Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Slagt-Tichelman over de zin en onzin van de Nutri-Score

Antwoord van Staatssecretaris Karremans (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) (ontvangen
20 november 2024). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2024–2025, nr. 375

Vraag 1

Kent u de aflevering van Kassa «De zin en onzin van de Nutri-Score» (Kassa, 28 september
2024)?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Bent u op de hoogte dat de doelen uit het nationaal preventieakkoord niet gehaald
worden en het aantal mensen met overgewicht zelfs toeneemt?2

Antwoord 2

Ja, het Ministerie van VWS is de opdrachtgever van het RIVM-onderzoek waarnaar u verwijst.

Vraag 3

Bent u van mening dat de Nutri-Score op dit moment bijdraagt aan het tegengaan van
overgewicht? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 3

Overgewicht verhoogt het risico op (chronische) ziekten. Er is veel gezondheidswinst
te halen als mensen gezonder gaan eten.

Het bewerkstelligen van een gezond voedingspatroon vraagt om een langdurige en samenhangende
aanpak, een pakket aan diverse maatregelen en de inzet van zowel overheid als maatschappelijke
partijen.

Voor een gezond voedingspatroon is de Schijf van Vijf de belangrijkste leidraad: welke
producten passen in welke hoeveelheid in een gezond voedingspatroon. Met de Kies Ik
Gezond? App van het Voedingscentrum kunnen consumenten direct zien of een product
in de Schijf van Vijf staat.

In het Nationaal Preventieakkoord zijn met de ondertekenaars afspraken gemaakt over
de introductie van een voedselkeuzelogo zodat consumenten in een oogopslag eenvoudig
bewuste keuzes kunnen maken. Om hierin te faciliteren heeft de rijksoverheid het voedselkeuzelogo
Nutri-Score geïntroduceerd, op basis van onafhankelijk consumentenonderzoek dat uitwees
dat Nutri-Score een makkelijk te begrijpen logo is.

De Nutri-Score wordt bepaald aan de hand van de samenstelling van een product. Heeft
een product een donkergroene Nutri-Score A, dan heeft het een betere samenstelling
dan eenzelfde soort product met een oranje Nutri-Score D. Producten met eiwit, vezels,
fruit, groenten en peulvruchten krijgen een hogere Nutri-Score. En een lagere score
door een hoog energiegehalte (kcal), suikers, verzadigd vet en zout.

Als consumenten boodschappen doen kunnen ze met Nutri-Score in één oogopslag kiezen
voor het product met de betere samenstelling. Ook voor producten die niet in de Schijf
van Vijf staan en waarvoor nu geen eenvoudige handvatten bestaan om de betere keuze
te maken.

Nutri-Score is gebaseerd op de nieuwste wetenschappelijk inzichten en zo goed mogelijk
in lijn met de voedingsrichtlijnen die gelden in de deelnemende landen aan Nutri-Score.

De Gezondheidsraad heeft eind 2022 advies uitgebracht over het herziene algoritme
van Nutri-Score en geconcludeerd3: «het logo heeft een meerwaarde in het bijzonder voor mensen met beperkte voedingskennis
die met de huidige voedingsvoorlichting moeilijk te bereiken zijn en die vaker een
ongezond voedingspatroon hebben. Nutri-Score is een intuïtief en visueel krachtig
logo dat al bekendheid heeft doordat het logo al op tal van producten staat. Bovendien
is het in de ons omringende landen ingevoerd en komt het via die landen op de Nederlandse
markt».

Het logo is daarnaast ook een prikkel voor fabrikanten om de samenstelling van hun
producten te verbeteren en draagt bij aan de Nationale Aanpak Productverbetering met
als doel de hoeveelheid zout, suikers en verzadigd vet in producten te verlagen of
het vezelgehalte te verhogen.

Vraag 4

Bent u van mening dat de Nutri-Score misleidend kan werken omdat producten per categorie
worden vergeleken, waardoor een pizza bijvoorbeeld een betere score kan krijgen dan
een appel? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 4

In de communicatie vanuit de rijksoverheid, en ook in de introductiecampagne van Nutri-Score
is benadrukt dat het logo bedoeld is om producten uit dezelfde categorie te vergelijken.
Met Nutri-Score kan binnen de pizza’s gemakkelijk worden gekozen voor de pizza met
de betere samenstelling. Pizza’s berekend met het herziene algoritme krijgen een C
of een D.

