Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Inge van Dijk over het bericht ‘Bedrijven van de toekomst vragen om meer steun van Den Haag’

Antwoord van Minister Beljaarts (Economische Zaken) (ontvangen 23 september 2024).
Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 2249.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Bedrijven van de toekomst vragen om meer steun van
Den Haag»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de ambitie om in 2038 ten minste één bedrijf dat vergelijkbaar is met ASML
te hebben gerealiseerd in elk van de tien sleuteltechnologieën uit de Nationale Technologiestrategie?

Antwoord 2

Succesvolle scale-ups die doorgroeien tot innovatieve koplopers zijn de motor achter
economische groei, zijn de katalysator van verandering en de aanjager van transities
en zijn cruciaal voor de open strategische autonomie van Nederland. Daarom zet het
kabinet in op een uitstekend ondernemings- en vestigingsklimaat voor jonge innovatieve
technologiebedrijven, waarin bedrijven kunnen doorgroeien tot toonaangevende internationale
bedrijven die technologisch leiderschap kunnen behalen. Daarbij zet het kabinet nadrukkelijk
in op het bevorderen van kennis- en kapitaalintensieve bedrijven met een hoge maatschappelijke
waarde. Hierbij vormt de Nationale Technologiestrategie (NTS) nadrukkelijk het kader.

Het kabinet streeft er daarom naar om zoveel mogelijk Nederlandse startups en scale-ups
rondom de prioritaire sleuteltechnologieën van de NTS te laten doorgroeien tot internationale
toonaangevende bedrijven.

Vraag 3

Wat is uw reactie op de oproep dat de overheid meer in het risico van scale-ups zou
moeten delen, bijvoorbeeld door financiering te verstrekken, producten van scale-ups
te stimuleren bij openbare aanbestedingen en garanties te bieden om groeibedrijven
beter te kunnen laten concurreren? Kunt u bij elk van deze punten een specifieke reactie
geven?

Antwoord 3

De toegang tot financiering is essentieel voor scale-ups om te kunnen groeien, innoveren
en verduurzamen. Zoals mijn voorganger in de brief van 26 mei 20232 heeft aangegeven, is het voor een goed functionerend startup en scale-up ecosysteem
van belang dat in elke levensfase financiering beschikbaar is. Om dit te borgen heeft
de overheid financieringsinstrumenten opgezet zoals de Seed Capital Regeling en Vroege
Fase Financiering voor startups, die de toegang tot financiering voor startende en
snelgroeiende tech-bedrijven verbeteren. Daarnaast investeert het kabinet via Invest-NL
en ROM’s in innovatieve bedrijven. Zij hebben een aanzienlijk investeringsvermogen,
dat voor een groot deel wordt ingezet voor de scale-up fase. Daarnaast heeft het kabinet
additionele middelen voor Invest-NL vrijgemaakt, waarmee de slagkracht van de instelling
wordt vergroot en wat bijdraagt aan investeringen in onder andere de doorgroei van
startups en scale-ups. Met fondsen zoals het Deep Tech Fonds, het in 2020 opgerichte
Dutch Future fund en fonds-in-fonds initiatieven zoals het Dutch Venture Initiative
en deelname aan het European Tech Champions Initiative (ETCI) verbetert het kabinet
de beschikbaarheid van investeringsfondsen voor startups en scale-ups. Tot slot biedt
de overheid generieke garantie-instrumenten aan zoals de Borgstelling MKB-kredieten
(BMKB) en de Groeifaciliteit die ook toegankelijk zijn voor scale ups. Deze instrumenten
ondersteunen groeibedrijven bij het verkrijgen van de benodigde financiering en versterken
daarmee hun concurrentievermogen. Met dit brede overheidsinstrumentarium deelt de
overheid in elke levensfase mee in het risico van start- en scale-ups.

Ten aanzien van het stimuleren via openbare aanbestedingen onderschrijf ik dat hiermee
een belangrijke impuls kan worden gegeven aan het op de markt brengen van innovatieve
producten en diensten, zoals die van scale-ups. Het is aanbestedingsrechtelijk niet
mogelijk om bij aanbestedingen specifiek scale-ups voor te trekken, maar de aanbestedingsvoorwaarden
kunnen wel zodanig worden vormgegeven dat aanbestedingen beter passen bij het aanbod
van scale-ups, zodat scale-ups een grotere kans maken om aanbestedingen te winnen.
Zo kan als eis worden opgenomen dat een product of dienst moet bijdragen aan de kennisontwikkeling
of ontwikkeling van producten in Nederland. Tevens kan door te werken met percelen
een aanbesteding beter behapbaar worden gemaakt voor scale-ups. Ook kunnen hoge eisen
ten aanzien van bijvoorbeeld financiële bekwaamheid ervoor zorgen dat startups lastiger
daaraan kunnen voldoen. Door inkopers hier bewuster van te maken, kan de overheid
vaker als launching customer dienen.

