Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Vermeer over PV-panelen en PFAS

Antwoord van Minister Hermans (Klimaat en Groene Groei) (ontvangen 5 november 2024).

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «De Schaduwkant van een zonnepaneel»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Wat gaat u doen om de productie van Europese zonnepanelen te bevorderen, gezien de
dumping van goedkope Chinese panelen in Europa en de Amerikaanse maatregelen?

Antwoord 2

In juni 2023 is het SolarNL programma goedgekeurd, een Nationaal Groeifondsproject
van bijna 900 miljoen euro, waarvan 312 miljoen euro subsidie en 100 miljoen euro
lening, voor het stimuleren van een Nederlandse maakindustrie van duurzame en innovatieve
zonnepanelen producten (488 miljoen euro volgt via private financiering). Het SolarNL
programma ontwikkelt en industrialiseert drie innovatieve zon-PV-technologieën die
elk concurrerend zijn op hun respectieve innovatieve markten: hoog-rendements silicium
heterojunctie «HJT»-cellen, flexibele perovskiet-folies en op maat gemaakte zonnepanelenproducten
voor integratie in gebouwen en automotive toepassingen.

Binnen SolarNL wordt er samengewerkt met partijen uit andere EU-landen. Gezamenlijk
geven zij een impuls aan een Nederlandse en Europese maakindustrie voor zonnepanelen.
Daarmee dragen zij bij aan de energietransitie én de energieonafhankelijkheid van
Nederland en de EU.

Wetgeving vanuit de Europese Unie is van groot belang voor het opbouwen van klimaatneutrale
industrieën in Europa en om de Chinese concurrentie het hoofd te kunnen bieden. De
aangekondigde Net Zero Industry Act, waarbij er wordt verplicht om minstens 40% lokaal
geproduceerde netto-nultechnologieën te produceren, zal een boost geven aan de Nederlandse
PV-maakindustrie en de afzetmarkt binnen Europa versterken.

Vraag 3

Wat is het huidige percentage zonnepanelen dat geproduceerd is in Nederland, de EU
en daarbuiten?

Antwoord 3

De productiecapaciteit van zon-PV wordt uitgedrukt in Wattpiek (Wp). In 2023 werd
ongeveer 400 GWp (400 miljoen Wattpiek) wereldwijd geproduceerd. Hiervan werd meer
dan 80% geproduceerd in China. India produceerde ongeveer 5–6% van het totale GWp,
de VS ongeveer 3–5% en Europa ongeveer 3–4%. Overige producerende landen zijn Vietnam,
Maleisië, Zuid-Korea en Japan. Nederland was verantwoordelijk voor minder dan 1% van
de globale productiecapaciteit2.

Van de verschillende stappen van de waardeketen heeft Europa op dit moment de sterkste
positie op de productie van modules, met 55 bedrijven die samen 14 GW aan productiecapaciteit
hebben. In Nederland wordt op dit moment een kleine hoeveelheid vaak gespecialiseerde
producten gemaakt (bijvoorbeeld lichtgewicht, met op maat gemaakte kleuren en patronen,
of building integrated). In het SolarNL Groeifondsprogramma werken bedrijven en kenniscentra
aan het realiseren of opschalen van productie.

Vraag 4

Welke stappen onderneemt u om lokaal geproduceerde zonnepanelen te stimuleren?

Antwoord 4

De belangrijkste stap die wordt genomen is het goedkeuren en uitvoeren van het Nationaal
Groeifondsprogramma SolarNL. Zoals benoemd in vraag 2, stimuleert het Groeifondsprogramma
de lokale maakindustrie van duurzame en innovatieve zonnepanelen. Hiermee draagt het
programma bij aan de klimaatdoelstellingen voor 2030 en 2050 en zorgt het voor duurzaam
verdienvermogen voor de Nederlandse economie.

Daarnaast wordt verkend welke opties er zijn binnen de rijksoverheid, en daarbuiten,
om de vraag naar duurzame zonnepanelen te stimuleren. Zo wordt er gekeken hoe in de
subsidies van het Rijk, zoals de SDE++, de keuze voor duurzame zon-PV verder gestimuleerd
kan worden, bijvoorbeeld door het opnemen van aanvullende eisen (in Europese context
ook wel non-pricing criteria) in aanbestedingen en tenders. Op dit moment vindt onderzoek
plaats over de mogelijkheid tot certificering van de CO2 -voetafdruk van zonnepanelen, om meer transparantie te bewerkstelligen en indien
mogelijk een eis met maximale voetafdruk op te nemen in de SDE++.

Vraag 5

Welke zonnepanelen bevatten PFAS en hoeveel ervan zijn dat?

Antwoord 5

Een groot aandeel zonnepanelen bevat een PFAS-folie die in het achterblad (ook wel
bekend als de «backsheet») van het zonnepaneel is verwerkt. PFAS vergroot de bestendigheid
en daarmee de levensduur van het zonnepaneel tegen ultraviolet licht, vocht en andere
weersinvloeden. Zonnepaneelproducenten zijn niet verplicht te vermelden op het product
welk merk en type backsheet zij gebruiken. Hierdoor en door de diversiteit aan fabrikanten
op de markt en grondstoffen die worden gebruikt voor de productie van zonnepanelen,
zijn inschattingen over welk type zonnepanelen PFAS bevatten en het aandeel PFAS in
zonnepanelen onzeker.

