichten zijn over toenemende mensenrechtenschendingen tegen
minderheden in door HTS gecontroleerde gebieden? Indien ja, wat is uw oordeel hierover?

Antwoord 9

Uit meerdere rapporten van o.a. de VN onderzoekscommissie voor Syrië en mensenrechtenorganisaties
blijkt dat ook HTS zich in Syrië schuldig heeft gemaakt aan mensenrechtenschendingen
waaronder willekeurige arrestaties, marteling en wrede, onmenselijke en vernederende
behandeling van gedetineerden. Deze mensenrechtenschendingen waren echter niet zozeer
gericht op minderheden, als wel op vermeende tegenstanders van HTS. Nederland beschikt
niet over informatie waaruit blijkt dat deze schendingen zijn toegenomen. Wat betreft
de positie van minderheden in HTS-gebied geldt dat HTS zich vanaf 2021 actiever heeft
ingezet voor de positie van minderheden, waaronder christenen en Druzen, door hen
bijvoorbeeld land en bezittingen terug te geven, die eerder tijdens het Syrische conflict
waren ingenomen. Het moet worden bezien of de mensenrechten van minderheden ook in
de toekomst worden gerespecteerd. Nederland hecht aan die rechten, bijvoorbeeld voor
christenen en Koerden, draagt dat actief uit en blijft alert op de ontwikkelingen.

Vraag 10

Welke mogelijkheid ziet u om sancties of andere diplomatieke drukmiddelen in te zetten
tegen landen of groeperingen die de mensenrechten in Syrië schenden, en is Nederland
bereid dit in internationaal verband te bespreken?

Antwoord 10

Het huidige EU sanctieregime ten aanzien van Syrië zal hervormd moeten worden. Ter
uitvoering van motie Paternotte/Kahraman (21 501-02, nr. 2991) bespreekt Nederland momenteel het sanctiebeleid met internationale en Europese partners.
Dit beleid moet worden geënt op de nieuw ontstane situatie in Syrië, waarbij het uitgangspunt
een inclusieve en vreedzame politieke transitie is. Uiteraard is respect voor mensenrechten
en respect voor minderheden hierbij essentieel.

Vraag 11

Welke stappen kan Nederland binnen de EU en de VN ondernemen om ervoor te zorgen dat
er onafhankelijke waarnemers uit neutrale landen worden ingezet in de regio, om schendingen
van minderheidsrechten te monitoren?

Antwoord 11

Nederland en de EU zullen naar aanleiding van de recente machtswisseling in Syrië
nauwlettend in de gaten houden of de verschillende Syrische partijen tot een vreedzame
machtsdeling kunnen komen, en zullen een dergelijke inclusieve politieke transitie
waar mogelijk steunen, in eerste instantie via de VN. Het sturen van internationale
waarnemers is in dit stadium niet aan de orde.

Vraag 12

Aangezien HTS bekend staat als een jihadistische organisatie die minderheden zoals
christenen3 (onder wie Arameeërs, Assyriërs, Grieks Orthodoxen, Katholieken en Armenen), Koerden
en Yezidis ernstig onderdrukt, welke concrete stappen kan Nederland, eventueel in
samenwerking met bondgenoten, ondernemen om de veiligheid van deze minderheden te
waarborgen in de regio?

Antwoord 12

Zie ook vraag 9, 10 en 11. HTS heeft in de afgelopen jaren zijn houding met betrekking
tot de positie van minderheden verbeterd. HTS-leider Abu Mohammad al Jolani heeft
gewerkt aan het imago van een verzetsorganisatie tegen het regime van Assad, die wil
pogen bescherming te bieden aan een ieder. Afgewacht moet worden in hoeverre HTS bereid
en in staat zal zijn aan deze koers vast te houden nu het over een veel groter gebied
de scepter zwaait. Het kabinet blijft de ontwikkelingen nauwgezet volgen.

Vraag 13

Constaterende dat de humanitaire situatie in de regio Idlib en Aleppo verslechtert
en dat grote groepen proberen te vluchten, welke mogelijkheden ziet u om humanitaire
hulp te bieden, zodat deze vluchtelingen zoveel mogelijk in hun eigen land of regio
opgevangen kunnen worden en niet gedwongen worden naar Europa te vluchten?