Deze uitleg zal ik blijven benadrukken en is ook onderdeel van de communicatieleidraad
over Nutri-Score die is ontwikkeld in afstemming met betrokken partijen zoals de brancheorganisaties
voor supermarkten en producenten, het Voedingscentrum, de samenwerkende gezondheidsfondsen,
RIVM en de Consumentenbond. Om er zo voor te zorgen dat alle partijen het gebruik
van Nutri-Score op dezelfde manier uitleggen.

Vraag 5

Per wanneer moeten de producenten de nieuwe normering gebruiken, zodat de verschillende
normeringen niet meer door elkaar gebruikt worden? Is er een instantie die hier op
toeziet? Kan hier meer uitleg aan worden gegeven? Welke fouten zijn er nog met betrekking
tot de Nutri-Score, waarop de expert in het programma Kassa op wijst? Binnen welke
termijn zijn deze naar verwachting opgelost?

Antwoord 5

In Nederland moeten producenten vanaf de invoering van Nutri-Score per 1 januari 2024
direct de score op basis van het herziene algoritme gebruiken.

Nederlandse producenten die voor 2024 een pilot hebben gedaan op basis van het oude
algoritme hadden tot 1 juli 2024 de tijd om de score aan te passen. Internationaal
zijn afspraken gemaakt over de overgangstermijnen voor de landen die Nutri-Score al
hadden geïntroduceerd.

De NVWA is de toezichthouder. Als producenten verkeerde scores op het etiket zetten
is de NVWA bevoegd om te handhaven.

De Gezondheidsraad concludeerde in het advies over Nutri-Score dat het herziene algoritme
goed aansluit bij de Richtlijnen Goede Voeding en de Schijf van Vijf: de producten
buiten de Schijf van Vijf krijgen met het herziene algoritme bijna allemaal een D
of E. Bij de productgroepen die een groene score krijgen is de aansluiting tussen
Nutri-Score en de Nederlandse voedingsaanbevelingen vaak wel goed, maar niet altijd.

Het Internationaal Wetenschappelijk Comité (IWC) van Nutri-Score blijft de komende
jaren werken aan verdere verbeteringen van het algoritme en betrekt hierin de aanbevelingen
van de Gezondheidsraad. Het IWC richt zich hierbij op het optimaliseren van het algoritme
voor het groente-, fruit- en peulvruchtenaandeel, zoetstoffen in vaste voedingsmiddelen,
het vetgehalte van kaas en beter onderscheid tussen granen (wel of niet volkoren).

Vraag 6

Deelt u de mening dat de Nutri-Score zijn doel voorbij schiet als onder meer Unilever,
Heineken, Arla Foods, Cono Kaasmakers aangeven het voedsellogo niet meer te gaan gebruiken?
Wat is uw reactie dat diverse fabrikanten de Nutri-score niet meer op verpakkingen
gaan vermelden? Wat vindt u van de situatie die dan ontstaat, als vooral ongezondere
producten met een lage Nutri-Score het niet op de verpakking zet, zoals in de aflevering
van Kassa wordt gesuggereerd?

Antwoord 6

Mijn oproep aan bedrijven is om Nutri-Score op hun producten te zetten om zo de vergelijkbaarheid
voor consumenten van producten te vergroten en hiermee bij te dragen aan de doelen
van het NPA. Nutri-Score is echter een vrijwillig logo. Het staat voedingsproducenten
vrij om het te gebruiken voor hun levensmiddelen en (niet-alcoholische) dranken.

Ik ben blij dat de meeste supermarktketens meedoen met hun huismerkproducten die de
volle breedte van de productcategorieën beslaan. Het gaat om duizenden huismerkproducten.

Ik vind het teleurstellend als bedrijven niet meedoen helemaal als een bedrijf dit
eerst wel gebruikte maar ermee stopt omdat de herziene scores te negatief uitpakken
voor hun producten.