Vraag 6

Bestaan er PFAS-vrije zonnepanelen en wat doet u om deze te bevorderen?

Antwoord 6

Naast dat het aandeel PFAS in zonnepanelen al langzaam wordt teruggebracht door verschillende
fabrikanten van backsheets, bestaan ook PFAS-vrije backsheets voor zonnepanelen. Dit
betreft veelal PFAS-vrije polymeren of glas. Waar het marktaandeel van PFAS-vrije
polymeren in opkomst is, groeit het marktaandeel van glas-glaspanelen sneller. Glas-glaspanelen
hebben het voordeel dat deze vaak bifacial zijn waardoor deze zonnestroom opwekken
aan beide zijden van het zonnepaneel. Glas-glaspanelen hebben een beperkte meerprijs
ten opzichte van conventionele zonnepanelen. We verkennen met betrokken partijen eventuele
maatregelen op het gebied van bevordering van PFAS-vrije zonnepanelen.

Vraag 7

Overweegt u PFAS-vrije zonnepanelen verplicht te stellen bij overheidsaanbestedingen?

Antwoord 7

De huidige criteria voor maatschappelijk verantwoord inkopen (MVI) door overheden
bevatten momenteel geen verplichtingen op PFAS-vrije zonnepanelen. Wel is er aandacht
voor dit onderwerp in de zogeheten MVI Buyer Group Duurzame Zonnepanelen3. Volgend jaar worden de MVI-criteria weer geactualiseerd en zal het eventueel toevoegen
van PFAS-vrije zonnepanelen als criterium kunnen worden bezien. Bij de realisatie
van projecten met zonnepanelen door het Rijksvastgoedbedrijf wordt vaak gebruik gemaakt
van glas-glaspanelen waar geen PFAS in zit.

Een belangrijke ontwikkeling is de publicatie van het voorstel voor een Europees verbod
op PFAS door het European Chemical Agency (ECHA) op 7 februari 2023. Een dergelijk
Europees verbod wordt een restrictie genoemd. Momenteel wordt in Europa bezien welke
uitzonderingen er op dat verbod moeten komen voor noodzakelijke toepassingen van PFAS.
Het initiatief voor de restrictie is genomen door Nederland in samenwerking met Denemarken,
Duitsland, Noorwegen en Zweden. Over de wenselijkheid en mogelijkheid van dit voorstel
voor een Europees verbod op PFAS zal nader overleg worden gevoerd met het Ministerie
van Infrastructuur en Waterstaat.

Vraag 8

Hoe staat het met de recycling van zonnepanelen in Nederland?

Antwoord 8

Volgens het Nationaal (W)EEE Register (NWR) is in 2023 1.381 ton ingezameld aan zonnepanelen
waarvan 51 ton is gerecycled in Nederland en 1.053 ton in Europa4. Afgedankte zonnepanelen vallen onder de wettelijk verplichte uitgebreide producentenverantwoordelijkheid
(UPV) volgens de EU Richtlijn afgedankte elektrische en elektronische apparatuur (Richtlijn
AEEA). Op basis van UPV zijn producenten en importeurs verplicht afgedankte zonnepanelen
in te zamelen en correct te verwerken. De producentenorganisatie Stichting OPEN (Organisatie
Producentenverantwoordelijkheid E-waste Nederland) voert in opdracht van de producenten
en importeurs deze wettelijke UPV-taken collectief uit in Nederland.

Voor de bekostiging van de inzameling en verwerking van afgedankte zonnepanelen moeten
producenten en importeurs een afvalbeheerbijdrage betalen aan Stichting OPEN. Vanaf
1 juli 2023 is deze afvalbeheerbijdrage voor zonnepanelen verhoogd naar 4 cent/kg.
Met deze afvalbeheerbijdrage kan Stichting OPEN de komende jaren een fonds opbouwen
waarmee de benodigde recyclingcapaciteit, die na 2030 een toenemende hoeveelheid afgedankte
zonnepanelen moet verwerken, kan worden gerealiseerd. Tevens heeft Stichting OPEN
in juni jl. een uitvraag gepubliceerd waarop partijen die voldoende kwalitatieve en
kwantitatieve recyclecapaciteit kunnen bieden, hun interesse kenbaar kunnen maken5.

Vraag 9

Zijn er volledig recyclebare zonnepanelen en overweegt u een verplichte recyclenorm?

Antwoord 9

In de Richtlijn AEEA zijn minimale streefcijfers opgenomen voor nuttige toepassing
en recycling van de gehele productgroep AEEA. Er zijn dus geen toegesneden waarden
opgenomen voor zonnepanelen. In 2026 zal de Europese Commissie een voorstel publiceren
voor herziening van de richtlijn, dat biedt een kans om desgewenst toegesneden eisen
te stellen op hergebruik, nuttige toepassing en recycling van AEEA en zonnepanelen
in het bijzonder.

Middels de uitvoering van het Nationale Programma Circulaire Economie wordt gewerkt
aan het bevorderen van circulaire zonnepanelen. Verschillende maatregelen worden uitgevoerd
waarbij prioritering wordt gegeven aan maatregelen met de meeste slagkracht op korte
termijn, zoals het verkennen van een maximale CO2-voetafdruk voor zonnepanelen. Het is namelijk van groot belang om de transitie naar
een circulaire economie in de uitrol van zonnepanelen door te maken.