Antwoord 13

Humanitaire hulp aan de verschillende gebieden in Syrië werd tot nu toe met name gecoördineerd
door de VN en geleverd via diverse kanalen. Ook Nederland draagt hier op jaarlijkse
basis aan bij met flexibele meerjarige financiering aan humanitaire partners. Specifiek
in 2024 gaat dit om EUR 19,2 miljoen: EUR 7,3 mln. via de Dutch Relief Alliance en EUR 12 mln. via twee VN humanitaire landenfondsen. Zodra de coördinatie in de
nieuwe situatie vorm krijgt en humanitaire noden in kaart zijn gebracht, zullen VN-organisaties
en NGO’s (mede) dankzij de flexibele financiering van Nederland in staat zijn snel
te reageren. Op dit moment is de gehele situatie in Syrië, inclusief de humanitaire
situatie, nog ongewis. Ter uitvoering van motie Van Baarle (21 501-02, nr. 2994) inventariseert het kabinet in EU-verband wat de maximaal mogelijk haalbare steun
voor Syrië kan zijn.

Vraag 14

Kunt u aangeven hoe Nederland samenwerkt met NGO’s, internationale organisaties, en
lokale gemeenschappen om de situatie van minderheden in door HTS gecontroleerde gebieden
te verbeteren?

Antwoord 14

Nederland werkt samen met verschillende VN-organisaties, NGO’s en het Rode Kruis en
de Rode Halve Maan Beweging die actief zijn in Syrië. Zo steunt Nederland in het kader
van gerechtigheid voor slachtoffers NGO’s die zorgen voor het documenteren van onder
meer mensenrechtenschendingen en andere misstanden in Syrië. Daarnaast ondersteunt
Nederland de Syrian Women Advisory Board om te bevorderen dat vrouwen deelnemen aan mogelijke vredesprocessen in Syrië. Deze
steun zal ook door blijven gaan nu HTS de macht heeft gegrepen in voormalige regime
gebieden. Nederland steunt ook initiatieven die buiten HTS gecontroleerd gebied vallen,
zoals het Syria Recovery Trustfund, dat is gericht op ondersteuning van sociaaleconomische
integratie van ontheemden, waaronder Al Hol-terugkeerders. Ten slotte ondersteunt
Nederland humanitaire hulp in heel Syrië met flexibele meerjarige financiering aan
humanitaire partners, waaronder de Dutch Relief Alliance, die met lokale organisaties samenwerken om te reageren op acute noden. Daarbij is
er aandacht voor het bereiken van gemarginaliseerde groepen. Dit gebeurt ook in HTS
gecontroleerd gebied, waar ondanks de onzekere en onveilige situatie een aantal lokale
partners weer is gestart met activiteiten op het gebied van gezondheidszorg.

Vraag 15

Welke internationale stappen kunnen ondernomen worden richting een duurzame vrede
in Syrië?

Antwoord 15

Het is in eerste instantie aan de betrokken Syrische partijen om in de nieuwe machtsverhoudingen
tot een vreedzame machtsdeling te komen. Het is daarbij zaak waar mogelijk die landen
die een aanwezigheid hebben in Syrië, namelijk Rusland, Iran, Turkije, Israël en de
VS op te roepen partijen die ruimte te geven en dit proces niet te frustreren uit
eigenbelang. VNVR resolutie 2254 biedt een kader voor een inclusief politiek proces
dat tot vrede en stabiliteit in Syrië moet leiden. Deze resolutie vormt tevens het
mandaat van de VN Speciaal Gezant voor Syrië, Geir Pedersen. Het is aan Nederland
en de EU om hem zoveel mogelijk te steunen in zijn pogingen een dergelijk proces te
faciliteren. Daarbij moet worden aangetekend dat VNVR resolutie 2254 niet volledig
toepasbaar is op de huidige realiteit, omdat bepaalde groepen die nu grote delen van
Syrië in handen hebben, zoals HTS, daarin niet worden genoemd als partijen die bij
het proces betrokken zijn. Er zal dus een manier moeten worden gevonden om ook die
partijen volwaardig mee te nemen in een politiek proces. Tegelijkertijd biedt VNVR
resolutie 2254 wel een goede basis en een raamwerk waarover brede overeenstemming
bestaat.

Vraag 16

Kunt u deze vragen één voor één en voor het commissiedebat over het Midden-Oosten
van 11 december a.s. beantwoorden?

Antwoord 16

Nee, maar wel op tijd voor het uitgestelde commissiedebat op 18 december.