Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Boswijk over de demonstratie waarbij de Kromhout Kazerne urenlang werd geblokkeerd

Antwoord van Minister Brekelmans (Defensie) (ontvangen 3 december 2024). Zie ook Aanhangsel
Handelingen, vergaderjaar 2024–2025, nr. 329.

Vraag 1

Klopt het dat de demonstranten die urenlang de hoofdingang van de Kromhout Kazerne
in Utrecht hebben geblokkeerd pas zijn vertrokken nadat het evenement van de Nederlandse
Industrie Defensie en Veiligheidheid (NIDV) is geannuleerd?1

Antwoord 1

Ja. In de ochtend van dinsdag 25 september verzamelden ongeveer 50 actievoerders zich
bij de Kromhoutkazerne (KHK). Het doel van hun actie was om het evenement van de stichting
Nederlandse Industrie voor Defensie en Veiligheid (NIDV) zodanig te verstoren dat
deze niet kon plaatsvinden of vroegtijdig beëindigd zou worden. Daartoe hebben enkele
van deze actievoerders zich vastgeketend aan de toegangspoort van de KHK zodat de
toegang tot de KHK geblokkeerd werd. Doordat de blokkade enige uren duurde, konden
de deelnemers aan het evenement niet gemakkelijk op de juiste bestemming komen. Daarom
is door Defensie en NIDV in samenspraak besloten het evenement te annuleren. Niet
veel later na dat besluit zijn de demonstranten vertrokken.

Vraag 2

Deelt u de mening dat het in principe niet zo kan zijn dat evenementen afgebroken
moeten worden vanwege blokkades door demonstranten? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 2

Ja. Het is zeer teleurstellend dat dit evenement afgebroken moest worden vanwege een
demonstratie. Vooral omdat we daar voor de veiligheid van Nederland en onze bondgenoten
de relatie met het bedrijfsleven koesteren. Evenementen als deze dragen bij aan gewenste
kennisuitwisseling tussen krijgsmacht, industrie en kennisinstellingen.

Als er sprake is van een demonstratie rondom een militaire terrein dient door de burgemeester
te worden bezien of er gronden bestaan om het demonstratierecht te beperken, in het
bijzonder de vrees voor of bestrijding van wanordelijkheden. Bij de afweging of er
sprake is van (vrees voor) wanordelijkheden wordt in voorkomende gevallen de nationale
veiligheid betrokken. Voor Defensie is het daarbij in de huidige geopolitieke situatie
van eminent belang dat de uitvoering van de grondwettelijke taken onverminderd doorgang
kunnen vinden. Overigens is via het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC)
een onderzoek uitgezet naar de mogelijkheden voor een versteviging van het handelingsperspectief
van alle betrokkenen en de bestendigheid van het wettelijke kader rond demonstraties.
Dat onderzoek richt zich ook op demonstraties waarbij de nationale veiligheid in het
gedrang kan komen.

Vraag 3

Hebben de betogers strafbare feiten begaan door zich binnen de publiekelijk aangegeven
grenzen van het kazerneterrein te begeven en zich vast te ketenen?

Antwoord 3

Het is aan het Openbaar Ministerie om achteraf te bepalen of er sprake is van een
verdenking van strafbare feiten.

Vraag 4

Zou u in overleg willen treden met de gemeente Utrecht over of deze demonstratie was
aangemeld bij de gemeente, de vraag of deze demonstratie op deze plek mocht plaatsvinden
en de mogelijkheid tot gebiedsverboden voor deze demonstranten?

Antwoord 4

Ja, op ambtelijk niveau heeft overleg plaatsgevonden met de gemeente over deze specifieke
demonstratie. Daaruit is gebleken dat de demonstratie niet was aangekondigd. Er is
ook in algemene zin gesproken over het demonstratierecht en de verschillende verantwoordelijkheden
en bevoegdheden hieromtrent. Bij het beoordelen hoe om te gaan met demonstraties spelen
de specifieke omstandigheden een belangrijke rol. Het gaat daarbij niet alleen om
het verloop van de demonstratie, maar bijvoorbeeld ook of de demonstratie plaatsvindt
op een publiek toegankelijke plaats of op een privéterrein dat niet voor eenieder
toegankelijk is. Het opleggen van gebiedsverboden is de verantwoordelijkheid van het
lokaal bevoegd gezag. Naar aanleiding van de vorige demonstratie zijn voor de toegangshekken
extra hekken geplaatst op de juridische erfgrens van de Kromhoutkazerne. Het toegangsverbod
dat daardoor bestaat voor de omheinde ruimte kan door de burgemeester worden meegewogen
in de beoordeling of maatregelen noodzakelijk zijn.

Vraag 5

Deelt u de mening dat het niet aanmelden van deze demonstratie in combinatie met het
feit dat door deze demonstratie de hoofdingang van de Kromhout Kazerne urenlang geblokkeerd
was en een evenement daardoor niet door kon gaan, voldoende reden was voor de burgemeester
om de demonstratie te laten beëindigen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 5

Zoals gemeld in antwoord op vraag 2, ben ik teleurgesteld dat dit evenement afgebroken
moest worden vanwege een demonstratie. Het is niet aan mij te beoordelen of de genoemde
omstandigheden voldoende reden gaven om het evenement af te breken. De burgemeester
is immers verantwoordelijk voor het handhaven van de openbare orde en maakt daarin
haar eigen afwegingen. De burgemeester legt verantwoording af aan de gemeenteraad.

Vraag 6

Op grond van welke overwegingen heeft de driehoek besloten niet in te grijpen?

Antwoord 6

De noodzaak voor de driehoek te komen tot een nader besluit, verviel op het moment
dat het evenement werd geannuleerd, hetgeen leidde tot het afbreken van de demonstratie.
Er is uiting gegeven aan het beginsel dat de vrijheid van meningsuiting zo veel mogelijk
moet worden gefaciliteerd. Zie ook het antwoord op vraag 8.