Gelijktijdig begrijp ik ook dat overheden en zelfstandige bestuursorganen ten doel
hebben een stabiele en betrouwbare publieke dienstverlening te bieden. Omdat producten
of diensten van scale-ups zich meestal nog niet op de markt hebben bewezen, zit hier
een zeker risico in, terwijl overheden vanuit hun publieke dienstverleningstaak juist
risico-avers zijn. Via het expertisecentrum aanbesteden (PIANOo) van de Rijksdienst
voor Ondernemend Nederland (RVO) blijf ik de mogelijkheden voor innovatiegericht inkopen
(SBIR, marktverkenningen, Innovatiepartnerschap, etc.) en de kansen die dit biedt
bij overheidsinkopers onder de aandacht brengen.

Vraag 4

Heeft de uitvoering van de Nationale Technologiestrategie volgens u prioriteit in
het toekomstige innovatiebeleid van Nederland, gezien de noodzaak om duidelijke keuzes
te maken over de inrichting van de economie van de toekomst?

Antwoord 4

Ja, het implementeren van de Nationale Technologiestrategie (NTS) heeft prioriteit
in het innovatiebeleid. Het doel van deze implementatie is het maken van scherpere
keuzes, waardoor we 1) gebruik maken van de kracht en bestaande kennis van Nederland;
2) ons verdienvermogen voor de toekomst veiligstellen; 3) onze maatschappelijke uitdagingen
kunnen aangaan; en 4) onze nationale veiligheid zekerstellen. Ik bekijk zelf hoe de
implementatie effectief kan plaatsvinden, maar de overheid is hierin niet de enige
actor. De NTS beoogde ook de Nederlandse inzet van diverse innovatieve spelers een
bepaalde richting mee te geven, en dat zie ik nu ook gebeuren. Vanuit de Kennis- en
Innovatieagenda Sleuteltechnologieën worden Actieagenda’s opgesteld met bedrijven
en kennisinstellingen om uitvoering te geven aan de NTS. De Technische Universiteiten
(4TU) organiseerden op 3 juli jongstleden een evenement gericht op de NTS, om inzichtelijk
te maken hoe de technische universiteiten bij kunnen dragen aan het versterken van
de tien prioritaire technologieën. De Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen (ROM’s)
werken aan een plan om de NTS-prioriteiten zo goed mogelijk te kunnen stimuleren in
de regio’s, op een manier die het beste past bij elke regio. Kortom, de Nederlandse
inzet op de tien prioritaire technologieën is niet alleen mijn prioriteit, maar ook
van bedrijven en kennisinstellingen.

Vraag 5

Bent u nog steeds voornemens vervolg te geven aan de uitwerking van de Nationale Technologiestrategie
zoals aangekondigd in de Kamerbrief over de Nationale Technologiestrategie (Kamerstuk
33 009, nr. 140)? Zo ja, hoe?

Antwoord 5

Ja, ik wil nog steeds de Nationale Technologiestrategie (NTS) verder uitwerken, en
dat gebeurt deels ook al (zie antwoord op vraag 4). Dit doe ik langs twee hoofdlijnen.
Allereerst omvat de Nationale Technologiestrategie zoals met uw Kamer gedeeld negen
strategische agenda’s; hieraan is onlangs een tiende agenda «Cybersecurity technologies» toegevoegd3. Deze agenda’s worden verder uitgewerkt in actieagenda’s, die concrete acties en
stappen moeten beschrijven om de tien prioritaire technologieën succesvol te kunnen
door ontwikkelen. Relevante bedrijven en kennisinstellingen worden nadrukkelijk betrokken
bij het invullen van deze tien actieagenda’s. De coördinatie wordt gedaan door het
kernteam van de Kennis- en Innovatieagenda Sleuteltechnologieën (KIA-ST). Ten tweede
wil ik kijken of het instrumentarium van het Ministerie van Economische Zaken voldoende
aansluit bij de ambities uit de NTS, zie ook het antwoord op vraag 7.