Via het monitoringsprogramma voor Nutri-Score door het RIVM zal ik vinger aan de pols
houden door hoeveel producenten Nutri-Score wordt gebruikt. Zo kan ik ook zien of
vooral producenten van producten met een lage Nutri-Score het logo niet gebruiken.

Bedrijven kunnen in veel gevallen de score verbeteren door de samenstelling van hun
producten te verbeteren. Daarvoor hebben we in samenspraak met producenten de Nationale
Aanpak Productverbetering (NAPV).

Vraag 7

Deelt u de mening dat de Nutri-Score alleen doelmatig is als het verplicht wordt?
Zo ja, welke stappen gaat u ondernemen om de vrijblijvendheid er vanaf te halen?

Antwoord 7

Ik onderschrijf dat als de Nutri-Score op alle producten vermeld staat het logo het
beste werkt als keuzehulp voor consumenten. Op dit moment laat de Europese wetgeving
alleen een vrijwillig gebruik van voedselkeuzelogo’s toe. De Europese Commissie heeft
in haar vorige periode een voorstel voor een verplicht Europees voedselkeuzelogo aangekondigd.
Dit proces is vertraagd. Hoewel Nederland, samen met andere Europese landen, heeft
aangedrongen op dit voorstel, is er nog geen zicht op een tijdspad waarop dit alsnog
gaat komen. Ik blijf dit verzoek onder de aandacht brengen bij de Commissie.

Vraag 8

Wilt u volgend jaar de eerste monitor van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid
en Milieu (RIVM) inzake de Nutri-Score, voorzien van een kabinetsreactie, met de Kamer
delen?

Antwoord 8

Ja, zodra de resultaten van de monitor beschikbaar zijn, zal ik deze voorzien van
mijn reactie en met uw Kamer delen.

Vraag 9

Wat gaat u ondernemen om consumenten beter te informeren over de Nutri-Score, gezien
het feit dat veel consumenten de score niet snappen?

Antwoord 9

In 2019 is in voorbereiding op de besluitvorming over de invoering van Nutri-Score
consumentenonderzoek naar het logo-beeldmerk uitgevoerd.

Uit dit onderzoek bleek dat Nutri-Score de consument het eenvoudigst en beste helpt
bij de keuze van producten met een betere samenstelling. Consumentenonderzoek in andere
landen wees hetzelfde uit.

Afgelopen voorjaar heeft de publiekscampagne voor Nutri-Score gelopen, vanwege de
invoering Score als officieel toegestane voedselkeuzelogo in Nederland dit jaar. Uit
het campagne-effectonderzoek blijkt dat de campagne effectief is geweest in het bekendmaken
van Nutri-Score, uitleggen hoe het logo werkt en het stimuleren van gebruik bij aankopen.
Meer consumenten weten waar Nutri-Score voor staat en hoe ze het logo moeten gebruiken
(score voor campagne: 72%, na de campagne 80%), meer consumenten vinden het Nutri-Score
logo een nuttig label (52% vs 59%) en dat helpt om betere keuzes te maken tussen dezelfde
soort producten bij het doen van boodschappen (44% vs 52%) is behaald4.

Ik reken erop dat ook producenten en supermarkten zich zullen (blijven) inspannen
voor de bekendheid van het logo en hierbij gebruik maken van de communicatieleidraad
en communicatietools die door de overheid in nauwe afstemming met de brancheorganisaties
van producenten en retail zijn ontwikkeld. Juist via de kanalen van de retail en producenten
kunnen consumenten goed worden bereikt met informatie over hoe het logo werkt.

Vraag 10

Bent u op de hoogte dat minder suiker, zout en vetten in producten kunnen bijdragen
aan het behalen van de doelen van het nationaal preventieakkoord? Bent u van plan
om dit een verplichtend en concreet karakter te geven aan voedselproducten? Zo ja
wanneer en hoe? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 10

Om overgewicht en daaraan gerelateerde chronische ziekten te bestrijden zet ik in
op een gezond eetpatroon volgens de Schijf van Vijf.

Omdat nog relatief veel bewerkte producten worden geconsumeerd buiten de Schijf van
Vijf, zet ik daarnaast in op het bevorderen van een betere samenstelling van bewerkte
producten.

