Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid White over schendingen van mensenrechten van Venezolaanse vluchtelingen op Aruba

Antwoord van Staatssecretaris Szabó (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties), mede
namens de Minister van Asiel en Migratie (ontvangen 22 oktober 2024).

Vraag 1

Bent u bekend met het nieuwsbericht «Amnesty: Nederland medeplichtig aan schenden
mensenrechten op Aruba»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Kunt u reflecteren op de stelling van Amnesty dat het non-refoulement-principe is
geschonden op Aruba? Bent u het eens met deze stelling? Zo ja, welke concrete acties
zult u ondernemen? Zo nee, waarom niet? Kunt u uw antwoord juridisch onderbouwen?

Antwoord 2

Zowel asiel-, opvang- en terugkeerbeleid, als mensenrechtenbeleid, is in eerste instantie
een verantwoordelijkheid van de autonome landen binnen het Koninkrijk. In dit licht
is het dan ook de verantwoordelijkheid van Aruba om het non-refoulementprincipe te
waarborgen. De beoordeling of er wordt voldaan aan dit principe is aan de rechterlijke
macht en autoriteiten van Aruba.

Vraag 3, 4 en 5

Kunt u reflecteren op de stelling van Amnesty dat Nederland heeft bijgedragen aan
het schenden van het non-refoulement-principe op Aruba? Bent u het met de stelling
eens? Zo ja, bent u bereid nader te onderzoeken hoe dat heeft kunnen gebeuren en hoe
gaat u dan voorkomen dat het principe in de toekomst weer wordt geschonden? Zo nee,
waarom niet? Kunt u uw antwoord juridisch onderbouwen?

Klopt het dat Nederland financiële steun heeft verleend aan Aruba voor deportatievluchten
voor Venezolanen? Zo ja, hoe rijmt dit met het non-refoulement-principe?

Klopt het dat de door Nederland geboden hulp aan Aruba vooral gericht was op het traceren
van Venezolanen en hun detentie en deporatie? Zo nee, kunt u nader toelichten waarom
dit niet klopt?

Antwoord 3, 4 en 5

Op basis van artikel 36 van het Statuut kunnen de landen binnen het Koninkrijk der
Nederlanden elkaar desgewenst bijstand verlenen. In 2019 heeft Aruba Nederland verzocht
om bijstand ten behoeve van de optimalisering en verdere professionalisering van verschillende
onderdelen in de vreemdelingenketen aldaar.2

De voornaamste doelstelling van de geleverde bijstand door de IND en het toenmalige
Ministerie van Justitie en Veiligheid was het in lijn brengen van de bestaande asiel-
en/of beschermingsprocedure met internationale verdragen en diende ter professionalisering
en optimalisering van het beslisproces. Aanvullend hierop heeft het Nederlandse kabinet
vanwege de grote uitdagingen voor Aruba geïnvesteerd in projecten op gerelateerde
terreinen. Voorbeelden van deze projecten zijn bewustwordingscampagnes op het vlak
van mensenhandel en het realiseren van een mannen- en vrouwenopvang voor Venezolaanse
slachtoffers van huiselijk geweld en mensenhandel en mensensmokkel. Verder is er ter
voorbereiding op het scenario van een grootschalige crisis een noodvoorziening beschikbaar
gesteld en is er financiële ondersteuning geleverd aan de Kustwacht Caribisch Gebied.
Ten slotte zijn er op verzoek van Aruba financiële middelen beschikbaar gesteld voor
een fonds ter bevordering van repatriëring van personen die geen recht (meer) hebben
op verblijf en geen lopende procedures daartoe. Ook tijdens dit proces is benadrukt
om het non-refoulementprincipe te volgen en mensen niet uit te zetten als zij een
reëel risico lopen op mensenrechtenschendingen. Voor verdere toelichting over de geboden
hulp en bijstand aan Aruba verwijs ik u graag door naar de diverse brieven aan uw
Kamer hierover.3, 4, 5, 6