Vraag 6

Wilt u toezeggen om de uitwerking van de Nationale Technologiestrategie voorafgaand
aan de begrotingsbehandeling van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat voor
het jaar 2025 naar de Kamer te sturen, in lijn met uw eerdere toezegging om de Kamer
hierover in 2024 te informeren?

Antwoord 6

Het uitwerken van de tien actieagenda’s vergt tijd, omdat in veel gevallen een groot
aantal bedrijven en kennisinstellingen gemobiliseerd moet worden en om zorgvuldige
inbreng moet worden gevraagd. De uitwerking van enkele agenda’s is inmiddels van start
gegaan, de rest start de komende maanden op. Ik streef naar afronding van alle agenda’s
in het vierde kwartaal van 2025.

Wat betreft de uitwerking van de rol van de NTS in het EZ-instrumentarium ben ik mij
nog aan het beraden op de beste aanpak. Hierbij is het van belang om de innovatie-instrumenten
niet in isolement te bekijken, maar tegelijkertijd ook goed na te denken over de samenhang
met het missiegedreven innovatiebeleid, het instrumentarium voor startups en scale-ups
en onze visie op Groeimarkten. Het regeerprogramma geeft sturing aan deze activiteiten,
die ik nu verder op kan pakken en waarover ik de Kamer komende winter wil informeren.

Vraag 7

Bent u nog steeds voornemens om aan de uitvoering van de Nationale Technologiestrategie
middelen te koppelen, zoals aangekondigd in de Kamerbrief over de Nationale Technologiestrategie?

Antwoord 7

Ja, ik ben in principe bereid om middelen te koppelen aan de NTS. Gezien de beperkte
financiële ruimte zal dit binnen bestaande middelen moeten plaatsvinden. Overigens
worden op dit moment al EZ-middelen ingezet voor de prioritaire technologieën van
de NTS. Dit gebeurt onder andere via calls vanuit het Topconsortium voor Kennis en
Innovatie Hightech Systemen en Materialen (Holland High Tech), gefinancierd uit de
PPS-Innovatieregeling, en de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek
(NWO). Ook vanuit projecten die gefinancierd zijn uit het Nationaal Groeifonds, zoals
PhotonDelta en kwantumDelta, wordt al een omvangrijke financiële impuls aan deze sleuteltechnologieën
gegeven.

Vraag 8

Welk bedrag is volgens u nodig voor de uitvoering van de Nationale Technologiestrategie
en wilt u hierbij ook de oproep van de tien chief executive officers (CEO's) betrekken
dat meerdere fondsen van 1 miljard euro voor de komende zeven tot tien jarig minimaal
nodig zijn?

Antwoord 8

Ik kan op dit moment niet zeggen welk bedrag nodig is voor de uitvoering van de NTS.
Dit zal geheel of gedeeltelijk duidelijk worden uit de bovengenoemde acties waarmee
ik uitvoering geef aan de NTS. Daarbij zullen de investeringen niet alleen door de
overheid moeten worden gedaan, maar met name ook door private partijen moeten worden
ingevuld. De Tech Champions worden ook betrokken bij de ontwikkeling van de actieagenda’s,
dus zij kunnen hun advies en inschatting daar ook inbrengen.

Vraag 9

Hoe beziet u in dit licht het amendement-Inge van Dijk over middelen voor de Nationale
Technologiestrategie (Kamerstuk 36 550 XIII, nr. 4)? Bent u het eens dat deze oproep de noodzaak van deze middelen nog eens extra urgent
onderstreept?

Antwoord 9

Met het besluit het Nationaal Groeifonds (NGF) uit te faseren, zijn er geen vrije
middelen meer beschikbaar in het NGF. De middelen voor nieuwe indieningsrondes zijn
komen te vervallen. Daarmee is het amendement niet meer relevant.

Ik wil hierbij benadrukken dat de afspraken over projecten uit de eerste drie rondes
van het Nationaal Groeifonds in stand blijven. Er is de afgelopen jaren positief besloten
over 50 projecten, waarmee een bedrag van ruim 11 miljard euro is gemoeid. Hieronder
zijn ook projecten die bijdragen aan de Nationale Technologiestrategie. Zo wordt er
onder andere geïnvesteerd in kwantum, photonica en artificial intelligence. Het kabinet
spant zich in om van de uitvoering van deze projecten een succes te maken.

Verder verwijs ik naar de antwoorden hierboven.