In 2020 is de Nationale Aanpak Productverbetering (NAPV) gestart, gericht op het verminderen
van zout, suiker en verzadigd vet in bewerkte producten en het verhogen van het vezelgehalte.
Op basis van levensmiddelendata in 2025/2026 zal een RIVM-monitor laten zien of de
samenstelling van voedingsmiddelen daadwerkelijk verbetert. Verplichtende nationale
voorschriften zullen in lijn moeten zijn met het EU-recht. Hierover is advies gevraagd
aan de landsadvocaat. Deze geeft aan dat dergelijke voorschriften alleen kunnen als
ze noodzakelijk zijn voor de volksgezondheid en geschikt en evenredig. Dit is eerder,
op 19 juni 2023 met uw Kamer gedeeld5. Ik ga de mogelijkheden hiervan verder onderzoeken.

Vraag 11

Deelt u de mening dat supermarkten actiever moeten bijdragen aan een gezondere eetomgeving?
En dat een logische consequentie hiervan is dat er dwingende maatregelen nodig zijn
om het aantal ongezonde reclames terug te dringen? Zo ja, welke maatregelen bent u
bereid te nemen?

Antwoord 11

Ik ben van mening dat naast de overheid ook de maatschappelijke partijen, inclusief
de supermarkten, een belangrijke rol spelen in het bevorderen van een gezondere eetomgeving
en bijdragen aan een gezondere generatie.

Dat is ook de insteek van het Nationaal Preventieakkoord. Daar staat bijvoorbeeld
in dat supermarkten streven naar een groter aanbod van producten uit de Schijf van
Vijf.

Op dit moment ontbreken onderling goed vergelijkbare resultaten van supermarktketens
over de verkoop van Schijf van Vijf producten. Ik hecht aan meer transparantie hierover
om de voortgang van meer aanbod Schijf van Vijf te kunnen monitoren en tussendoelen
te kunnen stellen.

Ik ben bereid indien nodig wettelijke maatregelen in te zetten. Zoals ook in het Regeerprogramma
aangegeven, werk ik aan wettelijke beperking van marketing voor ongezonde producten
gericht op kinderen en jongeren.

Vraag 12

Bent u op de hoogte dat ongeveer 80% van al het voedselaanbod in de supermarkt ongezond
is en bijvoorbeeld te veel zout of te veel vet of te veel suiker bevat? Bent u van
mening dat een ongezond voedselaanbod bij supermarkten van 80% te veel is? Wat vindt
u een acceptabel aanbod van ongezond voedsel in supermarkten, bijvoorbeeld 50%? Bent
u bereid concrete stappen te nemen om dit percentage naar beneden te krijgen?

Antwoord 12

Ja, hier ben ik van op de hoogte. Onderzoek hiernaar is in opdracht van het Ministerie
van VWS uitgevoerd. De consumptie van bewerkte producten en producten buiten de Schijf
van Vijf is hoog. Wat we eten wordt sterk beïnvloed door onze (voedsel)omgeving. Het
aanbod in supermarkten is hier een belangrijk onderdeel van. Van de verhouding gezond
versus ongezond aanbod gaat een norm uit. Dat circa 80% van het aanbod buiten de Schijf
van Vijf valt, maakt de gezonde keuze niet makkelijker.

Ik ben voornemens om uw Kamer begin 2025 te informeren over de samenhangende effectieve
preventiestrategie die ik voorbereid en waarin ik zal aangeven hoe ik samen met relevante
partijen blijf werken aan de doelen van het Nationale Preventieakkoord.

Vraag 13

Welke concrete extra stappen gaat u ondernemen om te zorgen dat het aantal mensen
met overgewicht wordt teruggedrongen gezien het feit dat de doelen uit het nationaal
preventieakkoord bij lange na niet worden gehaald, zoals het RIVM bericht?

Antwoord 13

Ik vind het belangrijk dat alle betrokken partijen zich in blijven zetten voor een
gezonde generatie die op kan groeien in een gezondere voedselomgeving.

Zoals hierboven aangegeven werk ik dit uit in een samenhangende effectieve preventiestrategie.