Ik herken mij daarom niet in de stelling dat de Nederlandse bijstand gericht was op
het traceren van Venezolanen, hun detentie en deportatie en dat Nederland hiermee
heeft bijgedragen aan het schenden van het non-refoulementprincipe in Aruba. Zowel
het actief traceren, vastzetten als het deporteren van Venezolanen was en is geen
onderdeel van de door Nederland geleverde bijstand. Via de geleverde bijstand is de
vreemdelingenketen in Aruba verder in lijn gebracht met geldende internationale standaarden
en procedures. Dit draagt bij aan de verwezenlijking van een acceptabele standaard
voor zowel vreemdelingenketen als het mensenrechtenbeleid in Aruba. Het staat voorop
dat mensenrechten te allen tijde moeten worden gerespecteerd en beschermd, waar ook
ter wereld.

Vraag 6

Bent u bekend met het rapport «Rules but No Protection» van Amnesty, in het bijzonder
hoofdstuk 8 «Obligations of the Kingdom of the Netherlands»?7 Kunt u per paragraaf reflecteren op de inhoud van het hoofdstuk?

Antwoord 6

Ja. Ik ben bekend met het rapport van Amnesty «Unprotected: Unveiling gaps in the
protection of Venezuelan refugees in Aruba» en in het bijzonder hoofdstuk 8 van dat
rapport (Obligations of the Kingdom of the Netherlands). Ik zal per paragraaf reflecteren
op de inhoud van het hoofdstuk en waar relevant ook doorverwijzen naar de beantwoording
bij uw andere vragen.

8.1 Kingdom of the Netherlands

Het betreft een vrij feitelijke inleiding vanuit geschiedkundig perspectief over de
constitutionele verhoudingen binnen het Koninkrijk der Nederlanden.

8.2 Safeguarding Human Rights

Deze paragraaf gaat in op de waarborgfunctie van artikel 43 van het Statuut. Bij de
beantwoording van vraag 7 zal ik hierop reflecteren en de noties van deze paragraaf
zal ik hierin meenemen.

8.3 Applicability of International Norms

De verdragsrechtelijke inbedding van het non-refoulementprincipe voor Aruba en in
bredere zin binnen het Koninkrijk der Nederlanden staat buiten kijf en komt bij de
beantwoording van meerdere vragen aan bod.

8.4 Assistance of the Netherlands

Sinds 2019 heeft het Nederlandse kabinet middels financiële en technische bijstand
getracht Aruba te ondersteunen bij de optimalisering van de vreemdelingenketen. Via
de geleverde bijstand is de vreemdelingketen van Aruba verder in lijn gebracht met
de geldende internationale standaarden en procedures. Ik acht het van belang dat standaarden
en procedures op een zorgvuldige manier worden uitgevoerd en dat er wordt voldaan
aan de internationale verdragsverplichtingen. Het bieden van ondersteuning daartoe
betekent niet dat Nederland medeverantwoordelijk is voor de Arubaanse vreemdelingenketen.
Dit blijft een landsaangelegenheid. Specifiek ten aanzien van de Kustwacht kan ik
aangeven dat zij binnen de prioriteiten van het Justitieel Beleidsplan opsporings-,
toezichthoudende en dienstverlenende taken uitvoert ten behoeve van de landen. Het
gezag over de Kustwacht berust wat betreft de opsporingstaken bij de procureurs-generaal
van Aruba en van Curaçao, Sint Maarten en de BES. De Kustwacht zorgt te allen tijde
dat mensenrechten worden gerespecteerd en handelt hiermee onder het lokale justitiële
gezag. Voor verdere toelichting over de geboden hulp en bijstand aan Aruba verwijs
ik u graag door naar eerdergenoemde brieven aan uw Kamer.8, 9, 10, 11

Zoals toegelicht bij vraag 5 kunnen de landen binnen het Koninkrijk elkaar bijstand
verlenen. De uitwerking van onderlinge technische ondersteuning is afhankelijk van
de wederzijdse wensen en behoeften en ik blijf, samen met de Minister van Asiel en
Migratie, hierover graag in gesprek met Aruba. De aanbevelingen uit het rapport kunnen
een onderdeel vormen van een dergelijk gesprek, indien gewenst door Aruba.