Vraag 7

Waarom kan niet ingegrepen worden om te voorkomen dat mensen zich vastketenen aan
toegangspoorten van kazernes?

Antwoord 7

Op kazernes vindt toegangscontrole plaats door middel van pascontrole bij de toegangshekken.
In de situatie van 24 september kwamen ongeveer 50 demonstranten tegelijk bij de toegangspoort
aan. De beveiligers belast met de toegangscontrole concentreerden zich op de veiligheid
van de medewerkers van de kazerne en op het waarschuwen van de politie en Koninklijke
Marechaussee (KMar). De demonstranten hebben het terrein niet betreden, maar ketenden
zich direct vast aan de buitenkant van de toegangshekken, waardoor de verantwoordelijkheid
om in te grijpen onder de verantwoordelijkheid van de driehoek kwam te vallen. Zie
ook het antwoord op vraag 8.

Vraag 8

Waarom is er eerst overleg met de driehoek nodig voordat ingegrepen wordt? Is het
terrein direct voor de poorten van de Kromhout Kazerne openbaar terrein of is Defensie
– en daarmee de Koninklijke Marechaussee – daar verantwoordelijk en bevoegd om in
te grijpen om te voorkomen dat mensen zich vastketenen aan toegangshekken?

Antwoord 8

De burgemeester is op grond van de Wet openbare manifestaties en de Gemeentewet de
aangewezen verantwoordelijke om de openbare orde en veiligheid in de gemeente te handhaven.
Het terrein buiten het defensieterrein valt niet onder de verantwoordelijkheid van
de Minister van Defensie, maar van de burgemeester. Defensie kan in beginsel niet
zelfstandig besluiten tot handhavend optreden.

Vraag 9

Deelt u de mening dat het tolereren van deze strafbare feiten buitengewoon ongewenst
is?

Antwoord 9

Zoals bij vraag 3 is aangegeven is het aan het Openbaar Ministerie om te bepalen of
er een verdenking van strafbare feiten is.

Vraag 10

Zijn er na de vorige blokkade van de Kromhout Kazerne in juli 2024 plannen gemaakt
om dergelijke acties in het vervolg te kunnen voorkomen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 10

Nee, dit soort onverwachte en niet aangekondigde demonstraties kunnen niet worden
voorkomen. Spontane demonstraties worden ook beschermd door het demonstratierecht.
Wel zijn sinds de vorige demonstratie op het terrein voor de toegangshekken extra
hekken geplaatst op de juridische erfgrens van de Kromhoutkazerne met daarop de boodschap
dat onbevoegde toegang leidt tot overtreding van art 461 Wetboek van Strafrecht.

Vraag 11

Bent u van mening dat er een restrictiever beleid zou moeten zijn omtrent demonstraties
waarmee kazernes worden geblokkeerd, gezien het belang voor de nationale veiligheid
van deze kazernes? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 11

Aangezien de demonstratie plaatsvond buiten de kazerne, en dus niet op militair terrein,
is het een aangelegenheid voor het lokale gezag. De burgemeester maakt daarin haar
eigen afwegingen. Voor Defensie is het daarbij in de huidige geopolitieke situatie
van eminent belang dat de uitvoering van de grondwettelijke taken onverminderd doorgang
kunnen vinden.

Vraag 12

Wat is het protocol voor dit soort verstoringen op of nabij kazerneterreinen?

Antwoord 12

Het protocol is dat indien een verstoring zich voordoet op een defensieterrein direct
de KMar wordt gewaarschuwd. Dit kan rechtstreeks of via de beveiligingsorganisatie
van de betreffende locatie.

Indien de verstoring zich nabij een kazernelocatie op publiek terrein plaatsvindt,
wordt direct contact opgenomen met de politie. In dit geval zijn zowel de KMar als
de politie direct geïnformeerd.

Vraag 13

Op welke wijze kunnen gemeenten ervoor zorgen dat demonstraties waarmee de toegang
tot kazernes wordt geblokkeerd standaard verboden worden? Welke mogelijkheden hebben
gemeenten tot het in hun Algemene Plaatselijke Verordening (APV) opnemen van een bufferzone
rondom kazernes? Welke kansen ziet u om gemeenten hierbij te helpen, bijvoorbeeld
door middel van het opstellen van een aanpassing van de model-APV, in samenwerking
met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG)?

Antwoord 13

Het is niet mogelijk om demonstraties op openbaar terrein vooraf standaard te verbieden.
Uit jurisprudentie van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens blijkt duidelijk
dat van autoriteiten een zekere mate van tolerantie wordt gevraagd, ook wanneer een
demonstratie hinder oplevert.2 Op grond van de Wet openbare manifestaties (Wom) kan de burgemeester steeds in elk
individueel geval aan de hand van lokale omstandigheden beoordelen of een beperking
of verbod nodig is vanwege één of meerdere van de in de Wom (artikel 2) genoemde belangen.
Daarbij beschikt de burgemeester over een zekere beoordelingsruimte om te bepalen
of een beperking (of verbod) van een betoging nodig is. Het voorgaande betekent ook
dat de Wom (en lagere regelgeving zoals de APV) geen grondslag biedt voor een algeheel
verbod vooraf op demonstraties bij bepaalde locaties. Dus ook niet bij defensielocaties.
Een burgemeester zou het bestaan van een toegangsverbod conform het Wetboek van Strafrecht
(artikel 461) door het markeren van een voorterrein als militair terrein (of het feit
dat demonstranten dit overtreden) wel mee kunnen wegen in zijn beoordeling van de
demonstratie en de risico’s die daarmee gepaard gaan.