8.5 Protecting Venezuelans in Aruba

Amnesty International stelt in absolute termen dat er geen vorm van due dilligence of monitoring heeft plaatsgevonden en verwijst naar een enkele zaak voor het Mensrechtencomité
van de Verenigde Naties. Zonder in te gaan op de specifieke casuïstiek van de gerefereerde
zaak in hoofdstuk 8 zouden de vermeende problemen zoals Amnesty International aansnijdt,
in het bijzonder het schenden van het non-refoulementprincipe, niet mogen plaatsvinden.
Het Nederlandse kabinet hecht grote waarde aan individuele toetsing bij personen die
vragen om bescherming conform de internationale geldende regelgeving en het nakomen
van internationale verdragsverplichtingen.

Het staat Aruba altijd vrij opnieuw een bijstandsverzoek te vragen aan Nederland.
Het bestaande mensenrechtelijke kader zal hierin leidend zijn. De aanvullende bijstand
zal gestoeld zijn om de vreemdelingeketen van Aruba nog verder in lijn te brengen
met geldende internationale mensenrechten standaarden en procedures. Ten slotte zullen
de aanbevelingen die volgden uit de evaluatie van de middelen op de begroting van
BZK12 en de aanbevelingen vanuit het rapport van Amnesty International worden meegenomen
in een eventueel vervolg. Ten slotte wordt gerefereerd naar een zaak die nog in behandeling
is bij het VN-Mensenrechtencomité. In deze zaak is er nog geen eindoordeel van het
Comité gekomen.

Vraag 7

Kunt u in het licht van artikel 43, tweede lid, van het Statuut voor het Koninkrijk
aangeven wat de rol van het Koninkrijk is wanneer het non-refoulement-principe in
één van de landen wordt geschonden? Op welke wijze kan de Koninkrijksregering bijdragen
aan het tegengaan van mensenrechtenschendingen in één van de landen en specifiek in
de situatie van het schenden van de rechten van vluchtelingen op Aruba?

Antwoord 7

Binnen het Koninkrijk der Nederlanden zijn op grond van artikel 43, lid 1 van het
Statuut de individuele landen verantwoordelijk voor het verwezenlijken van de fundamentele
rechten en vrijheden van de mens, rechtszekerheid en deugdelijkheid van het bestuur
in hun land. Het waarborgen van deze mensenrechten is op grond van artikel 43, lid 2
van het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden een Koninkrijksaangelegenheid.
Dit is de zogenoemde waarborgfunctie. Voor het Koninkrijk is pas een functie weggelegd
als een land niet zelf in staat is om structureel fundamentele rechten te verwezenlijken.
Alleen het tekortschieten van een land is onvoldoende reden voor ingrijpen door het
Koninkrijk. Slechts wanneer geen verbetering van een ontoelaatbare toestand door de
landen mogelijk zou blijken, kan het Koninkrijk ingrijpen overwegen. Het perspectief
van handhavend optreden in een Caribisch land door het Koninkrijk in geval van mensenrechtenschendingen
is om deze reden gering.

Ondanks deze hoge grens voor ingrijpen door het Koninkrijk, vindt er overleg plaats
tussen de verschillende landen over deze thema’s. Het is wenselijk om met minder ingrijpende
manieren te komen tot een duurzame verbetering van de situatie. Een belangrijk instrument
voor de landen van het Koninkrijk hierbij is het elkander desgevraagd verlenen van
hulp en bijstand (artikel 36 van het Statuut).

Vraag 8

Kunt u bovenstaande vragen afzonderlijk van elkaar vóór de plenaire behandeling van
de begroting Koninkrijksrelaties beantwoorden?

Antwoord 8

Ja.